«باید مشکلات جامعه را به تصویر بکشیم»

کامران ملک‌مطیعی

فیلم سنگسار ثریا م. ساخته‌ی سیروس نو‌رسته، کارگردان ایرانی‌ تبار آمریکایی این روز‌ها روی اکران سینماهای آمریکاست. این فیلم، برنده‌ی منتخب تماشاگران از جشنواره‌ی تورنتو است.اما پخش این فیلم با واکنش‌ها‌ی مختلفی‌ چه از طرف جامعه‌ی آمریکایی و چه ایرانی‌ مواجه شده است.

این فیلم در کشور اردن فیلم‌برداری شده و تعدادی از بازیگران ایرانی‌ در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند. علی‌ پورتا‌ش، بازیگر توانمند سینما و تئاتر که برای جامعه‌ی ایرانیان خارج از کشور چهره‌ای شناخته شده است یکی‌ از بازیگران فیم سنگسار ثریا است و ایفاگر یکی‌ از نقش‌های منفی‌ فیلم، یعنی‌ ملای ده.

این مسأله را که این فیلم، تصویر ما، ایرانی‌ها را خراب کرده‌، قبول ندارم چون وقتی با دوست‌های آمریکایی‌ام صحبت می‌کنم که فیلم رو دیده‌اند می‌گویند، ‌این نشان می‌دهد که شما‌ چقدر اعتماد به نفس دارید که راجع به مسائل خودتان شجاعانه صحبت می‌‌کنید. وقتی‌ شما‌ حرفی‌ نمی‌زنید ما فکر می‌کنیم آن را قبول دارید مثل همین فرهنگ سنگسار.

آن‌ها فکر می‌کنند همه ما از با سواد‌ها تا بی‌سواد‌ها‌ تروریست هستیم. پس خود خارجی‌‌ها نمی‌گویند تصویرتان را خراب کردید. بر عکس عقیده دارند که چقدر شجاعانه به ما نشان دادید که موافق سنگسار نیستید‌. مخالف قوانین اسلامی هستید که در کشورتان اجرا می‌شود. برای همین به هیچ‌وجه با این حرف موافق نیستم.

اگر بگویند مثلاً بازی‌‌های این فیلم بد است، از داستانش خوشم نیامد‌، موضوع دیگری است. من هم یک فیلم شصت میلیون دلاری می‌بینم و خوشم نمی‌آید. ولی‌ وقتی‌ یک فیلم پیغام دارد، به عنوان یک ایرانی‌ حق خودم می‌دانم که این پیغام را به تمام جهانیان برسانم.

علی‌ پورتا‌ش، بازیگر سینما

مسلماً این را به حساب شجاعت و اعتماد به نفسم در مورد شعور خودم و شعور ایرانی‌‌ها می‌گذارم و در ضمن انتظار این افراد را از ما فیلمساز‌ها نمی‌فهمم. کار ما فیلم‌ساز‌ها این است که لکه‌ی ننگی را که یک فرهنگ، مذهب و دولت برای ما آدم‌های با شعور و خوب درست می‌کند،فیلم کنیم و بگوییم ما مثل این دولت نیستیم‌.

به همین دلیل، این حرف‌ها را نمی‌فهمم. چرا ما نگرانیم که خارجی‌‌ها راجع به ما چه‌ فکری می‌کنند؟ اگره یادتان باشد در مملکت خودمان، بیشتر فیلم‌های آمریکایی را که می‌دیدیم، در مورد آمریکایی‌های زشت بود. و یا خیلی‌ از فیلم‌هایی که آمریکایی‌ها درست می‌کنند راجع به خودشان است که چقدر بد‌ی دارند و در تمام دنیا نشان داده می‌شود. حتی در کشور‌هایی‌ که دشمن‌ آن‌ها هستند که ببینید ما خودمان از خودمان ایراد می‌گیریم.

وقتی‌ از انگیزه‌ی آقای پور‌تاش راجع به بازی‌ در فیلم «سنگسار ثریا» پرسیدم در جواب گفتند‌:

مسلماً در درجه‌ی اول پیغامی است که این فیلم می‌دهد‌. به طور عمومی دنبال فیلم‌های پیغامی نیستم‌، چون اگر بد درست شود حوصله‌ام سر می‌رود و می‌گویم می‌خواهد درسی‌ به ما بدهد.

سیروس نو رسته به من زنگ زد و گفت که فیلم‌نامه‌ای به اسم «سنگسار ثریا» نوشتم که دوست دارم توی این فیلم بازی کنی‌ و نقش ملاّ را هم داشته باشی. گفتم بفرست تا بخوانم‌. وقتی خواندم، دیدم اشکال‌هایی با این فیلمنامه دارم، با سیروس تماس گرفتم و گفتم با این فیلمنامه‌‌ای که نوشتی‌، چند اشکال دارم.

گفت وقتی‌ این داستان حقیقی است، چه چیزی‌ را باید عوض کنم؟ این موضوع را نمی‌دانستم، گفتم واقعاً این داستان حقیقی است یا از خودت در آوردی؟ گفت حقیقی است و شخصی به نام فریدون صاحب جم این کتاب را نوشته که به فرانسوی و بعد انگلیسی ترجمه شده است.

وقتی‌ فیلم رو تماشا می‌کنم اشکال‌هایی را هم می‌بینم و درمورد این اشکال‌ها، همان موقع فیلم‌برداری با کارگردان صحبت کردیم و صحبت این بود که تا وقتی‌ که نو رسته به عنوان کارگردان، داستان را دروغ نمی‌گوید درست است.

ممکن است از لحاظ جزییات، کار‌هایی سمبلیک بکند‌. برای مثال این فیلم را می‌بینند و می‌گویند این فیلم چرا این‌قدر دروغ داشته‌. می‌گویم دروغش کجاست؟ می‌گویند وقتی‌ یک نفر را در ایران سنگسار می‌کنند، یک گونی تنش می‌کنند و هیچ‌وقت چادرش را بر نمی‌‌دارند.

ممکن است این حقیقت داشته باشه که به احتمال قوی حقیقت دارد. ولی‌ این فیلم است. حالا کارگردان می‌خواهد ما ببینیم این سنگ چه جوری به او می‌خورد که چندشمون شود و ناراحت بشویم‌. این‌ها را اشکال بزرگ نمی‌بینم. ولی‌ وقتی‌ به خاطر گونی، اصلاً به فیلم امتیاز نمی‌دهند، یعنی‌ چی‌؟! یعنی‌ تو نمی‌خوای پیغام به این محکمی را به خاطر یک گونی دنیا بشنود‌؟

علی پورتاش در نمایی از فیلم سنگسار ثریا م.

ایشان راجع به نظر منتقدین گفتند:

می‌توانم به جرأت بگویم که بیشتر خوب بودند و یک مقدار هم بد‌. البته آن‌هایی که منتقدن سینمایی نقد می‌کنند. چون مثل ما ایرانی‌‌ها ماجرا‌ را شخصی‌ نمی‌گیرن. ما همه چیز را شخصی‌ می‌گیریم و یک عده می‌گویند که بیست دقیقه‌ی تمام فقط داریم سنگسار را می‌بینیم‌، این یعنی‌ چه‌؟ این مسخره است‌. چرا باید بیست دقیقه‌ی تمام سنگسار را نگاه کنیم؟

یک منتقد دیگر نوشته بود که باید این فیلم رو ببینیم‌. در کل، می‌توانم بگویم هفتاد تا هشتاد درصد آمریکایی‌هایی که فیلم را دیدند‌، متأثر شدند و خوششان آمده بود اما بیست تا سی‌ درصد از فیلم خوششان نیامده بود.

خیلی‌ مهم است که ما داستان‌های حقیقی‌ مثل سنگسار ثریا را روی پرده‌ی سینما یا صفحه‌ی تلویزیون بیاوریم یا کتا‌بش کنیم. برای این‌که پنجاه سال پیش، یهودی‌ها را هیتلر و فاشیسم آلمان کشتند، اما الان که این کار را نمی‌کنند.

پس ما چع‌ باید بگوییم؟ این فیلم‌ها نباید راجع به یهودی‌هایی که کشته شدند، ساخته شود؟ باید ساخته شود تا تاریخ تکرار نشود و همیشه یادمان باشد. نسل‌های جدید این‌ها را ببینند و بگویند باورم نمی‌شود که پدر بزرگ من فاشیست بوده. پدر بزرگ من افراد بی‌گناه را می‌کشته است.

پس این فیم‌ها باید درست شود و به این‌ها نشان داده شود. همین‌طور فیلم‌هایی مثل سنگسار‌. هر جامعه‌ای باید از خودش شروع کند‌. تنها راه در‌مان مسأله از خود شروع کردن است. باید از خودمون شروع کنیم و بگوییم من ایرانی‌ این اشکال‌ها را دارم و می‌خواهم به تصویر بکشم.