چه کسی از لوور عربی ناراضی است؟

شنیدن فایل صوتی

در حدود سه ماه پیش، توافقنامه‌ای بین وزارت فرهنگ فرانسه و مسئولان شهر ابوظبی در امارات متحده عربی به امضاء رسید که بر پایه آن تا سال ٢٠١٢ در برابر پرداخت یک میلیارد یورو شعبه جدیدی از موزه لوور پاریس در این شهرعربی افتتاح شود. اما بلافاصله صدای مخالفت با این طرح بلند شد و با گذشت چند ماه از اعلام رسمی آن هنوز انتقادها و جمع آوری امضاها علیه آن ادامه دارد، امضاهایی که تا امروز به بیش از پنج هزار رسیده است.

موزه لوور پاریس

امارات، رویاهایی میان دریا و صحرا
چند سالی است که امارات متحده عربی، مرکزی برای اجرای طرح‌های جنجالی و بزرگ معماری شده است. ساختن بزرگترین هتل‌های جهان، احداث بزرگترین پیست اسکی سرپوشیده، ایجاد جزایر مصنوعی در آب‌های خلیج فارس و مواردی دیگر که عمدتن در زمینه‌های تجاری و اقتصادی متمرکز بوده‌اند. اما منتقدان این شیوه که برپایه خرج‌های هنگفت استوار شده، کمبود مراکز فرهنگی و یا بی توجهی به این بخش را از نقاط ضعف این پروژه‌ها ذکر می‌کنند. به نظر می‌رسد سرمایه گذاری کلان برای احداث شعبه ی یکی از مهمترین موزه‌های جهان در جهت پاسخ دادن به این انتقاد باشد. طرح لوور عربی زمانی معنای بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم در کنار آن قرار است شعبه‌ای از موزه گوگنهایم، یکی از معتبرترین کلکسیون‌های هنر مدرن نیز در این شهر افتتاح شود. موزه گوگنهایم در نیویورک، ونیز و بیلبائوی اسپانیا شعبه دارد.

طرح ژان نوول برای لوور ابوظبی

انتقال فرهنگ یا خرید فله‌ای؟
انتقادات علیه این طرح بر دو محور عمده استوار است. دسته اول انتقادها به ماهیت این طرح بر می‌گردد. آیا فرهنگ و هویت خریدنی و انتقال دادنی است؟ بسیاری از منتقدان معتقدند پیش از ایجاد زمینه‌های فرهنگی لازم، انتقال بخشی از گنجینه لوور نمی‌تواند باعث به وجود آمدن تحرک و یا شکوفایی هنری شود. در حقیقت ابتدا لازم است حرکت‌های فرهنگی از درون خود جامعه به وجود آمده و سپس با فراهم کردن زمینه تبادل آثار، این حرکت‌ها تقویت شود. چیزی که در این کشورها نشانه‌های اندکی از آن به چشم می‌خورد. یعنی به جای تقویت و یا رشد حرکت‌های فرهنگی و هنری در بطن جامعه امارات، ایجاد مراکز بزرگ هنری با استفاده از آثار فرهنگی سایر کشور‌ها در دستور کار قرار گرفته است.

اما موافقان این طرح در پاسخ به این دسته از منتقدان عنوان می‌کنند که حتا موزه ی بزرگی چون لوور پاریس نیز بخش عمده گنجینه‌اش ترکیبی است از آثار هنری کشورها و مناطق مختلف. آثار هنری یونان، ایتالیا، مصر، میانرودان و ایران بخش‌های اصلی و مهم سالن‌ها و گالری‌های لوور را پر کرده است. بنابراین صرف انتقال یا جا به جایی آثار هنری نمی‌تواند مبنای درستی برای مخالفت با طرح باشد.
اما دسته دیگر و به خصوص مدیران و منتقدان هنری فرانسوی، لوور را به عنوان مرکز تحقیقاتی بزرگ و آبروی فرانسه معرفی می‌کنند و خروج بخشی از گنجینه آن در برابر پول را باعث کم اعتبار شدن این موزه می‌دانند.

مراکز تجاری در ابوظبی

آثار کدام حوزه فرهنگی؟
اما در کنار این موافقت‌ها و مخالفت‌ها مساله دیگری که پیش می‌آید مساله آثاری است که قرار است تا سال ٢٠١٢ به امارات برود و حداقل به مدت سی سال در این کشور باقی بماند. کدام آثار و از کدام کشورها. مسلمن انتقال این آثار نیز بدون دردسر نخواهد بود. هنوز فهرست دقیق این آثار منتشر نشده اما به نقل از امیر ابوظبی گفته شده که این آثار حاوی تصاویر و یا مجسمه‌های برهنه نخواهد بود. با این حال از آن جا که منشاء بخش عمده‌ای از آثار لوور تمدن‌ها و فرهنگ‌های دیگر است این سئوال پیش می‌آید که به عنوان مثال یونانی‌ها در برابر انتقال یکی از آثار خود به ابوظبی چه واکنشی نشان خواهند داد؟ و یا اگر یکی از معروفترین تابلوهای نقاشان ایتالیایی دوران رنسانس به این کشور عربی منتقل شود، آیا ایتالیایی‌ها با خونسردی و یا بی تفاوتی از کنار موضوع عبور می‌کنند؟ در این مورد کافیست به انتقال کوتاه مدت تابلویی از لئوناردو به ژاپن برای یک نمایشگاه موقت اشاره کرد که اعتراضات بسیار گسترده‌ای را در ایتالیا برانگیخت.

این قضیه حتا می‌تواند ابعاد سیاسی نیز به خود بگیرد. گرچه هنوز هیچ اطلاع دقیقی از فهرست این آثار در دست نیست اما می‌توان تصور کرد در صورتی که بخشی از آثار ایران در فهرست این انتقال فرهنگی باشد به طور حتم مساله ابعاد مختلفی پیدا خواهد کرد.

با این حال عده‌ای معتقدند، اگر این انتقال به کشور دیگری مثلن یک کشور اروپایی یا آسیایی مانند چین یا ژاپن صورت می‌گرفت حساسیت‌ها در مورد آن بسیار کمرنگ تر بود و بنابراین بخشی از مخالفت‌ها را به روحیه ضد عربی نسبت می‌دهند.

باید دید آیا ایجاد این مجموعه فرهنگی و هنری بزرگ در حاشیه خلیج فارس و در کشوری که ایرانیان به راحتی می‌توانند به آن جا سفر کنند، می‌تواند فرصت مناسبی برای علاقه مندانی که تاکنون امکان دیدن این اثار را از نزدکی نداشته‌اند فراهم آورد.