مراسم خیمه‌سوزان در ظهر عاشورا

زویا امین

از صبح هیات‌های مذهبی که حدود یک‌ماه بود برای روز عاشورا برنامه‌ریزی و تمرین کرده بودند از مساجد و حسینیه‌ها بیرون آمدند و در مسیر از پیش تعیین شده مشغول راهپیمایی و عزاداری شدند.

امسال از طرف حکومت محدودیت‌هایی برای هیات‌ها در نظر گرفته شده بود. مثل استفاده نکردن از علم و کتل و همینطور اشعار و ترانه‌های غیر متعارف و آلات موسیقی غربی مثل کی‌بورد... و همین مساله خطر کم‌رونقی آنها را تهدید می‌کرد.

دهل‌زنان در مراسم روز عاشورا -عکس از زمانه

علم‌های سنگین از حسینیه‌ها به بیرون منتقل شده بودند اما کسی حق نداشت آن‌ها را حمل کند، گاهی می‌دیدم پسری زیرش می‌ایستد و با آن عکس یادگاری می‌گیرد. تعداد کتل‌های رنگین و پرچم‌ها هم نسبت به سال قبل بسیار کمتر شده بود. اما زنجیرزن‌ها و دهل‌نوازان مثل سابق با شور و حال مشغول بودند.

گل‌مالی سرو صورت و لباس هم که مختص به روستاها بود، امسال به شکل نویی در شهرها هم دیده شد. به این ترتیب که جوانان زیادی از گلِ رُس مخلوط با آب، به صورت ژل برای آرایش موها و ریش به سبک جدید استفاده کرده بودند که رنگش از دور شبیه های‌لایت بور به نظر می‌آمد.

در مراسم سینه‌زنی و زنجیر زنی کمتر کسی را دیدم که گریه کند. شاید فقط یکی دو زن مسن.
اما...

از خیمه‌سوزان ظهر عاشورا شنیده بودم اما تا به ‌حال به چشم خودم ندیده بودم. امسال موفق شدم در دو محله‌ی متفاوت این مراسم پرشور را ببینم.

خیمه‌ها را برای مراسم خیمه‌سوزان آماده می‌کنند -عکس از زمانه

در میدان نبوت کرج، زمین بزرگی را به صورت خیمه‌گاه درآورده بودند. به جای شنِ صحرا زیر پا پر از برف بود. از صبح، ده‌ها خیمه‌ی سفید کوچک و یک خیمه‌ی پاره‌ پاره سبز (به نشانه‌ی خیمه‌ی امام حسین) بر پا کردند. در یک خیمه سفید گهواره‌ای (به نشانه‌ی گهواره‌ی رقیه) ساخته بودند که مردم یکی یکی به آنجا می‌آمدند. پولی به گهواره سنجاق می‌کردند- بیشتر اسکناس هزار تومنی- و چند نفری را دیدم که شروع به گریه ‌کردند. می‌دانستند این خیمه را قرار است با گهواره به ‌زودی به آتش بکشانند.

هر لحظه تعداد بیشتری از مردم دور خیمه‌گاه جمع می‌شدند. با چند نفر که صحبت کردم دیدم این مراسم را بسیار بیشتر از سینه‌زنی و دور دسته راه افتادن دوست دارند و می‌گفتند دسته‌ راه افتادن از محتوای خودش خالی شده و تنها در این مراسم گریه‌شان می‌گیرند.

خیمه‌ها آماده شده بود. منتظر اذان ظهر عاشورا بودند و منتظر هیات سینه‌زنی که از راهپیمایی‌شان برگردند و مراسم را اجرا کنند.

چوب‌هایی که سرشان پارچه پیچیده شده بود آماده بودند با چند پیت بنزین.

هیات عزاداری که از دور رسید جمعیت بی‌تاب شد. اعضای هیات چند دور، دور زمین زنجیر زنی کردند و حسین‌حسین گفتند. مردم هم ناخودآگاه بر سینه‌شان می‌زدند. اذان ظهر توسط مردی خوش‌صدا خوانده شد. پسرکی سبز پوش پرچمی سبز رنگ در دست، دور چادرها می‌دوید.

خیمه‌سوزان، یکی از مراسم روز عاشورا -عکس از زمانه

در همین حین چند نفر که نقش سپاه یزید را بازی می‌کردند روی چادرها بنزین ‌می‌ریختند.

بعد از اذان با چوب‌های مشتعل چادرها را آتش زدند. قیامتی در جمعیت برپا شد و صدای حسین‌حسین بود که از مردم برمی‌خاست. زن‌های زیادی دیدم که از ته دل گریه می‌کردند.

چادرها که کاملا سوختند، هیات عزاداری به وسط آمدند و با شدت تمام بر سر و صورت خودشان می‌کوفتند و حسین‌حسین می‌ گفتند...

این عزاداری حدود یک‌ربع طول کشید. و بعد همه به سمت مسجدی که ناهار ظهر عاشورا می‌داد رفتند. می‌گفتند ناهارِ امام حسین خوردن دارد.

بعد به سمت گوهر دشت رفتم. می‌دانستم در فلکه‌ی دوم گوهردشت هم هر سال مراسم خیمه‌سوزی برپا می‌شود. پیش خود گفتم اذان را که خیلی وقت است گفته‌اند، حتما نمی‌رسم.

اما خوشبختانه اذان آنجا با دوساعت تاخیر خوانده شد. چند فرش انداخته بودند و بعد از اذان که ساعت دو ادا شد. نماز را هم کامل ادا کردند. مردی از بین نماز‌خوان‌ها بعداً به من گفت که او را اغفال کرده‌اند. چون در این مراسم، اذان به صورت نمادین خوانده می‌شود و نماز اصلاً واجب نبوده.

گهواره حضرت رقیه در مراسم روز عاشورا -عکس از زمانه

در آنجا دو چادر بزرگ سفید - که یکی از آنها برچسبی داشت با مضمون" جاوید حاجی"- برپا شده بود و یک چادر بزرگ سبز.

دو پسر نوجوان عربی‌پوش، به یاد دو طفلان مسلم جلو چادر سبز ایستاده بودند. مردی از سپاه یزید که روی صورتش را پوشانده بود با اسب به طرف خیمه‌گاه آمد. اسب‌سوار، دنبال آن دو نوجوان کرد. آن دو می دویدند و جیغ می‌کشیدند.

غُلغُله شد. مردم داد می‌زدند و بعضی‌ها ناخودآگاه به مرد اسب‌سوار ناسزا می‌گفتند. تعداد تماشاگرها خیلی زیاد بود. دختران شیک و پیک و آرایش کرده و چمکه‌پوش و پسران ژیگولوی گوهردشتی هم همه در بین جمع بودند.
خیمه را آتش زدند و خیلی‌ها را دیدم از ته دل گریه کردند. حتی چند نفر از این جوانان فوق‌الذکر. سپس همه به سمت محل پخش غذا رفتند و هر کدام ظرفی یک‌بار مصرف به‌دست، جایی نشستند و شروع کردند به خوردن قیمه‌پلو و قرمه‌سبزی نذری.