شب‌های بخارا؛ تقدیر از تندیس

سعید

عصر روز یک‌شنبه، بیستم خردادماه، به مناسبت انتشار صدمین شماره‌ی نشریه‌ی تندیس، مراسمی با همین عنوان در تالار ناصری خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار شد.

مراسم جشن یکصدمین شماره‌ی انتشار مجله‌ی «تندیس»

در این مراسم، که با حضور هنرمندان و دانشجویان رشته‌های مختلف هنری برگزار شد، آیدین آغداشلو، جواد مجابی، محمدحسن حامدی، سعید شهلاپور و علی دهباشی به سخنرانی پرداختند.

در ابتدای مراسم، علی دهباشی با اشاره با سابقه‌ی برگزاری مراسم‌های مشابه برای تقدیر از نشریات فرهنگی، به معرفی نشریه‌ی تندیس پرداخت. وی با اشاره به این‌که «تنديس» اولين تجربه‌ی مطبوعاتی در حوزه‌ی هنرهای تجسمی‌ست گفت: «تندیس از ابتدا فاصله‌ی زمانی انتشار خود را هفتگی اعلام كرد و از آن‌جا كه اين زمان‌بندی با شرايط فرهنگی هماهنگی نداشت پس از ۲۵ شماره، ترتيب انتشار آن رسماً به دوهفته‌نامه تغيير پيدا كرد و از آن پس به طور منظم و هر سال ۲۵ شماره به دست مخاطبين خود رسانده است».

دهباشی افزود: «با نگاهی آماری به تنديس بايد گفت به جز نقدها و يادداشت‌هايی كه بر نمايشگاه‌های هنری تجسمي نوشته شده، بيشترين مطالب در ميان شاخه‌های هنرهای تجسمی با ۱۴۶ نوشته به نقاشی اختصاص دارد. گرافيک، مجسمه‌سازی، عكاسی، هنر جديد و طراحی نيز به ترتيب با اعداد ۱۳۰، ۱۲۶، ۱۱۶، ۸۷ و ۷۴ در رديف‌های پس از نقاشی از نظر تعداد مطالب نگارش شده هستند».

علی دهباشی

سردبیر مجله‌ی بخارا، در ادامه، در ارتباط با معرفی هنرمندان از سوی تندیس گفت: «تنديس طی صد شماره توانسته است ۴۹ هنرمند مجسمه‌ساز، ۲۹ هنرمند عكاس، ۳۵ هنرمند نقاش، ۲۸ هنرمند در هنر جديد، ۲۱ طراح و ۲۷ گرافيست خارجی را به خوانندگانش معرفی كند. در اين خصوص تعداد هنرمندان در حوزه‌ی مجسمه، در شرايطی كه به نظر می‌‌رسد بيشترين توجه نشريه به هنر نقاشی بوده است، قابل تأمل است. همچنين معرفی هنرمندان طراح به نظر يكی از مواردی است كه در ميان نشريات داخلی، تنديس در آن پيشرو بوده است. نكته‌ی ديگر اين‌كه، تنديس تقريباً از اولين شماره‌هايش و با توجه به فقدان اطلاعات اين رويكرد را در خصوص معرفی هنرمندان خارجی داشته‌ است. اما اين در حالی است كه پرداختن به شيوه كار و زندگی هنرمندان داخلي را به طور جدی و سلسله‌وار از شماره‌ی ۳۴ نشريه در سال دوم، با «طراحان معاصر ايران» آغاز شد، كه ماحصل آن معرفی ۱۷ هنرمند می‌باشد. معرفی ۱۹۰ هنرمند خارجی در طی صد شماره شايد بيش از آن‌چه توقع می‌‌رفت باشد اما شايد به نظر عده‌ای قياس آن با تعداد ۷۲ معرفی هنرمند داخلی اين‌طور می‌‌نماياند كه تنديس هم مثل آن‌چه در دانشگاه‌ها تدريس می‌‌شود رويكردش بيشتر به خارج از مرزها است و بيشتر به هنرمندان خارجی پرداخته است».

محمدحسن حامدی، سردبیر نشریه‌ی تندیس

پس از سخنان دهباشی، محمد حسن حامدی، سردبير نشریه‌ی تنديس، با تشكر از مجله‌ی بخارا در برگزاری چنين مراسمی اظهار اميدواری كرد كه ای‌كاش در شرايط دشوار امروز كه به فرهنگ كمتر پرداخته می‌شود، نشريات بيشتری می‌توانست منتشر شود و مخاطبين بيشتری را نيز به سوی خود می‌کشاند. وی از تمام كسانی كه بی‌هيچ چشم‌داشتی در اين پنج سال همراه تنديس بودند و به حيات ادبی اين نشريه ياری رساندند سپاسگزاری كرد.

سخنران بعدی این مراسم، آیدین آغداشلو، نویسنده و نقاش بود که ضمن ابراز خرسندی از تثبیت و پایداری مجله‌ی تندیس، روشنفکران را به پرهیز از تفرقه و دسته‌بندی‌هایی که مانع از پایداری این‌گونه نشریات می‌شود دعوت کرد.

آقای آغداشلو در سخنان خود گفت: «اگر به تاريخ نشر در باب هنرهای تجسمي نگاه كنيم، می‌بينيم كه انتشار يک مجله در اين خصوص چه كار عظيمی‌ست. از همان آغاز تندیس را می‌خريدم و امروز نيز خواننده‌ی آن هستم. در كنار آموزنده بودن مطالب آن، حس مداومت و مقاومت آن برايم شگفت‌انگيز بوده. عمر چنين مجله‌هايی زياد نيست. حتی مجله‌ی «خروس جنگی»، اولين مجله مطرح در عرصه‌ی مدرنيسم، چندان دوام نياورد».

آیدین آغداشلو

وی در ادامه افزود: اهميت چنين مجله‌ای به وجود آوردن نسلی از اهل قلم است. تا وقتي نشرياتی مثل تنديس نداشته باشيم نمی‌توانيم اهل قلم و ناقدينی را در اين زمينه داشته باشيم. اهميت مجله در اين است كه برعكس روزنامه‌ها كه روزانه منتشر می‌شوند و از ياد می‌روند مجله اين امكان را دارد كه می‌شود آن را جلد كرد و نگهش داشت. هنر جديد عرصه‌ی بسيار گسترده‌ای دارد و به همه چيز امكان حضور می‌دهد. هيچ چيز در آن محدود نيست. وقتی چنين است كار منقد دشوار می‌شود».

آغداشلو در ادمه خاطرنشان کرد: «آرزو می‌كنم كه مجله‌ی تنديس در جاهايی پخش شود كه هنوز باب نقد و تحليل باز نشده. چنين مجله‌ای نه‌تنها برای مخاطبين خود توضيح می‌دهد در جهان چه می‌گذرد بلكه راه تمايز كپی را از اصل فراهم می‌كند و من آنها را تحسين می‌كنم و همين‌طور اين آزادانديشی را در گردانندگان اين مجله می‌ستايم».

دکترجواد مجابی، نویسنده و منتقد هنری، دیگر سخنران این مراسم بود. آقای مجابی با اشاره به ترفندهای هنری برای اطلاع‌رسانی، به مشکلات هنرهای تجسمی از گذشته تاکنون اشاره کرد.

دکتر جواد مجابی

جواد مجابی ضمن تبريک به گردانندگان مجله‌ی تنديس، كه توانسته‌اند يک نشريه‌ی فرهنگی اصيل را تا شماره‌ی صد ادامه دهند و با اميد به آن‌كه هزارمين شماره را دربياورند، اظهار داشت: «هنر در درجه‌ی اول يک لذت ذهنی‌ست و هنرمند از ذهن خودش به مخاطب پل می‌بندد و جز همدلی چيزی نمی‌خواهد. اما بی‌اعتنايی خلايق و بی‌اعتنايی سياست‌گذاران دولتی همواره باعث رنجش نقاشان و هنرمندان تجسمی شده است. حدود هشتاد سال است كه ما نقاشی مدرن داريم. صدها نفر در اين زمينه در مطبوعات كار كرده‌اند و مطلب نوشته‌اند؛ اما هنوز در هنگام برگزاری نمايشگاه‌های نقاشی همان سی چهل نفری می‌آيند كه ۵۰ ـ ۴۰ سال پيش می‌آمدند».
وی در ادامه يادآور شد: «از اولين نشريه‌ها در اين زمينه می‌توان به خروس جنگی اشاره كرد كه كمی افراطی بودند و به سنت حمله می‌كردند بی‌آن‌كه آن را به درستی بشناسند. نوآوری را تمجيد می‌كردند بی‌آن‌كه آن را به درستی تعريف كنند. بعد مجله‌ی نقش و نگار بود كه وزارت فرهنگ و هنر آن زمان در می‌آورد به سردبيری خانم سيمين دانشور كه دنبال فكر ايراني و تكنيک غربی بود كه به هر حال ناكام ماند. بعد مجله‌ی هنر و مردم بود كه خيلی خوب كار كرد و كسانی چون يحيی ذكا و دكتر سمسار در آن كار می‌كردند و بخشی از نقاشی عصر قاجار را به ما شناساندند. و بعد در اين سال‌ها طاووس، تنديس و حرفه هنرمند آمدند که به نظر من دوره‌ی تازه‌ای شروع شده است».

آخرین سخنران این مراسم، سعید شهلاپور نقاش و مجسمه‌ساز بود. آقای شهلاپور در سخنان خود از خاطرات جوانی‌اش مبنی بر همکاری با نشریات در زمینه‌ی نقاشی سخن گفت. شهلاپور در بخشی از سخنان خود به اهمیت هنرهای تجسمی از دیدگاه احمد شاملو اشاره کرد.

در پایان این مراسم جوایزی به روشنک ناطقی‌پور و محمود درویشی، به‌عنوان برترین طراحان جلد صدمین شماره‌ی مجله‌ی تندیس، اهدا شد.