کاروان موسیقی

فلامنکو، بخش کوچکی از موسیقی متنوع اسپانیایی

آدم که به موسیقی اسپانیایی فکر می‏کند، اول از همه یاد موسیقی «فلامِنکو» (Flamenco) می‏افتد. ولی فلامِنکو تنها موسیقی یک بخش کوچکِ یکی از کشورهای اسپانیایی زبان است. اگر این زبان در کشورهای زیادی زبان رسمی باشد، معلوم است که تنوع موسیقی اسپانیایی چقدر می‏تواند زیاد باشد. در این برنامه‏ی «کاروان موسیقی» می‏خواهیم مزه‏ی چندتا از این نوع موسیقی را بچشیم. ولی با همه‏ی این حرف‏ها، بازهم باید با فلامینکو شروع کنیم.

کاروان موسیقی، در سالی که گذشت

برنامه‏ی امروز ما، آخرین برنامه‏ی «کاروان موسیقی» در سال ۲۰۰۸ میلادی است. در این سال، از هنرمندانی که همراه ما بودند، بعضی‏هایشان دیگر بین ما نیستند و عده‏ای هم با انتشار اولین آلبوم، تولد خودشان را اعلام کردند. در برنامه امروز قبل از شروع سال جدید و جشن‏های عید، نگاهی هم به سالی که گذشت می‏اندازیم و خاطره‏های به یادماندنی سال قبل را با خودمان به سال جدید می‏بریم و سال نوی میلادی را با همه‏ی هنرمندان حاضر و غایب جشن می‏گیریم و با شادی سال جدید را شروع می‏کنیم.

جشن‌ها و موسیقی کریسمس

این روزها زمان شروع جشن‌ و مراسم کریسمس است. آداب و رسومی که برای دو میلیارد نفر از مردم دنیا مقدس است و برای خیلی‌های دیگر جاذبه دارد. این روزها تلویزیون‌ و رادیو پر می‌شود از آهنگ‌های کریسمس و فیلم‌ها و نمایشنامه‌ها و شوهایی که یک جوری به کریسمس مربوط می‌شود. همین‌طور که جشن‌های کریسمس به‌خاطر ریشه‌های مختلف خیلی متنوع هستند، گروه‌های موسیقی هم که برای کریسمس آواز خوانده‌اند خیلی با هم فرق دارند. در این برنامه می‌خواهیم همراه با همه‌ی علاقه‌مندان یک‌ سری به این جشن‌ها و موسیقی‌اش بزنیم.

موسیقی بومی کنگوی جنگ‌زده ‬

از کنگوی جنگ‌زده با کارهای دو گروه موسیقی؛ سامبا مپانگالا و ارکستر ویرونگاه، آشنا می‌شویم. سامبا مپانگالا، یکی از نوازندگان دوران طلایی موسیقی کنگو است که از دهه‌ی پنجاه، شصت شروع می‌شود و دهه‌ی ۹۰ تمام می‌شود. از این زمان به بعد خیلی از نوازندگان خوب کنگو کشور را ترک کردند. چند سال به عقب برمی‌گردیم و سراغ یکی دیگر از گروه‌های خیلی مهم پایتخت کنگو در دوره‌ی روناک، گروه تی‌پی‌او‌کی می‌رویم. تی‌پی‌او‌کی، مخفف اسمی است که معنی آن قوی‌ترین گروه کینشاسا می‌شود.

موسیقی و جاهلان کافه‌های یونانی

این هفته می‌خواهیم به یونان برویم و کمی موسیقی یونانی مزمزه کنیم. موسیقی و فرهنگی که نه فقط به دلیل تاریخ کهن و موقعیت جغرافیایی‌اش تاثیر زیادی از شرق گرفته، بلکه تا همین ۸۰-۹۰ سال پیش در بحبوحه‌های درگیری‌های یونان و ترکیه خیلی از یونانی‌هایی که اصالتاً آسیایی بودند همراه با موسیقی و سازهای خودشان به یونان مهاجرت کردند. یونان موسیقی فلکوریک بسیار زیبایی دارد. ولی به خاطر وقت کم برنامه، بیشتر به موسیقی شهرها و کافه‌های یونانی می‌پردازیم.

امیر کاستاریکا، موزیسین یا فیلم‌ساز

امیر کاستاریکا برای شنوندگان برنامه‌ی رادیو زمانه غریبه نیست، چون قبلاً از موسیقی فیلم‌های این کارگردان که بوسیله‌ی گوران برگوویچ ساخته شده بود، خیلی صحبت کردیم. ولی شاید خیلی‌ها ندانند که خود کاستاریکا در موسیقی خیلی فعال است و بیشتر موسیقی آخرین فیلم‌هایش را گروه خودش ساخته است.
برنامه‌ی این هفته‌ی کاروان موسیقی آشنایی بیشتر با این گروه است.

مکزیک، کشوری با موسیقی و رقص‌های خیلی متنوع

در برنامه این هفته کاروان موسیقی، به معرفی دو آلبوم جدید که با هم به بازار آمدن می‌پردازم. آلبوم اول از گروه پرتغالی «وردس آنیوس» به سبک فادو و دومین آلبوم کاری از یک گروه مکزیکی با نام «استامپاس‌دمخیکو» است که می‌خواهد موسیقی و رقص‌های مکزیک را به دنیا معرفی کند. این گروه هر سال روی موسیقی یکی از این ایالات‌ها کار می‌کند. و در آلبومی که امروز تکه‌هایی از آن را با هم می‌شنویم، آهنگ‌هایی از ۵ ایالت‌های مکزیک ضبط شده است.

زنان در موسیقی جاز

سهند صاحب‌دیوانی: طی یکی دو روز اخیر، یک سی‌دی به نام «زنان در موسیقی جاز» به بازار آمده است. ۱۰ آهنگ روی این سی‌دی با وجود تنوع، دارای یک ارتباط درونی هستند. این کار چندان آزمایشی نیست و برای کسانی که همیشه دنبال کارهای متفاوت هستند، کارهای جدیدی پیدا نمی‌شود. اما در این برنامه، خواننده‌ای داریم که کارش هیچ‌جا منتشر نشده است. ما توانسته‌ایم فقط برای رادیو زمانه و با یک ضبط صوت کوچک در کافه‌ای در آمستردام صدای او را برای شنوندگانمان ضبط کنیم.

دوسالانه‌ی ویولنسل در آمستردام

از چند روز پیش آمستردام شاهد شروع دوسالانه‌ی ویولونسل بود. در این برنامه که تا ۲۵ ماه اکتبرادامه دارد، بیش از ۳۰ نوازنده‌ی مهم ویولونسل از همه جای دنیا، تنها یا با ارکسترهایشان شرکت دارند. ممکن است بعضی‌ها ویولنسل را سازی ندانند که قابلیت تک‌نوازی در این سطح را داشته باشد. ولی نوازنده‌های خوب ویولنسل با اجرای کارهای جدید و قدیم با این ساز روز به روزبیشتر ثابت می‌کنند که ویولونسل یکی از ساز‌های مهم است.

آهنگ‌های عامه‌پسند موسیقی بالیوودی

سهند صاحب دیوانی: برنامه‌ی امروز، معرفی دو سی‌دی جدید است. این سی‌دی‌ها که قرار است هم‌زمان به بازار بیاید تفاوت‌های زیادی با هم دارند و متعلق به دو دنیای کاملاً مختلف است. یکی از این موسیقی‌ها، نمونه‌ی موسیقی بالیوودی هند است که اسمش «بانگرا بالیوود گریمز» است. سی‌دی بعد، ما را به کشور چین می‌برد. این سی‌دی برخلاف قبلی، شامل آهنگ‌های سنتی است و اجرا کننده‌ی این آهنگ‌ها گروهی به نام «ابریشم و بامبو» است.

موسیقی آنتورپ

بلژیک، کشوری است که با وجود کوچک بودن سرزمین‌اش زمینه‌ی خوبی به‌خاطر خلاقیت در موسیقی دارد. به‌خصوص شهر ‌آنتورپ‌ که دارای موقعیت بی‌نظیری است. این شهر، مرکز گروه‌های خوب موسیقی و فستیوال‌های مهم است. برای همین بسیاری از نوازنده‌های هلندی برای کسب تجربه‌های جدید و دیدن اتفاق‌های تازه در موسیقی در بلژیک حضور پیدا می‌کنند یا گروهای بلژیکی را به هلند دعوت می‌کنند.

موسیقی آمستردام

این قسمت از برنامه‌ی ما راجع به موسیقی آمستردام و موسیقی دنیا در این شهر است. گروه کسپین هو دنس که خودم یکی از بنیانگذاران آن هستم، با این سبک فقط در آمستردام می‌توانست به‌وجود بیاید. نوازنده‌های این گروه، از کشورهای ایران، آمریکا، اروگوئه، انگلیس، آلمان، سوئیس و ایتالیا می‌آیند. اگر این گروه جای دیگر تشکیل شده بود، ممکن بود که باعث تعجب شود. ولی این آمستردام است که محیطش باعث می‌شود چند نفر از چند کشور مختلف، این‌طور با هم همکاری کنند.

شابان، شاه‌آواز کولی‌ها

این برنامه‌ی کاروان موسیقی را به یاد یک قهرمان موسیقی، شاه‌آواز کولی‌ها‌، آقای شابان بایرامویج می‌سازم. با رفتن این خواننده، هنرمند خیلی مهمی را از دست دادیم. آهنگ‌سازی که می‌گویند بیشتر از ۶۵۰ آهنگ ساخته است. آهنگی که با صدای شابان معروف شد، آهنگ «جلم جلم» است. آهنگی که سرود کولی‌ها است و مثل خود کولی‌ها، هم غم خیلی بزرگی دارد و هم شادی خیلی زیادی.

فادو، موسیقی پرتغال

کشور پرتغال با همه‌ی کوچکی و جمعیت کم که حتی به اندازه‌ی مردم تهران هم نیست، یک سنت قوی موسیقی دارد. موسیقی پرتغال چیزهایی دارد که خاص خودش است و علاقه‌مندان این موسیقی از آن سیر نمی‌شوند. معروف‌ترین نمونه‌ی موسیقی پرتغال فادو است. فادو یعنی سرنوشت یا قسمت. شعرهای این سبک اکثراً دلتنگی برای یک عشق گمشده است. فادو مثل تانگوی آرژانتین و فلامنگوی اسپانیا است.

موسیقی کولی‌های رومانی

دو تا سی‌دی دیگر داریم که ما را به اروپای شرقی می‌برند. یکی از آن‌ها از کالمان بالوق است. کالمان بالوق، یک کولی مجارستان و یکی از استادهای سیمبالون است. سیمبالون، شبیه سنتور خودمان، ولی خیلی بزرگتر است. سیمبالون، ظرافت سنتور را ندارد ولی قدرت آن در نواختن، این نقص را جبران می‌کند. از آهنگی که انتخاب کردم، بولگار سیگانیتی ‌هورو، چند تا سبک مختلف به گوش آدم می‌خورد. گروه تاروفول کیولاندرا و خواننده‌شان، ماریو بوزا یک سی‌دی به بازار دادند به نام موسیقی کولیان رومانی.

چنگ‌نوازان جهان، متحد شوید!

هفته پیش آمستردام محل برگزاری دهمین کنگره جهانی هارپ یا چنگ بود. در این کنگره از بهترین چنگ‌نوازان دنیا دعوت شده بود تا به آمستردام بیایند و قطعه‌هایی را با این ساز اجرا کنند. تعداد زیادی از هنرمندان چنگ‌نواز از آمریکا و پاراگوئه گرفته تا نیوزیلند و تایوان به این کنگره آمده بودند. برپا شدن این کنگره و اجرا شدن کارهای متنوع با این ساز نشان می‌دهد که چنگ چقدر متنوع است و چه تاریخ طولانی دارد.

صداهای تازه از تبعیدگاه قدیمی خلاف‌کارهای انگلیسی

این‌بار به کشوری می‌رویم که تا حالا خیلی کم به آنجا رفته‌ایم. این کشور استرالیا است. قاره‌ای که زمانی تبعیدگاه و زندان خلاف‌کارهای خطرناک انگلیس بود. البته معلوم است که پیش از تبعید این خلاف‌کارها به قاره استرالیا، مردم دیگری آنجا زندگی می‌کردند. این مردم همان اَب‌اُریجینی بومی هستند که دو درصد مردم استرالیا را تشکیل می‌دهند.

حسام رمزی و سابلا تولوی سه

حسام رمزی یکی از مهمترین نوازنده‌های سازهای کوبه‌ای مصر است. او با هنرمندانی از جمله: استینگ، پیتر گابریل، رشید طاها و خیلی از بزرگان دیگر موسیقی همکاری داشته و در کنار آن‌ها کارهای زیادی ارائه کرده است. این‌روزها آلبوم سوم تکنوازی داربوکا از او به‌بازار آمده است.

موسیقی شرقی برای غربی‌ها

برای کسی که گوش او با موسیقی ایرانی کوک شده، موسیقی کلاسیک اروپایی می‌تواند خسته کننده باشد. به خصوص نوع استفاده از صدا در اپرا برای او غریبه است. موسیقی ایرانی هم برای غربی‌هایی که با این آشنایی ندارند، همین‌طور است. مثلاً گوش آن‌ها به روپرده موسیقی ایرانی اعتراض می‌کند. البته باید گفت این مشکل نسل‌هایی است که غیر از موسیقی بومی خودشان، به موسیقی جاهای دیگر گوش نمی‌دهند

موسیقی کولی‌ها

چند روز پیش دولت برلوسکونی اعلام کرد که همه کولی‌های ایتالیا باید انگشت‌نگاری بشوند. این نشان‌دهنده ترسی است که در بعضی از کشورهای اروپا از مهاجران وجود دارد. بحث این‌که مهاجرت چه مشکلاتی با خودش می‌آورد و چطور باید با این مشکلات روبرو شد، کار جامعه‌شناسان و سیاستمدارها است. ما که اهل هنر هستیم کاری به این کارها نداریم. اتفاقاً ما با موسیقی و هنری که مهاجران با خودشان می‌آورند، وارد یک دنیای دیگر می‌شویم و با آن‌ها کیف می‌کنیم.