نابغه هنرمند یا گرافیتیست بدنام!

شهره جندقیان

این روزها در یکی از گالری‌های لندن به نام هاسپیتال، نمایشگاهی تحت عنوان «وارهول در برابر بنکزی» (Warhol vs. Banksy) برپا است. در این نمایشگاه تابلوهایی از «اندی وارهول» هنرمند پیشتاز جنبش هنر پاپ به همراه نمونه کارهایی از «بنکزی» دیوارنگار (گرافیتیست) مرموز انگلیسی به نمایش گذاشته شده‌اند.

شهرت «اندی وارهول» به حدی است که شاید نیازی به معرفی نداشته باشد؛ ولی گرافیتیستی که کارهایش را در کنار آثار «وارهول» چهره سرشناس هنر پاپ در یک گالری قرار داده‌اند، کیست؟

رابرت یا رابین بنکس، هنرمند گرافیتی اهل بریستول در انگلستان است که کارهایش را با نام مستعار «بنکزی» خلق می‌کند. بنکزی، تحصیلاتش را زمانی که از مدرسه اخراج شد، تمام کرد و پس از آن، بارها به خاطر جرم‌های کوچک و جزیی به زندان افتاد.

او برای اولین بار در سن ۱۴ سالگی شروع به کشیدن دیوارنگاره (گرافیتی) بر روی دیوارهای شهر بریستول کرد. در ابتدا با طراحی آزاد آغاز کرد؛ ولی خیلی زود متوجه شد که طراحی‌اش آن قدر سریع نیست که بتواند از دست پلیس فرار کند. برای همین تکنیک کارش را به «استنسیل» (Stencil) تغییر داد.

استنسیل یک نوع تکنیک چاپی است که معمولاْ بر روی طلق یا صفحات شفاف اجرا می شود. نقوش یا کلمات را روی طلق می‌کشند و سپس جاهای مورد نظر بر روی طلق را می‌بُرند و در می‌آورند. سپس با استفاده از یک اسپری رنگ‌افشان، فضاهای خالی را بر روی سطح مورد نظر رنگ می کنند. روشی که به نام «چاپ کلیشه» هم شناخته شده است. این تکنیک به خاطر سریع و ارزان بودنش مورد توجه خیلی از گرافیتیست‌ها قرار می‌گیرد.

بنکزی بعدها متوجه شد چقدر با روش استنسیل زمان کمتری برای خلق کارهایش لازم دارد. خودش می‌گوید که وقتی برای فرار از دست پلیس، زیر یک واگن قطار قایم شده بود، تصمیم گرفت روش استنسیل را ادامه دهد. اگر چه او از هر تکنیک و وسیله‌ای که در دسترسش باشد، برای اثرگذاری استفاده می‌کند! از کارهای ساده مثل سبیل گذاشتن روی عکس صورت زنی جوان که روی بیل‌بورد و تابلوهای دیواری چسبانده شده تا طراحی‌های تو در تو و پیچیده‌ای که مستلزم چند روز کار مداوم هستند. برای او مهم این است که کارش تأثیرگذار باشد.

استنسیل‌های بنکزی تصاویر هجوآمیز و بحث‌برانگیزی را به نمایش می‌گذارند که گاهی با شعارهای سیاسی - اجتماعی ترکیب شده‌اند. مضامین و پیام‌های نهفته در کارهایش، معمولاْ ضد جنگ، ضد سرمایه‌داری، ضد قواعد مرسوم اقتصادی - سیاسی - اجتماعی و به نفع آزادی هستند. بعضی از کارهایش با نقل قول‌ها و حرف‌های نیش‌دار و دو پهلو آمیخته شده‌اند و لحنی انتقادی و تمسخرآمیز دارند.

او هنرمندی است معترض و علیه اصول و ارزش‌های رایج و مرسوم در جامعه. موضوعاتی که بنکزی بر روی آن‌ها تکیه می‌کند، متفاوتند و از نگاه‌های منتقدانه‌اش به حکومت سلطنتی، وعده‌های پوچ دولت، سیستم سرمایه‌داری و زندگی مصرفی تا جنگ عراق، فرهنگ تبلیغات و محیط زیست را در بر می‌گیرند. کارهای بنکزی بار معنایی خاصی دارند؛ پیچیده نیستند و برای همگان قابل درک و دریافتند.

بنکزی با اینکه هویتش در بین مردم همچنان پوشیده و در ابهام باقی مانده و کسی از خصوصیات شخصی یا جزئیات زندگی او خبری ندارد، ولی از محبوبیت زیادی بین مردم، به خصوص اهالی بریستول، شهر زادگاهش برخوردار است. بعضی از کارهایش در فهرست آثار دیدنی و جاذبه‌های توریستی قرار دارند و تخریب آثارش می‌تواند پیگرد قانونی به همراه داشته باشد.

برای مثال در سال گذشته دو نفر از اهالی شهر برایتون را به خاطر خراب کردن یکی از استنسیل‌های معروف بنکزی (که تصویر دو پلیس انگلیسی در حال بوسیدن همدیگراست) دستگیر کردند. جرم این دو نفر که روی تصویر نامبرده را با اسپری، سیاه کرده بودند، خسارت زدن به آثار هنری در اماکن عمومی بود. این اسنتسیل، یکی از پربیننده‌ترین آثار گرافیتی در برایتون بوده و در حدود ده هزار پوند انگلیسی ارزش داشته است.

نمایشگاه «وارهول در برابر بنکزی» که از ۱۰ اوت در لندن آغاز شده، تا روز اول سپتامبر سال جاری در گالری هاسپیتال بر پا خواهد بود. در این نمایشگاه بیش از ۴۰ اثر از مجموعه‌های شخصی این دو هنرمند به نمایش عموم گذاشته شده‌اند.

تارنما (سايت) نمایشگاه «وارهول در برابر بنکزی»
کارهای بیشتر از بنکزی