میراث فرهنگی در سال ١٣٨۵

هشتمین اثر جهانی ایران
در سال ٨۵ ایران توانست محوطه بیستون در استان کرمانشاه را در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت برساند. این هشتمین اثر ثبت شده ایران در این فهرست محسوب می‌شود. بیستون در ٣٠ کیلومتری شهر کرمانشاه دارای کتیبه‌هایی از دوران داریوش اول است که اتفاقات دوران ابتدای سلطنت خود را در آن به روشنی بیان کرده است.

کتیبه بیستون، هشتمین اثر ثبت جهانی ایران

نوروز در انتظار تکمیل پرونده
اما گرچه بیستون به راحتی توانست در فهرست میراث جهانی به ثبت برسد، تکلیف ثبت نوروز در فهرست میراث غیر ملموس بشری (میراث معنوی) هنوز روشن نیست. پیش از این قرار بود ایران به نمایندگی از کشورهای حوزه نوروز، پرونده این میراث آیینی را تکمیل و به سازمان یونسکو ارسال کند اما به دلیل نواقص و ایرادات پرونده، یونسکو از پذیرفتن آن خودداری کرده و قرار بود تا با رفع این ایرادات، پرونده دوباره ارسال شود. کشورهایی که آیین‌های نوروزی از دیرباز در آنها یا بخشی از آنها برگزار می‌شوند عبارتند از ایران، افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان،هندوستان،پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان ازبکستان و ترکیه.

همچنین پرونده ثبت قره کلیسا در آذربایجان غربی نیز به دلیل نواقص آن در یونسکو پذیرفته نشد.

چشم مصنوعی در شهر سوخته
در زمینه باستان‌شناسی و اکتشافات جدید می‌توان به دهمین فصل کاوش در شهر سوخته اشاره کرد. در این فصل از کاوش‌ها، اسکلت زنی ٢۵ تا ٣٠ ساله همراه با یک چشم مصنوعی ۴٨٠٠ (چهار هزار و هشتصد ساله) به دست آمد. ریزترین مویرگ‌های داخل چشم توسط مفتول‌‌های طلایی به قطر كمتر از نیم میلی‌متر طراحی شده‌اند. طبق تحقیقات گروه باستان‌شناسی این چشم در زمان حیات این زن روی صورت او کار گذاشته شده است. کاوش‌های شهر سوخته در جنوب شرقی ایران و در ۵۰ کیلومتری زابل با همکاری باستان‌شناسان ایرانی و ایتالیایی انجام می‌شود.

چشم مصنوعی ۴۸۰۰ ساله در شهر سوخته

سفال‌های آغاز دوره ادبیات
از دیگر اتفاقات مهم باستان‌شناسی، کاوش‌های تپه ربط در شمال غربی ایران و حوالی شهرستان سردشت است که منجر به پیداشدن سفال‌هایی مربوط به آغاز دوره ادبیات و کتیبه‌هایی آجری با خط میخی در این تپه شد. با کاوش‌های این منطقه و به خصوص با پیدا شدن کتیبه‌های خط میخی، فصل جدیدی در شناخت تمدن‌های حوزه شمال غربی ایران آغاز می‌شود.

سالی پر رونق برای دوره هخامنشی
اما رویداد مهم دیگر در زمینه باستان شناسی آغاز کاوش‌های پاسارگاد پس از چهل سال وقفه بود. این کاوش‌ها به صورت مشترک توسط گروه‌های ایرانی و گروه باستان‌شناسی دانشگاه بلونیای ایتالیا انجام می‌گیرد.

اما دو اکتشاف دیگر نیز، باعث شد تا دوران هخامنشی از نظر باستان‌شناسی سال پرباری را پشت سربگذارد. یکی کشف کاخ یا کوشکی منسوب به داریوش در تنگه بلاغی و دیگری پیدا شدن یکی از مکان های استقرار هخامنشیان در نورآباد ممسنی. در لوحه‌های تخت جمشید از ۳۰ مرکز قدرت نام برده می شود و باستان‌شناسان به دنبال پیدا کردن این مراکز، توانستند در نورآباد استان فارس محوطه ای را با پایه ستون هایی مشابه کاخ صد ستون تخت جمشید پیدا کنند. این کاوش توسط گروه های ایرانی و استرالیایی به انجام رسید.

پایه ستون‌های هخامنشی در نورآباد ممسنی- عکس از خبرگزاری ایسنا

پرونده های جنجالی
اما در زمینه پرونده‌های جنجالی میراث فرهنگی نیز سال ٨۵ سالی بسیار پر سر و صدا بود. ماجرای احداث سد سیوند و احتمال آبگیری آن در این سال همچنان ادامه داشت و باعث اعتراضات بسیار گسترده نهادهای مستقل و مردمی در داخل و خارج ایران بود. همچنین ۳۰ حزب سیاسی داخل کشور نیز با امضای نامه‌ای خواستار حفظ آثار باستانی در محوطه تنگه بلاغی شدند.

اما پرونده بسیار مهم دیگر در این زمینه به الواح گلی تخت جمشید مربوط می‌شود.
از سال‌ها پیش تعدادی از الواح گلی تخت جمشید به منظور مطالعه خطوط میخی آنها در موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو به صورت امانت نگهداری می‌شود.

اما پس از آن که خانواده قربانیان یک انفجار در اسراییل از دولت ایران به دادگاهی در آمریکا شکایت کردند، دادگاه رای داد تا اموال فرهنگی ایران در آمریکا به منظور پرداخت غرامت مصادره شود. پس از آن ایران با تعیین وکلای آمریکایی به این رای اعتراض کرد. هم اکنون این پرونده به سرانجام قطعی نرسیده و روند دادرسی همچنان ادامه دارد.

الواح گلی تخت جمشید در دانشگاه شیکاگو

اطلس باستان شناسی بدون بودجه
در سال ٨۵ در بودجه پیشنهادی دولت برای سازمان میراث فرهنگی، اعتبار مالی برای تهیه نقشه باستان‌شناسی کشور حذف شده است و بنابراین ادامه این پروژه حیاتی در سال ١٣٨۶ با مشکل رو‌به‌رو خواهد شد. تهیه این نقشه به عنوان سندی قانونی علاوه بر شناسایی آثار تاریخی کشور، راه را بر دخل و تصرف در محوطه‌های باستان‌شناسی و یا انجام عملیات عمرانی آسیب‌رسان می‌بندد.

آسیب‌های سال ٨۵
در زمینه آسیب‌های وارده به میراث فرهنگی در سال ٨۵ می‌توان به آسیب دیدن مسجد جامع بروجرد و تعدادی از بناهای تاریخی این شهر در زلزله فروردین ماه، نقض حریم بیستون و تاق بستان، صدمه به یکی از نقش برجسته‌های تخت جمشید توسط عوامل یک گروه فیلمبرداری و آسیب دیدن اشیاء مخزن موزه هنرهای تزیینی اصفهان در اثر بارندگی و نفوذ رطوبت اشاره کرد. در آخرین روزهای سال ٨۵، آبگیری سد سلمان فارسی در دشت داراب استان فارس بدون مجوز سازمان میراث فرهنگی آغاز شد. این سد بیش از بیست محوطه ساسانی را در خود غرق خواهد کرد.