تروریسم فرهنگی

شنیدن فایل صوتی برنامه

انفجار حرم امامان شیعه در شهر سامراء عراق، بار دیگر مساله تروریسم و حملات خرابکارانه علیه مکان‌های مذهبی، فرهنگی و تاریخی ملل و اقوام مختلف را پیش کشید.
این اولین بار نیست که مکانی مربوط به پیروان یک مذهب مورد تهاجم و تخریب عمدی افرادی از سایر مذاهب قرار می‌گیرد و به بخش‌هایی از آن آسیب وارد می‌ شود.

انفجار در حرم عسگرین در شهر سامراء

در طول تاریخ تخریب مکان‌های مذاهب دیگر همواره به عنوان راهی برای تحقیر، انتقام، برافروختن آتش جنگ، محدود کردن و یا محو کردن آن تفکر به کرات مورد استفاده قرار گرفته است. نشانه‌ها و مثال‌های این روش برخورد در میان بسیاری از پیروان مذاهب و فرقه‌های گوناگون دیده می‌شود و مختص به یک دوره زمانی، یک مذهب و یا ناحیه جغرافیایی خاص نیست.

نابودی نمادها و نشانه‌های مذهبی شاید عمری به قدمت وجود تفاوت‌های مذهبی داشته باشد. در یکی از مشهورترین سنگ نگاره‌های رمی در تاق نصرت امپراتور تیتوس، سربازان او در حال غارت و تخریب معبد مقدس یهودیان به سال ۶٩ میلادی در اورشلیم تصویر شده‌اند. در این سنگ نگاره سربازان رومی شمعدان و سایر ظروف مقدس این معبد را با خود به یغما می‌برند.

تخریب و غارت معبد یهودیان توسط سربازان رمی

از شرق تا غرب
اما اگر از مثال‌های فراوان تاریخی بگذریم، در روزگار معاصر نیز، اماکن و نمادهای مذهبی، به طور گسترده مورد تهاجم و تخریب عمدی قرار گرفته‌اند.

در سال ١٩٩٢، مسجد بابری در شهر آیودهیای هند توسط هندوها تخریب شد. انگیزه نابود کردن این مسجد که قدمتش به قرن شانزدهم میلادی می‌رسید، انتساب محل آن به یکی از خدایان مقدس هندو به نام راما بود. در پی تخریب این مسجد، درگیری‌های گسترده‌ای میان مسلمانان و هندوها بروز کرد که بیش از دو هزار نفر در جریان آن کشته شدند.

در جریان جنگ‌های داخلی در بالکان و یوگوسلاوی سابق ، به غیر از کشتار و نسل کشی، اماکن مذهبی نیز از موج خشونت‌های قومی و فرقه‌ای در امان نماندند. در منطقه کوزوو در جنوب صربستان، مساجد و کلیساهای ارتدوکس بسیاری به طور عمد آسیب دیدند. گزارش فرستادگان ويژه سازمان یونسکو به منطقه از شواهد غیر قابل انکاری در آتش زدن، گلوله باران، به توپ بستن و غارت کردن اماکن مذهبی در منطقه کوزوو و همچنین بوسنی در دهه نود میلادی سخن می‌گوید. در جریان این جنگ‌ها کلیساهای ارتدوکس و کاتولیک و همچنین مساجد اسلامی آسیب‌های فراوان دیدند.

کلیسای ویران شده ترینیتی در کوزوو

در سال ٢٠٠١ حکومت طالبان در افغانستان، مجسمه‌های هزار و چهارصد ساله بودا را با کار گذاشتن بمب و دینامیت تخریب کرد. درخواست‌های جامعه بین الملل از طالبان برای توقف این اقدام به جایی نرسید.

پیچیدگی‌های یک شهر
شهر قدس یا اورشلیم نیز به دلیل تاریخ طولانی و پیچیده خود همواره محل مناقشات مذهبی بر سر اثبات حقانیت تصرف بخش‌های مقدس آن بوده است. یهودیان اعتقاد دارند مسجد الاقصی و قبه الصخره از اماکن مقدس مسلمانان، بر روی ویرانه‌های معبد سلیمان پیامبر ساخته شده است. معبدی که در حال حاضر از آن فقط دیواری باقی مانده است. در برابر این اعتقاد، بخشی از مسلمانان معتقدند، هدف یهودیان در نهایت ویران کردن مکان‌های مقدس اسلامی و برپا کردن معابد مذهبی خود بر فراز این صخره است. در ماه فوریه گذشته برخی کشورهای اسلامی با ارسال نامه‌ای به سازمان یونسکو، عملیات حفاری دولت اسراییل در جوار این محوطه را مشکوک و باعث صدمه دیدن این مکان توصیف کردند.

در ایران نیز آخرین نمونه تخریب یک مکان مذهبی، مربوط به حسینیه دراویش گنابادی در شهر قم است که در سال١٣٨۴ توسط لودر و بولدوزر به طور کامل تخریب شد.

اما مکان‌های مذهبی فقط به دلیل ارزش‌های دینی و احساسی آنها مورد توجه نیستند؛ در بسیاری اوقات این مکان‌ها نمونه‌های منحصر به فرد و یا قابل توجهی از هنر و معماری را نیز به نمایش می‌گذارند.

انفجار بودای بامیان

مذهب علیه مذهب
تخریب یک مکان مذهبی همواره بخشی از سلسله رویدادهای مربوط به درگیری‌ها و اختلافات مذهبی ست که گاه با کشتار و خونریزی نیز همراه است. اما نکته قابل توجه میزان حساسیت جوامع مذهبی به آسیب و یا اهانتی است که به مکان‌های مقدس آنان وارد می‌شود. در بسیاری موارد این حساسیت بیش از حساسیت نسبت به کشته شدن فردی از پیروان همان آیین است، به طوری که حرکت‌های دسته جمعی و خودجوش تلافی جویانه معمولا پس از آسیب وارد شدن به این اماکن و یا سایر نمادهای مذهبی آغاز می‌شود. خرابکاران و یا مهاجمان به آثار مذاهب دیگر با استفاده از همین روحیه و با آسیب وارد کردن به یک محل مقدس به راحتی می‌توانند احساسات تعداد زیادی از اهل آن مذهب را تحت تاثیر قرار داده و یا تحریک کنند و به این ترتیب دور باطلی از تلافی جویی‌ها آغاز می‌شود.