تورم از بازار آهن شروع شد

شراگیم علی‌پور

همه منتظرند. اين كه منتظر چه هستند معلوم نيست. اما ايستادن فعالان اقتصادی ايران بر روی مرز تعليق و ترديد در سال جديد، وضع را به گونه‌ای رقم زده ‌است كه فروشندگان در بازارهای مختلف، علاقه‌ای به فروش کالای خود ندارند. اين وضع در بازار آهن‌آلات به شكل افراطی دنبال می‌شود؛ آن‌قدر كه اگر خريدار حاضر باشد قيمت‌هايی بيش از قيمت پارسال انواع آهن‌آلات بپردازد، باز فروشنده‌ای نمی‌يابد كه حاضر باشد به او كالايی بفروشد. فعالا‌ن بازار آهن در انتظار نشسته‌اند تا دادوستدهای خود را پس از تثبيت نوسانات شديد قيمتی در اين بازار در سال جديد آغاز كنند. از طرفی، برای آنها نگاه‌داشتن آهن‌آلا‌ت، در حالی كه قيمت‌ها در حال افزايش است، نفعی بيش از فروش به همراه دارد.

البته اين رسم تمام روزهای نخست هر سال است كه قيمت آهن‌آلا‌ت با توجه به رفتار هماهنگ فعالا‌ن بازار آهن، آن‌قدر افزايش يابد كه همه به تكاپو بيفتند تا كاری كنند. هرچند كه در نهايت اتفاقی نخواهد افتاد؛ آهن‌آلا‌ت گران خواهد شد. كما اين‌كه تا همين جای كار هم، كه كسی حاضر نيست كالایي خود را بفروشد، قيمت انواع آهن‌آلا‌ت ۱۰ تا ۱۵ درصد گران شده است.

احتكار كرده‌اند

ریيس هيأت مديره‌ی بورس فلزات تهران در گفت‌وگو با فارس گفته است: «كمبود توليد، و نه احتكار، قيمت آهن را افزايش داد». محمد‌حسين ديده‌ور افزوده است: «عدم توازن عرضه و تقاضا قيمت تيرآهن را در بازار، نسبت به سال قبل ۸ تا ۱۰ درصد افزايش داده است.
آقای ديده‌ور در خصوص افزايش قابل توجه قيمت آهن در بازار سال جديد اظهار داشت: «دليل افزايش قيمت‌ها در بازار كمبود توليد است. البته به دليل فعال شدن بخش خصوصی در توليد ميلگرد مشكلی در اين زمينه وجود ندارد و افزايش قيمت‌ها ناشی از كمبود تيرآهن در بازار است».

اما مديرعامل تعاونی آهن‌فروشان افزايش تقاضا را در بازار دليل گراني آهن ذكر كرد.

محمدصادق مقدم گفت: «ميزان عرضه و تقاضا تأثير بسزايي در بازار آهن دارد و به دليل اين‌كه تقاضا براي آهن افزايش يافته، قيمت اين كالا‌ نيز افزايش داشته است». وی با بيان اين‌كه قيمت آهن از ابتدای سال جديد افزايش يافته افزود: «قيمت آهن در طول اين دو هفته، حدود ۷ درصد افزايش داشته است». آقای مقدم تصريح كرد: «تقاضای آهن، به دليل افزايش ساخت‌وساز بالا‌ رفته است؛ و اين امر بر قيمت آهن تأثير زيادی داشته است». وی در پاسخ به اين سؤال كه آيا در روزهای آينده شاهد كاهش قيمت آهن خواهيم بود گفت: «اين امر به ميزان عرضه و تقاضا بستگی دارد و دولت بايد با توجه به ميزان عرضه و تقاضا نياز بازار را تأمين كند».

افزايش تقاضا؛ عامل اصلی

برخی كارشناسان بورس فلزات را، برخی افزايش قيمت نفت را و عده‌ای افزايش تقاضا به دليل ساخت و ساز را دليل افزايش قيمت آهن عنوان می‌كنند.

با اين همه، محمدحسين ديده‌ور، ریيس هيأت‌مديره‌ی بورس فلزات تهران، با بيان اين‌كه حجم توليد تيرآهن در ذوب‌آهن اصفهان، به‌عنوان مهم‌ترين توليد‌كننده‌ی تيرآهن كشور، تنها پاسخ‌گوی ۵۵ درصد نياز بازار داخلی‌است، افزود: «۴۵ درصد نياز مازاد بر توليد تيرآهن را بايد از كشورهايی مانند چين و كشورهای همسايه تأمين كنيم». ديده‌ور مشكل كارخانجات داخلی را برای تأمين مواد اوليه، مانند بيلت (شمش آهن) از خارج، نتيجه‌ی آثار روانی تحريم‌ها دانست و تصريح كرد: «قيمت مواد اوليه در بازارهای جهانی ۱۰۰ دلا‌ر در هر تن افزايش يافته است؛ كه اين عامل نيز نقش مؤثری در افزايش قيمت‌ها داشته است». ریيس هيأت مديره‌ی بورس فلزات تهران همچنين تصريح كرد: «به دليل درآمدهای خوب نفتی در سال‌های اخير، و افزايش نقدينگی، سرمايه‌گذاری‌ها در بخش فولا‌د افزايش يافته است».
وی در عين حال افزود: «رشد اعتبارات عمرانی بودجه و رشد نقدينگی در شركت‌های سرمايه‌گذاری، تقاضا را برای مصرف تيرآهن افزايش داده و به نامتعادل شدن عرضه و تقاضا در بازار تيرآهن دامن زده است؛ و كارخانجات داخلی نتوانسته‌اند پاسخ‌گوی چنين تقاضايی باشند». ديده‌ور در پاسخ به اين پرسش كه چرا برای تنظيم بازار، مانند سال‌های گذشته، دولت با واردات تيرآهن از كشورهاي آسيای ميانه اقدام به تنظيم بازار نمی‌كند گفت: «امكان واردات تيرآهن از كشورهاي همسايه تا شش ماهه‌ی اول سال ۸۵ امكان‌پذير بود. اما به دليل افزايش قيمت گاز در منطقه‌ی آسيای ميانه و طرح‌های توسعه‌ای كه در خود اين كشورها در حال انجام است، صادرات تيرآهن از آسيای ميانه نيز انجام نمی‌‌‌شود و اكنون تيرآهن توليدشده در اين كشورها، تنها پاسخ‌گوی نياز داخلی آنهاست». وی بر اين اساس، شایعات مطرح در خصوص گران شدن قيمت در بازار را به‌خاطر جلوگيری از عرضه و احتكار تيرآهن رد کرد و گفت: «عامل اصلی افزايش قيمت‌ها عدم توازن عرضه و تقاضا در بازار است».

ديده‌ور در پاسخ به اين پرسش كه چرا طرح‌جامع وزارت صنايع، كه برای جلوگيری از رشد قيمت‌ها در سال ۸۶ تدوين شده بود مؤثر واقع نشده است خاطرنشان كرد: «بر اساس طرح جامع تنظيم بازار آهن، قرار بود چهار وزارتخانه كه مصرف بالا‌يی دارند، تيرآهن مورد نيازشان را از خارج وارد كرده و از فشار به بازار داخلی بكاهند». وی افزود: «سال ۸۵ اين امر محقق نشد. در عين حال، وزير صنايع، در سال جديد خواستار شده‌اند اين طرح به سرعت عملياتی شود». وی افزايش قيمت تيرآهن نسبت به سال قبل را ۸ تا ۱۰ درصد ذكر كرد. ديده‌ور به اين پرسش كه چشم‌انداز قيمت‌ها را در بازار چگونه ارزيابی می‌كند پاسخ صريحي نداد و گفت: «بايد ظرفيت‌های خالی كارخانجات، به‌خصوص كارخانجات بخش خصوصی، با اعطای تسهيلا‌ت ارزی مورد نياز واحد‌ها، فعال شود؛ وگرنه با حرف و گمان مشكلی حل نخواهد شد».

بورس فلزات؛ متهم گرانی بازار

ریيس هيأت ‌مديره‌ی بورس فلزات در حالی افزايش قيمت آهن را منحصر به تيرآهن می‌داند كه گزارش‌های منتشرشده از وضعيت بازار، حاكی از رشد قيمت‌ها در ديگر محصولا‌ت، و از جمله ميلگرد، ناودانی نبشي و ورق آهن گالوانيزه است. البته ریيس اتحاديه‌ی آهن‌فروشان، در گفت‌وگو با فارس، با تأكيد بر اين‌كه افزايش قيمت آهن زاييده‌ی بورس است، راهكارهای كاهش قيمت آهن را در بازار چنين برمی‌شمارد: «افزايش قيمت آهن زاييده‌ی بورس است؛ زيرا فروش آهن‌آلا‌ت در بورس از شمول قيمت‌گذاری خارج است». محمد آزاد افزود: «افزايش قيمت نفت تأثير زيادی در افزايش قيمت آهن ندارد. افزايش قيمت نفت تنها يک دليل برای افزايش قيمت آهن است، اما تمام دليل نيست». آقای آزاد با تأكيد بر جلوگيری از افزايش قيمت آهن در بازار گفت: «برای جلوگيری از افزايش قيمت آهن، بايد با همراهی وزارت بازرگانی، بازار را تنظيم كنيم».
ریيس اتحاديه‌ی آهن‌فروشان تصريح كرد: «ستاد تنظيم بازار تصميم گرفته با همكاری اَصناف، مقداری آهن‌آلا‌ت وارد كشور شود. يا اين‌كه توليد مضاعفی در داخل كشور صورت گيرد. و اين حجم آهن، خارج از سيستم بورس وارد بازار شود تا قيمت‌های بورس نيز متعادل شود».

وی خاطرنشان كرد: «هدف، واردات شمش و مواد اوليه‌ی آهن است؛ تا توليدكنندگان داخلی نيز از اين كار بهره برند».

ریيس اتحاديه‌ی آهن‌فروشان با اشاره به اين‌كه حدود ۵ ميليون تن كسری آهن‌آلا‌ت داخلی وجود دارد يادآور شد: «اين ميزان كسری بايد از طريق واردات جبران شود».

وی پيشنهاد كرد: «برای جبران كسری آهن چهار ميليون تن مواد اوليه وارد كشور شود و حدود يک ميليون تن كالایي ساخته‌شده وارد كشور شود».

چاره‌جويی با واردات آهن غيراستاندارد

آقای آزاد از تدوين برنامه‌هايی با همكاری وزارت بازرگانی و بخش خصوصی، برای تنظيم بازار آهن خبر داد و افزود: «پيش‌بينی می‌كنم قيمت آهن در بازار، هفته‌ی آينده كاهش يابد». وی با اشاره به آهن‌های وارداتی از چين خاطرنشان كرد: «آهن‌های چينی ارزان‌تر از آهن‌های اروپايی وارد كشور شده و چون ارزان‌تر وارد می‌شود، ارزان‌تر نيز به فروش می‌رسد». ریيس اتحاديه‌ی آهن‌فروشان تصريح كرد: «آهن‌های چينی كيلويی ۵۰ تا ۱۰۰ تومان ارزان‌تر وارد كشور شده است».
وی در پاسخ به اين سؤال كه آيا آهن‌های چينی، به دليل كيفيت پايين‌شان ارزان‌تر عرضه می‌شود اظهار داشت: «دولت چين به دليل رقابت در بازار، آهن خود را ارزان‌تر عرضه می‌كند، اما در حال حاضر، به دليل نياز داخلی ميزان صادرات آهن خود را كاهش داده است».

با اين اظهارنظرهای محمد آزاد بايد يک‌بار ديگر چالشی تازه را در بين مصرف‌كنندگان آهن‌آلا‌ت، واردكنندگان و مؤسسه‌ی استاندارد انتظار بكشيم. چالشی كه سال گذشته نيز تجربه شد و ‌واردات آهن‌آلا‌تی با كيفيتی پايين‌تر از استانداردهای ايران را رقم زد. هرچند كه آهن‌آلا‌ت سرانجام در برخي استان‌ها به مصرف رسيد اما هيچ‌گاه مسئولا‌ن استاندارد از مواضع خود، در پايين بودن كيفيت آن آهن‌آلا‌ت، كوتاه نيامدند.

هرچند كه اين الگو براي تنظيم بازار آهن، همچنان از سوی مسئولان دولتی مورد توجه است، به طوری‌كه معاون بازسازی بنياد مسكن در گفت‌وگو با فارس خبر داده است كه بنياد مسكن ۱۵۰ هزار تن تيرآهن خارجی برای مقابله با كمبودهای احتمالی در ساخت مسكن روستايی وارد كشور كرد.

انتظار برای آينده‌ای نامعلوم

اما آن‌چه مسلم است از ابتدای سال جاری تاكنون، قيمت انواع آهن‌‏آلات ۱۵ درصد افزايش يافته است كه از نظر فعالان اين بازار، توجيه خاص يا دليل روشنی ندارد.

محمد آزاد، رييس اتحاديه‌ی آهن‌‏فروشان، پيش‌بينی كرده‌است كه اگر قرار باشد در بيست روز اول سال قيمت آهن‌‏آلات ۱۵ درصد افزايش پيدا كند، تا دو سه ماه آينده و تا پايان سال، اگر با همين روند افزايش مواجه باشيم، قيمت‌‏ها بشدت صعود پيدا خواهد كرد.

آقای آزاد ادامه داد: «قرار بود دولت و وزارت بازرگانی سياست‌‏هايی را برای متعادل شدن قيمت آهن‌‏آلات در بازار اتخاذ كنند كه تاكنون نتيجه‌ی عملی آن ديده نشده است؛ ولی اميدواريم هرچه سريع‌‏تر، دولت سياست‌‏های تعادلی خود در بازار قيمت آهن‌‏آلات را اعمال كند».
رييس اتحاديه‌ی آهن‌‏فروشان خاطرنشان كرد: «رشد تقاضای مصرف آهن‌‏آلات، كه در ابتدای هر سال با شروع ساخت و ساز و آغاز پروژه‌‏های عمرانی دولت اتفاق می‌‏افتد، بخشی از علت افزايش قيمت است؛ اما سياست‌‏های بازار بايد به گونه‌‏ای تنظيم شود كه افزايش تقاضا با اين اندازه منجر به افزايش قيمت نشود».

اما نوسان در بازار آهن‌آلا‌ت اين بار همراه با نكات جالب توجه ديگری نيز هست. اين روزها با وجود افزايش نسبی قيمت‌ها در بازار، هيچ‌كس فروشنده نيست. اين رفتار نشان می‌دهد كه فعالا‌ن بازار آهن‌آلا‌ت همچنان انتظار دارند تا قيمت‌ها روند رو به صعود خود را ادامه دهد. بعضی از آنها پايان فروردين را موعد مشخص‌شدن تكليف اين بازارها می‌دانند، اما عده‌ی ديگری از بازاری‌ها بر اين باورند كه برای روشن شدن تكليف بازار آهن، بايد حتی تا نيمه‌ی ارديبهشت نيز صبر كرد.

بخش عمده‌ای از اين بلا‌تكليفی، كه مختص بازار آهن هم نيست، از سياست‌های پر از ابهام و متغير دولت نهم در حوزه‌های مختلف ناشی می‌شود كه فعالا‌ن بازار را به اتخاذ رفتاری محافظه‌كارانه واداشته است.