چنگ‌نوازان جهان، متحد شوید!

سهند صاحب دیوانی
با همکاری علیرضا

هفته پیش آمستردام محل برگزاری دهمین کنگره جهانی هارپ یا چنگ بود. در این کنگره از بهترین چنگ‌نوازان دنیا دعوت شده بود تا به آمستردام بیایند و قطعه‌هایی را با این ساز اجرا کنند.

تعداد زیادی از هنرمندان چنگ‌نواز از آمریکا و پاراگوئه گرفته تا نیوزیلند و تایوان به این کنگره آمده بودند. چنگ، سازی است که مدت‌هاست از مد افتاده است. در بعضی از کشورها مثل ایران به کلی از موسیقی بیرون رفته و در بیشتر کشورهای دیگر فقط در موسیقی محلی یا کلاسیک استفاده می‌شود. در موسیقی جدید این ساز تقریبا ناشناخته است.

برپا شدن این کنگره و اجرا شدن کارهای متنوع با این ساز نشان می‌دهد که چنگ چقدر متنوع است و چه تاریخ طولانی دارد. به این دلیل حیف است اگر مردم با زیبایی‌های این ساز آشنا نشوند.

قدیمی‌ترین ریشه‌هایی که از این ساز پیدا شده در مصر و ایران بوده. در ایران از سه هزار سال پیش و در مصر از چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح این ساز وجود داشته است.

در ایران با این‌که چنگ از بین رفته ولی هنوز اسم این ساز در ادبیات ما طنین خوشی دارد. مولانا به چنگ می‌گوید ساز اسرار و با این ساز گاهی گریه می‌کند و گاهی می‌خندد. حافظ در غزلیاتش سی و شش بار از چنگ نام برده و برای رسیدن به حالات عرفانی چنگ را معرفی می‌کند. مثلا:

رباب و چنگ به بانگ بلند می‌گویند
که گوش هوش به پیغام اهل راز کنید

و یا:

من حال دل زاهد با خلق نخواهم گفت
این قصه اگر گویم با چنگ و رباب اولی

در خیلی از کشورهایی که ساز هارپ یا چنگ از دور خارج شده، سازهای دیگری جای آن‌را گرفته که می‌گویند ریشه‌های آن از این ساز آمده است. مثل ساز «قانون» که در خاورمیانه نواخته می‌شود. همین‌طور در غرب آفریقا یک سازی است که ظاهر آن با چنگ‌هایی که می‌شناسیم متفاوت است و صدای لطیفی هم دارد. اسم این ساز کورا است و در قدیم ساز نقال‌های آن منطقه بوده. ولی حالا کورا نوازهای خوبی وجود دارند که با همکاری نوازنده‌های جاهای دیگر توانستند این ساز را خوب بشناسانند و جا بیندازند.

اسم این آهنگ جلیکا (Djellika) است از یک سی‌دی به همین نام که Toumani Diabate, Keletigui Diabate, Basekou Kouyate نوازنده‌های آن هستند.

اینجا قبل از تمام شدن برنامه باید بگویم برای این برنامه از مجله‌ی جدول، گل گشت و کتیبه کمک‌های خوبی گرفتیم. ضمنا برای کسانی که می‌توانند به سایت بروند چند تا عکس از آثار قدیمی و تاریخی از چنگ و نوازنده‌های آنها انتخاب کردیم که آنجا بگذاریم.

حالا که می‌خواهیم بروید به سایت برای دیدن عکس‌ها، نظرتان هم راجع به این برنامه و برنامه‌های دیگر بفرستید.

شاد باشید