نمایشگاه کتاب تهران و اعتراض ناشران ایرانی

پژمان اکبرزاده

گزارش کامل را می‌توانید از اینجا بشنوید.

در چندماه گذشته قضیه تغییر محل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و جداشدن بخش ناشران داخلی و خارجی اعتراض ناشران را در ایران به‌دنبال داشت. اما از تهران خبر رسید که بالاخره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تسلیم خواسته‌ی ناشران شده و اعلام کرده محل ناشران داخلی و خارجی یکی خواهد بود. در همین رابطه با امیر حسین‌زادگان مدیر نشر ققنوس و امیررضا خادم، نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ایران گفت‌وگو کردم.

از مدیر انتشارات ققنونس پرسیدم، چه شده که اصلا وزارت ارشاد سر این قضیه کوتاه آمده است؟
کار اشتباهی بود که یک نمایشگاه بین‌المللی در دو جا برگزار بشود.

اشکال اساسی به نظر شما صرفا این بوده که ناشران داخلی و ناشران خارجی قرار است از همدیگر جدا بشوند؟
بله، دقیقا. یعنی یک نمایشگاه بین‌المللی نمی‌تواند در دو جای مختلف برگزار بشود. دیدگاه برخی‌ ناشران و از جمله ما همین بود.

دلیل وزارت ارشاد برای این دو بخش نمایشگاه از هم جدا بشوند چه بود؟
من دقیقا نمی‌دانم چرا می‌خواستند این کار انجام بشود. می‌گفتند مسئله‌ی ترافیک است که البته خود شهردار و شورای شهر گفتند نه، مسئله‌ی ترافیک را ندارد. الان هم ما فکر می‌کنیم بهترین محلی که می‌تواند نمایشگاه برگزار بشود همان نمایشگاه بین‌المللی‌ست. اما خب شاید چاره‌ای نیست و در مصلا می‌خواهند برگزار کنند.

مصلا گنجایش غرفه‌های ناشران داخلی و خارجی را با هم دارد؟
من بعید می‌دانم. سوای مسایل ترافیکی که پیش می‌آورد، خود مصلا هم نمی‌تواند این حجم ناشران را پذیرا باشد.

فکر می‌کنید قدم بعدی ناشران چی باشد؟ اینکه صرفا محل برگزاری نمایشگاه برای ناشران داخلی و خارجی یکی شده برایشان راضی‌کننده است، یا اینکه بازهم می‌خواهند به تلاشهایشان ادامه بدهند که محل برگزاری نمایشگاه همان محل دائمی نمایشگاههای تهران باشد؟
من فکر می‌کنم بهترین جایی که می‌تواند برگزار بشود نمایشگاه بین‌المللی‌ست، ولی خواسته‌ی عمده این بود که این نمایشگاه در یک‌جا برگزار بشود. تا آنجایی که من با دوستانم مشورت و صحبت می‌کردیم، بیشتر این مطرح بود و فکر می‌کنم با یکی‌شدن تعداد زیادی از ناشران که حاضر نبودند ثبت‌نام بکنند، این مشکل حل شود.

به نظر می‌رسد این اولین‌بار است که یک حرکت صنفی و جمعی ناشران به نتیجه می‌رسد و دولت عقب‌نشینی می‌کند. چطور شد که ناشران این قدر متحد شدند؟
چون واقعا این کار اشتباه بود. ناشران اعم از مذهبی، دانشگاهی، کودکان همه به این نتیجه‌گیری رسیده بودند که بهترین جایی که این نمایشگاه می‌تواند برگزار بشود آنجاست و یکپارچه‌بودن نمایشگاه برایشان خیلی مهم بود. به این خاطر اتحادی که میانشان به‌وجود آمد شاید باعث این مسئله شد که حرکت صنفی به نتیجه برسد.

فکر می‌کنید مهم‌ترین دلیل این اتحاد مسئله‌ی مالی بود؟
نه. اصلا مسئله‌ی مالی نیست. من فکر نمی‌کنم مسئله‌ی مالی تاثیر داشته باشد.

از این بابت که وقتی ناشران خارجی هم در آن محل حضور دارند، خیلی از کسانی که برای خرید کتابهای خارجی می‌آیند با غرفه‌های ناشران داخلی هم در تماس خواهند بود و در فروش تاثیر خواهد گذاشت.
ببینید، تنها مسئله‌ی فروش نیست. وقتی می‌گوییم نمایشگاه بین‌المللی، این نمایشگاه باید باهم باشند. یعنی ناشران داخلی و خارجی همه‌جای دنیا وقتی نمایشگاهی برگزار می‌کنند، همه ناشران باهم هستند. اینکه اینها می‌خواستند جدا باشند، خب این کار درستی نبود دیگر.

نقش شورای شهر تهران در این قضیه چه بود؟ چون به نظر می‌رسد که بیشتر از مواضع ناشران پشتیبانی می‌کنند.
خوشبختانه شورای شهر و کمیسیون فرهنگی مجلس و حتا شهرداری و شهردار تهران اینها طوری بودند، یعنی هم متفق‌القول بودند که نمایشگاه بین‌المللی جایش بهتر از بقیه است. اما باز این اصرار وزارت ارشاد است که می‌خواهد حتما نمایشگاه در مصلا برگزار بشود. با اینحال باز قدمی به جلو است که یکپارچه است.

کم‌کم داریم به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نزدیک می‌شویم. شما در مقایسه با سال‌های گذشته فضا را چطور می‌بینید؟
من هنوز نمی‌دانم که آیا باهم برگزار می‌شود، در مصلا برگزار می‌شود یا جای دیگر. یعنی خیلی زود است که بتوانیم اظهارنظر بکنیم که نمایشگاه چه جوری هست. کتابهای چاپ اول امسال خیلی کمتر بوده و احتمالا در نمایشگاه امسال کتابهای کمتری عرضه می‌شود.

مسایلی که میان ناشران و وزارت ارشاد به‌وجود آمده بود، مخصوصا از بابت تاخیر وزارت ارشاد برای صدور مجوز، همچنان ادامه دارد؟
تقریبا همانطور است. بله، صدور مجوز خیلی طول می‌کشد، خیلی اصلاحات و اینها زیاد هست طوری که دیگر خیلی از کتابها قابل چاپ نیستند. این مشکلات را هنوز ما داریم.

ناشران در این زمینه‌ هم همچنان دارند حرکتی را انجام می‌دهند که به این کتابها زودتر مجوز داده بشود ...
ناشران می‌خواهند، منتها زورشان نمی‌رسد.

نه. منظورم این است که مثل همین الان که در این زمینه‌ی یکی‌شدن محل غرفه‌های ناشران داخلی و خارجی با هم اینطور متحد بودند و به نتیجه رسیدند، در آن زمینه هم با همدیگر تلاش می‌کنند که نشست‌ها یا حرکتهایی داشته باشند که به نتیجه برسد؟
معمولا نیست، ولی امیدواریم.

از امیررضا خادم، نماینده تهران در مجلس نیز درباره تغییر محل و شرایط نمایشگاه کتاب امسال سوال کردم و پرسیدم:

مگر محل دائمی نمایشگاه تهران برای برگزاری چه مشکلی دارد؟
محل برگزاری کم است، یعنی فضای کافی برای آن که نمایشگاه داخلی و خارجی در کنارهم برگزار بشود وجود ندارد. در حقیقت فضای داخلی ۱۷هزار متر بوده که البته اینها مسایلی‌ست که وزارت ارشاد عنوان می‌کند. البته ناشرین هم، که با آنها هم صحبتی داشته‌ایم، تایید می‌کنند که سال قبل ۱۷هزارمتر فضا وجود داشته که برگزارکنندگان داخلی به آن اعتراض داشتند و فضای بیشتری می‌خواستند.

در مصلا به اندازه‌ی کافی فضا هست؟
فضای برای غرفه‌های داخلی، اینطوری که به ما گفتند، ۴۵هزار متر است و برای غرفه‌های خارجی هم مدیریت شورای شهر و شهرداری و بخش‌های مختلف دارند فضایی را فراهم می‌کنند که برای غرفه‌های خارجی هم 45 هزار متر فضا در نظر گرفته شود.

به این ترتیب فکر می‌کنید آن مسایلی که وزارت ارشاد به‌عنوان مشکل مطرح می‌کرده برای محل نمایشگاههای دائمی برطرف می‌شود؟
نه، به‌هرحال مصلا محل مناسبی برای محل دائمی نمایشگاه کتاب نمی‌تواند باشد. بایستی یک فکر درازمدت برای محل نمایشگاه کتاب برای سال آینده بشود. ولی با توجه به شرایطی که در حال حاضر وجود داشته، مجموعا و در نهایت اصل اول این بود که محل برگزاری یک‌جا باشد و دو محل نباشد. این حل شد و طبیعتا باید با توجه به شرایطی که وجود دارد این شرایط را فهمید. امیدوارم که در سال آینده یک محل قابل اعتماد و جایی که به درد نمایشگاه بخورد را فراهم کنند که دیگر این مسایل هم پیش نیاید.

واکنش نمایندگان مجلس به این اتفاق چه بود؟
ما رفتیم منطقه و محل را دیدیم که قرار بود دو پاره شود. فکر می‌کنم یکی از مشکلات عمده‌اش بحث ترافیک بوده است. هرسال صحبت‌هایی در ارتباط با اینکه در محل نمایشگاه بین‌المللی ترافیک منطقه زیاد می‌شود مطرح است اما اگر نمایشگاه دو قسمت هم شود ما در دو منطقه با ترافیک روبه‌رو هستیم. حالا طبیعتا همین مشکل امسال هم احتمالا در اطراف مصلا ایجاد خواهد شد، ولی خب به‌هرحال شرایط موجود است دیگر.