خودت را مضحکه کن

شعله آذری

الهام جذاب، کمدین معروف ایرانی در آمریکا است. این خانم ایرانی که برنامه‌های کمدی و استندآپ کمدی خود را به زبان انگلیسی اجرا می‌کند، مدتی است که بین آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

در حاشیه این برنامه با خانم جذاب در مورد چگونگی کمدین بودن، آن هم یک زن ایرانی کمدین در آمریکا،‌ صحبت کردم.

الهام جذاب، کمدین ایرانی مقیم آمریکا

عکس‌العمل آدم‌ها، به خصوص جامعه ایرانی معمولاً چه بوده است؟ چون یک سری از حرف‌هایی که می‌زنید خیلی انتقادی است، خیلی تند است، خیلی طنز تلخی است، ممکن است که به خیلی‌ها بر بخورد. آن شب من خودم شاهد بودم چیزهایی که می‌گفتید راجع به عمل کردن و جراحی و پلاستیک و زیبایی و این طور چیزها.

این‌جا همه جراحی پلاستیک می‌کنند. فقط ایرانی‌ها نیستند. اما ایرانی‌هایی هستند که می‌گویند هیچ وقت نکرده‌اند؛ این جالب است. اما آن اوایل که شروع می‌کردم، می‌گفتند کی؟ هان؟ یک چیزی می‌گوید؛ نمی‌دانم بانمک است یا نه. حالا برویم و ببینیمش.

حالا که یک مقدار شناخته‌تر شده‌ام، می‌گویند خانم جذاب را می‌شناسیم. ما با او شام خوردیم. از آن اوایل او را می‌شناختیم. خب ما هم فرهنگ‌مان یک مقدار این طوری است. باید به آن‌ها نشان بدهید که واقعاً می‌توانید این کار را بکنید. نمی‌خواهند بخندند. من را باید مجبور کنی بخندم.

حالا یک مقدار طرفدار زیادتر دارم. من را بعضی وقت‌ها می‌شناسند در خیابان یا جایی که هستم، می‌آیند و می‌گویند خانم جذاب، آن جوکی که گفتید هی به همه دوستانم می‌گویم. بعد آدم یک مقدار قلبش شاد می‌شود.

این (کار) چیزی نیست که یک دختر ایرانی زیاد بکند و خب یک مقدار انتقاد می‌کنند؛ اما آدم نمی‌تواند بگذارد که این انتقادها جلویش بایستند. هدف این بود که موفقیت پیدا کنم و کم‌کم دارم به آن‌جا می‌رسم.

عکس‌العمل‌های تند هم تا حالا داشته‌اید؟ مثلاً یک کسی عصبانی شده باشد؟

بله، شده. بعضی وقت‌ها می‌شود. اصولاً می‌توانم بگویم ۹۰ درصد، ۹۴ درصد هستند و فقط شش درصد آن وسط هست که می‌گویند چرا این قدر پشت سر پسرهای ایرانی بد حرف می‌زنید.

از آن‌ها همیشه می‌پرسم که چند وقت است که از ایران آمده‌اید و بیشتر آن‌ها کمتر از پنج سال (است که) به این‌جا آمده‌اند و برای همین است که واقعاً عصبانی می‌شوند. آن‌هایی که یک مدتی این‌جا هستند، خودشان می‌دانند که این جوک‌هایی که من می‌گویم بیشتر از واقعیت به دنیا آمده‌اند.

آیا خانم‌های دیگر ایرانی را می‌شناسید که همین کار شما را بکنند؟ بخواهند استندآپ کمدی بگذارند؟

من دیدم دختر آقای خرسندی، شادی خرسندی، بله. ایشان هم شوهایی که می‌دهد، خب آن‌جا شناخته شده. این‌جا کمتر می‌شناسم. فکر می‌کنم یک دختر دیگری هست (به نام) شروین وثوقی.

کسان دیگر نمی‌دانند که استندآپ کمدی است. این زن‌ها کمیک‌اکسس هستند؛ اما استندآپ کمدی به من می‌گویند که من تک هستم. ولی فکر می‌کنم که یکی دو نفر دیگر این‌جا باید باشند.

کسی هست که برای شما نقشی را بازی کرده باشد و گفته باشید که من خیلی کار این را دوست داشتم و روی من تأثیر گذاشت؟ یک کسی مثل هیرو؟

واقعاً هیرو (را) نمی‌توانم بگویم، ولی به من الهام دادند. کمدین‌هایی هستند مثل «گردشپر» و «رابی موریان» که واقعاً در این کار، درهای نو باز کردند. رابی موریان از آن‌هایی است که روی هر سوژه، یک حرف تند می‌تواند بزند. گردشپر این موضوع نجات را آورد جلوی همه و نشان داد چه طوری سفیدها در برابر سیاه‌ها فکر می‌کنند و چه چیزهایی می‌گویند و این‌ها را خنده‌دارش کرد.

ما می‌بینیم که حالا همه تشنه‌های شرقی و جنگی هستند. شرقی این طوری هستند. اگر من شوخی بکنم و بگویم آری، من یک کمدین شرقی هستم و اگر نخندید، خودم را منفجر می‌کنم و خودم را روی اولین ردیف می‌اندازم و همه‌مان منفجر می‌شویم، بعد آن‌ها می‌خندند و می‌فهمند که این جوک است.

آیا این طنز یا استندآپ کمدی شما تا حالا در فیلم هم به کار برده شده یا به شما پیشنهاد شده که بخواهد در فیلم نشان داده بشود یا نه؟

خب انشالله نشان داده بشود. اما من سه سال پیش، یک فیلم کوچک ایرانی به اسم ترشی ساختم و نقشم کمدی بود؛ اما استندآپ کمدی نه.

خودتان حالا به چه هدف دیگری دوست دارید برسید با این کارتان؟ چه چیزی را برای آینده خودتان می‌بینید؟

برای کمدین یک چیزی هست که هم بتواند یک برنامه تلویزیونی داشته باشد و هم بتواند یک نقش کمدی در تلویزیون بازی کند و من از کوچکی از فیلم خیلی خوشم می‌آمد. خیلی دوست دارم در فیلم‌های مختلف بازی کنم. مخصوصاً آن‌ها که جوان‌ها بیشتر هستند، بیشتر من را دعوت می‌کنند و بیشتر جوک‌هایی را که من می‌گویم، می‌فهمند.

اصولاً در آمریکا طرز جوک گفتن این است که آدم از خودش جوک بگوید و یا از فرهنگش جوک بگوید. می‌دانید می‌گویند: «Make fun of yourself, make fun of your culture» (از خودت، از فرهنگ خودت لطیفه بساز)

در ایران، این طوری جوک نمی‌گفتند. پشت سر همدیگر بعضی وقت‌ها، مثل «دو تا رشتی و قزوینی ...» این طوری جوک می‌گفتند. اما واقعاً خودشان نمی‌خواستند که نشان بدهند پایین هستند.

آیا می‌توانید تصور کنید که یک چنین شغلی را بخواهید در ایران هم بگذارید؟

من نمی‌دانم . اگر بگذارند.