«زنان ايران، فعال و سازمان‌يافته هستند»

معصومه طرفه / ترجمه: آصف نیکنام

بنا به گزارش «کيت کانلی» درباره‌ی زنان عکاس در ایران، دليل اين‌که زنان «اکنون نقش بسیار مهمی در جامعه‌ی ايرانی ايفا می‌کنند تا دوباره به آشپزخانه برگردانده نشوند»؛ ربط زيادی به جنگ ايران و عراق در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ دارد. («زندگی مخفیانه‌ی ما»، ۲ ژانويه)

در اين گزارش از قول کتايون اميرپور، صاحب‌نظر در مسايل عالم اسلام، در دانشگاه کُلن آلمان نقل شده است که: «جنگ باعث شد زنان بسياری از نقش‌هايی را که سابقاً اختصاص به مردان داشت در اختيار بگيرند، از جمله نقش عکاس را». اما این، سخنی ساده‌لوحانه است.

زنان هميشه نقشی مهم در زندگی اجتماعی، سياسی و هنری ايران ایفا کرده‌اند. زنان ايران در سال ۱۹۶۳ و زودتر از چند کشور اروپایی حق رأی را به دست آوردند.
متأسفانه تصویری که رسانه‌های غرب از ایران ارائه می‌دهند، غالباً منحصر به عکس محمود احمدی‌نژاد است که آمريکا را به مبارزه می‌طلبد، يا زنانی با چادرهای سياه اسلامی که ظاهراً شهروندانی درجه‌ی دو تلقی می‌شوند؛ و يا بنيادگرايان پرشوری که در حال سينه‌زنی هستند.

به اين دليل است که وقتی کانلی عکس‌ها را در گالری سيسروی برلين که با موضوع «عکاسی سياسی» به نمايش گذاشته شده‌اند می‌بیند از پيامِ آن‌ها سردرگم می‌شود.

عکس از: نیوشا توکلیان

کانلی، درباره‌ی عکسی از نيوشا توکليان از تهران صحبت می‌کند که زنی را تصوير می‌کند که «روسری سبز روشنی به سر، و لب‌های صورتی‌رنگ و کلفتی دارد چشمان‌اش کبود شده‌اند و بينی‌اش پانسمان شده‌ است». نخستين برداشت کانلی اين بود که اين تصوير «زنی است که کتک خورده است، شايد به دست شوهرش». اما نيوشا به او می‌گويد که اين زن تازه «جراحی بينی، عمل ليپوساکشن، و شايد حتی عمل بزرگ کردن سينه داشته است». کانلی قبول می‌کند که اين چالشی با پيش‌فرض‌های غربی است.

از اوايل سال ۱۹۳۷، زنان ايرانی به دانشگاه می‌رفتند. از اوايل دهه‌ی ۱۹۵۰، دانشمندان، شهرداران، رؤسای دانشگاه و وزرای کابينه‌ی زن داشتيم. شاعر و فيلم‌ساز برجسته، فروغ فرخزاد، آشکارا از تمايلات جنسی زنان در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ سخن می‌گفت.

بی‌بی خاتون استرآبادی، متولد ۱۸۵۸، يکی از بانفوذترين چهره‌های انقلاب مشروطه‌ی سال ۱۹۰۶ بود. او نخستين مدرسه‌ی دخترانه را تأسيس کرد و کتاب‌اش با عنوان «معايب الرجال» که در سال ۱۸۹۵ منتشر شد، به منزله‌ی نخستين بيانيه‌ی حقوق زنان در ایران به شمار می‌آيد. زنان همچنين در دوره‌ی حکومت شاه در دهه‌ی ۱۹۶۰، و همچنین در جريان انقلابی که منجر به سرنگونی او در سال ۱۹۷۹ شد بسيار فعال بودند.

بعد از انقلاب اسلامی، با گسترش بنيادگرايی، زنان ايرانی ثابت کردند که دولت به آن‌ها نيازمند است و از اين طریق به مبارزه‌ی خود ادامه دادند. توجه آنان به آموزش در سطح بالای دانشگاهی جلب شد و بسياری وارد گروه‌های سياسی شدند.

امروز موفق‌ترين و راسخ‌ترین فعالان سياسی در ايران، روزنامه‌نگاران، دانشجويان، وبلاگ‌نویسان، حقوق‌دانان و نمايندگان مجلسِ زن هستند. زنان برای ايستادگی در برابر قوانين نابرابر اسلامی خانواده، سوء رفتار با زنان، ازدواج‌های اجباری و سنگسار راهپيمايی‌هايی را بر پا کرده‌اند.

حقوق‌دانان و وکلای زن شجاع، مانند شیرین عبادی، برنده‌ی جایزه‌ی صلح نوبل، با مقامات قضايی رويارو شده‌اند. بسياری از آن‌ها به‌خاطر دفاع از حقوق سياسی و حقوق بشر حبس کشيده‌اند.
هيچ کدام از اين‌ها ربط مستقيمی به جنگ ايران و عراق ندارند. زنان هميشه در به چالش گرفتن هنجارهای دينی یا فرهنگی که مانع پيشرفت آن‌ها شده‌اند، نقش سياسی مهمی ايفا کرده‌اند. عکاسان موفق زن به اين سنت مستمر تعلق دارند.

برگرفته از: گاردین