تلاش«مهار بیابان‌زایی» در اجرای طرح «ساعت زمین»

لیدا حسینی‌نژاد

دهم فروردین برابر با بیست و نهم مارس، روزی بود که قرار بود به پیشنهاد «ساعت زمین» همه مردم در هرجا که هستند به نشانه اعتراض به پدیده گرم شدن زمین، یک ساعت از روشن کردن لامپ‌های غیرضروری خودداری کنند.
به همین بهانه رفتم سراغ محمد درویش، نویسنده وبلاگ مهار بیابان زایی و فعال محیط زیستی ایران. از او خواستم که درابتدا برای ما بیشتر درمورد گرمایش زمین توضیح بدهد، درحالی که بعضی‌ها ممکن است که از سرمای بی‌سابقه زمستان در ایران نالیده باشند.

ـ گرمایش زمین، واقعیتی را که دارد نشان می‌دهد این است که میانگین دما در کره زمین درحال افزایش است و با یک روند معنی داری ما شاهد این هستیم که هرسال دما، تقریبا دست کم نیم درجه سانتیگراد دارد بر میانگین آن اضافه می‌شود.

حالا ممکن است که برخی از مناطق جهان شاهد زمستان‌های سرد یا تابستان‌های سرد هم باشند ولی آنچه که مسلم است این است که روند گرم شدن بصورت گلوبال و در کل جهان، امری ثابت شده است.

حتی این قضیه سرمای بی‌سابقه در ایران و سواحل جنوبی خلیج فارس و یا حتی جنوب چین که تاکنون مردم آنجا برف ندیده بودند و امسال برای اولین بار برف را دیدند، اینها خود تعیین کننده بحث تغییر اقلیم است که ثابت شده که تغییر اقلیم در یک چنین مقیاس زمانی کوتاهی نمی‌تواند ناشی از مولفه‌های اقلیمی طبیعی زمین باشد و عامل انسانی در آن کاملا موثر بوده.

در رسانه‌ها یا فرض کنید تلویزیون اگرکه فرض کنید راجع به گرمایش زمین می‌خواهند صحبت بکنند و عمق این فاجعه را نشان بدهند، معمولا تصویر آب شدن کوه‌های یخ را نشان می‌دهند. یک شهروند عادی، ممکن است که پیش خودش فکر کند که این آب شدن کوه‌های یخی، چه تاثیری می‌تواند در زندگی من داشته باشد یا اینکه این به زندگی من چه ارتباطی می‌تواند داشته باشد. کلا ما در این زمینه چکار می‌توانیم بکنیم؟

ـ آب شدن کوه‌های یخی درواقع یک شناسه نمادین است که هر شهروندی با هر درجه‌ای از دانش و آگاهی متوجه عمق رخداد گرم شدن زمین می‌تواند بشود. وگرنه گرم شدن زمین روی بسیاری از مولفه‌های دیگر زندگی، روی تنوع زیستی گیاهی، روی تنوع زیستی جانوری اثر خودش را گذاشته، روی سطح آب و حجم آب در دریاچه‌های مرکزی که دور از دریا هستند، اثر خودش را گذاشته و بسیاری از دریاچه‌ها در آفریقا و آسیا و حتی کشور ما، متاثر از پدیده گرمایش زمین، حجم خودشان را از دست داده اند.

منتها اگر که تاکید بیش از حد می‌شود روی بحث آب شدن یخ‌های قطب جنوب که حتی برخی از دانشمندان هم به انتقاد از این شیوه برخورد کردند؛ این به خاطر این است که بتوانند مردم بیشتری و سیاست مداران بیشتری را با دغدغه‌های زیست محیطی و خطرات گرمایش زمین مانوس کنند تا بشود به این ترتیب، هزینه ملاحظاتی را و قوانینی را که باید تغییر پیدا بکند، صنایعی که باید به هرحال در نوع مکانیزاسیون تولید آنها تغییراتی بدهند تا میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای کمتر باشد، به این وسیله توجیه کنند.

به هرحال هر کدام از ما شهروندان در ایران و سایر نقاط جهان با کاهش مصرف خودمان بصورت فردی، با استفاده از مواد قابل بازیافت، با خاموش کردن حتی چراغ‌های اضافی، با تغییر رژیم غذایی‌مان می‌توانیم به مهار این پدیده و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نهایت متوقف کردن روند جهان گرمایی یا همان Global Warming کمک کند.

می‌توانید برای ما یک مقدار از این حرکت ساعت زمین توضیح بدهید که جریان آن اصلا چه هست؟

ـ بله، این حرکت ساعت زمین امسال برای دومین سال پیاپی است که دارد به همت یک گروهی از فعالین زیست محیطی به نام Earth Hour (ساعت زمین) ،اجرا می‌شود.

سال گذشته که اولین سال آن بود، سال بسیار موفقیت آمیزی بود و حتی استقبالی که شد، خودشان هم انتظار آن را نداشتند. علاوه بر سیدنی که به طرز محسوسی در آن ساعت 8 تا 9 شب 29 مارس خاموش شد و تاریکی همه جا را گرفت، بسیاری از شهرهای بزرگ جهان در آمریکا و اروپا و آسیا نیز به این فراخوان سبز پیوستند و نشان دادند که مردم حاضر هستند اگر که به آنها آگاهی داده بشود، از نیازها و شناسه‌های رفاهی کوتاه مدت خودشان به نفع برخورداری از یک زندگی با کیفیت و درازمدت و پایدار بگذرند.

امسال هم که سال دوم آن بود، حتی ما دیدیم که سایت معروفی مثل گوگل، صفحه خودش را سیاه کرد و به نوعی همبستگی خودش را با این نهضت نشان داد. خیلی از شهرها، مکان‌های مشهور و برج‌های مشهور و کلیساهای مشهورشان را خاموش کردند تا میزان همبستگی خودشان را با این نهضت سبز نشان بدهند.

حتی در ایران هم من برای اولین بار دیدم که در یکی دو تا بخش خبری، به این موضوع پرداخته شد و بسیاری از سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و وبلاگ‌ها به این موضوع پرداختند و نسبتا می‌توانم بگویم که استقبال خوبی از این فراخوان که عمر زیادی هم ندارد، انجام شده و به وقوع پیوسته.

پس درواقع شما توجه ایرانیان را مثبت ارزیابی می‌کنید؟

ـ ما وقتی از ایران صحبت می‌کنیم، کشوری است که مردم آن تاکنون نشان دادند که دغدغه‌های مهمتری از مسائل زیست محیطی برای آنها وجود دارد.

هنوز در کشور ما مساله معیشت، مساله اشتغال، مساله مسکن دست بالا را دارد و هنوز هیچ یک از کاندیداهای داوطلب ورود به مجالس قانونگذاری، چه در سطح شورای شهر و یا مجلس شورای اسلامی یا حتی ریاست جمهوری، در بین برنامه‌های کلان و تبلیغاتی خودشان، اشاره‌ای پررنگ به مسائل زیست محیطی نمی‌کنند و نمی‌گویند که فرضا به من رای بدهید تا من مشکل فرسایش خاک را حل کنم. مشکل جنگل زدایی را حل کنم. مشکل نشست زمین و بیابان زایی را حل کنم. می‌گوید به من رای بدهید تا مشکل اشتغال را حل کنم. مشکل تورم و گرانی را حل کنم.

حالا توی چنین جامعه‌ای و توی چنین کشوری؛ این میزان استقبال از دغدغه‌های زیست محیطی و همین فراخوان خاموشی دهم فروردین یا 29 مارس را می‌توان کاملا قابل قبول و مثبت ارزیابی کرد.

درواقع پس شما مشکل را در ایران پیش اداره کننده‌های کشور جستجو می‌کنید. ولی ما خودمان به عنوان یک فرد چه نقشی می‌توانیم داشته باشیم و چکار می‌توانیم بکنیم؟ آیا مثلا خاموش کردن لامپ‌های اضافی به مدت یک ساعت، تاثیری می‌تواند داشته باشد و کلا چه کارهایی می‌شود کرد که به این مساله کمک بکنیم که گرمایش زمین با آن شدتی که دارد پیش می‌رود، تا یک حدی جلوی آن گرفته شود؟

ـ در کشور ما آن چیزی که ثابت شده، دست کم در حوزه محیط زیست، مردم و جوانان به مراتب چند گام جلوتر از مسئولین هستند. ببینید من نمونه‌ای برای شما بگویم، همین قبل از انتخابات مجلس شورای اسلامی، آمدند از روسای تشکل‌های عمده سیاسی کشور سوال کردند که شما برنامه‌تان برای گرمایش زمین و تغییر اقلیم یا Climate Change چیست و چه برنامه‌هایی را دارید؟

اکثر قریب به اتفاق آنها – که من لینک آن را هم در سایتم گذاشتم – گفتند که اصلا تغییر اقلیم یعنی چه؟ Global Warming یا گرمایش زمین، یعنی چه؟ وقتی خبرنگار برای آنها توضیح می‌داد، آنها تازه می‌گفتند که خب حالا این چه ربطی دارد به انتخابات مجلس شورای اسلامی.

مثلا رییس جمهور ما می‌آید، راحت صحبت می‌کند و می‌گوید که منابع طبیعی نباید سد راه توسعه باشد و یا فرضا استاندار ما در خراسان می‌آید مدیر کل منابع طبیعی استان را تهدید می‌کند و می‌گوید اگر تا ده روز دیگر منابع طبیعی تایباد را به ما منتقل نکنید ، تا کاربری آن را صنعتی نکنیم؛ اصلا ما دیگر مدیر کل منابع طبیعی نمی‌خواهیم. خیلی راحت راجع به این مساله صحبت می‌کند و در روزنامه خراسان هم منتشر می‌شود و آب هم از آب تکان نمی‌خورد.

درصورتی که اگر در یک جای دیگر دنیا، یک مسئولی اینقدر صریح الهجه یک موضوع زیست محیطی را به چالش بکشد، دیگر نباید به پایداری قدرت خودش در آن حوزه قدرت متبوعش امیدوار باشد و حتما باید استعفا بدهد. ولی اینجا خیلی راحت تمام ملاحظات زیست محیطی را یا اغلب ملاحظات زیست محیطی را ما در پای مصلحت‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی خودمان متاسفانه ذبح می‌کنیم و به بهانه اشتغال زایی، به بهانه احداث راه، به بهانه تامین مسکن؛ خیلی راحت فرمان قطع درختان و سبزینه یا زیستگاه‌های جانوری را صادر می‌کنیم.

نمونه‌های آن هم فراوان است. همان جاده که از جنگل زیبای ابر شاهرود قرار است احداث بشود که به اعتقاد کارشناسان یکی از زیباترین جنگل‌های جهان است ، یا موضوعی که در جنگل لاکان گیلان بوجود آمد و یا همین بحث احداث پتروشیمی در تالاب میان کاله، همه و همه نشان می‌دهد که ملاحظات زیست محیطی و رعایت اینها در اولویت برنامه ریزی‌ها و سیاست‌های کلان کشور ما قرار ندارد. به خاطر اینکه ما نتوانستیم قانون گذارانی که دغدغه محیط زیست، دغدغه اول آنها است را وارد مجلس کنیم.

به عنوان یک شهروند ما چکار می‌توانیم بکنیم تا برای رفع این مشکل بتوانیم کمکی بکنیم. شما یک اشاره‌ای به رژیم‌های غذایی یا صرفه جویی در مصرف برق کردید. یک مقدار می‌شود بیشتر توضیح بدهید؟

ـ بله، ما خوشبختانه خیلی کارها می‌توانیم بکنیم. ما اگر بتوانیم این رقابت مصرفی را که ایجاد شده را، افسار بزنیم و مهار کنیم. یعنی به هرحال مهمترین عامل گرمایش زمین، بحث مصرف است.

انسان‌ها در یک جنون یا مسابقه مصرفی، ناخواسته یا خواسته حالا به خاطر هجوم رنگارنگ مکانیسم‌های تبلیغاتی اسیر شدند و خود این عاملی می‌شود که به هرحال تولید به طرز غلو آمیزی افزایش پیدا کند و این تولید یکی از مولفه‌های انتشار گازهای گلخانه‌ای است.

ما اگر بتوانیم رژیم غذایی خودمان را از گوشت به سمت گیاه خواری تغییر بدهیم، به هرحال در ماه یک کیلوگرم بتوانیم در مصرف گوشت‌مان کاهش بدهیم، این خودش می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای داشته باشد و همچنین در بهبود کیفیت مراتع و زیستگاه‌های طبیعی ما داشته باشد.

نرخ فرسایش را بیاورد پایین و میزان نفوذ آب را در خاک افزایش بدهد و همه مولفه‌هایی که نشان دهنده تخریب محیط زیست است، به این ترتیب کاهش پیدا می‌کند.

ما می‌توانیم به سمت مهار انرژی‌های پایان ناپذیر، انرژی‌های نو مثل انرژی خورشیدی، انرژی بادی، انرژی زمین گرمایی برویم و اگر این مساله رواج بیشتری پیدا کند، دولت هم کمک کند به این قضیه، بسیار بسیار می‌تواند در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای موثر باشد.

اگر ما به عنوان یک شهروند به حفظ یک درخت مثل حفظ زندگی انسان نگاه کنیم، به این ترتیب می‌توانیم در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای موثر باشیم چون فرآیند فتوسنتز یکی از عوامل مهار کننده همین گازهای گلخانه‌ای است.

وبلاگ «مهار بیابان‌زایی» را در اینجا بخوانید!