علیرضا اسپهبد درگذشت

مهین سرابی

نقاشی علیرضا اسپهبد از رنگ و روغن روی بوم

هنر شهادتی است صادقانه
نوری كه فاجعه را ترجمه می‌كند
تا آدمی حشمت موهونش را بازشناسد
احمد شاملو*

علیرضا اسپهبد نقاش و گرافیست معتبر كشورمان صبح امروز در سن ۵۵ سالگی بر اثر عارضه قلبی درگذشت.

او در این‌ سال‌ها مثل بسیاری از هنرمندان دیگر در انزوا به فعالیت هنری مشغول بود و كمتر در محافل هنری شركت می‌كرد یا به عرضه كارهای خود به صورت نمایشگاه می‌پرداخت.

مرحوم اسپهبد چندی پیش به نمایش بدون اجازه آثارش در مجموعه آثار نقاشان و مجسمه‌سازان ایرانی اعتراض كرده بود.
اسپهبد متولد ۱۳۳۰ در تهران بود و از كودكی آموختن نقاشی را نزد جعفر رهنما آغاز كرد. سپس وارد دبیرستان هنرهای زیبای پسران تهران شد و در رشته نقاشی شروع به تحصیل كرد.

او در سال ۱۳۵۴ وارد دانشگاه هنرهای تزئینی شد و بعد از آن در دانشگاه دولتی انگلستان تحصیل در رشته نقاشی را آغاز كرد و در سال ۱۳۵۷ با درجه فوق لیسانس فارغ التحصیل شد.

او از ابتدا همراه با نقاشی، گرافیك را نیز تجربه كرد و از گرافیست های فعال این سالها و از تصویرگران معتبر به شمار می‌رفت. شیوه كار اسپهبد كه همراه با حذف منطق و حرف موضوعات به معنای واقعیات عینی است؛ سبب می شود آثارش را در زمره «سورئالیست ها» قرار دهند.

آیدین آغداشلو درباره او گفته است: «او تصویرگر جهانی پیچیده و هزار توی است كه انسان محبوبش، جایگاه مطمئن و در خور عزت و شوكتش را در آن نمی یابد. پهنه‌های وسیع بوم، آوردگاه تضاد و تصادمی در هم شكننده‌اند كه در آن انسان و حیوان با شتاب و سراسیمه در جهات مختلف زیر آوار شتك رنگ توده شده قطور مدفون می شود. هر دوره از تجربیات علیرضا اسپهبد حدود انتظام ذهنی او را می سازد كه بعدها تبدیل به نظم هندسی می شود. این نظم هندسی، در نهایت هنرمند را هر چند ناخودآگاه به سویی هدایت می‌كند كه حاصل شناخت اجتماعی و مهارت فنی تجربه‌های متنوع و طرح‌های ذهنی ناشی از نقاشی و گرافیك‌اش برای خلق اثر خود استفاده كند.»

این هنرمند فقید طی سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۰ در چندین نمایشگاه گروهی همراه با دیگر هنرجویان هنرستان نقاشی پسران شركت كرد و در سال ۱۳۵۴ اولین نمایشگاه انفرادی خود را در نگارخانه سیحون به نام «كلاغ‌ها» برگزار كرد. به گفته جواد مجابی اسپهبد توانسته نظم هندسی آثارش را با معماری زیباشناختی هم آغاز كند و آن دو را در بستر مناسب طی سالها رشد دهد.

اسپهبد یكی از دوستان نزدیك احمد شاملو شاعر بزرگ بود كه طرح معروف او را نیز بر روی كتاب‌های جلدش طراحی كرد.
پیكر او ساعت ۹ صبح دوشنبه هفتم اسفند از مقابل بیمارستان ایران‌مهر تشییع و در قطعه هنرمندان بهشت‌زهرا به خاك سپرده خواهد شد.

انسان و جامعه در مركز توجه مرحوم اسپهبد قرار داشت و او درباره علاقه بی‌پایانش به نقاشی گفته است: تنها كاری كه عاشقانه و از روی تعهد دوست دارم،‌ نقاشی است و نگاه كردن به واقعیت در عرصه گشوده دیدن و دریافتن آن چیزی كه می‌خواهد خود را با تمام آشكارگی‌اش پنهان كند.