کارناوال بی نظمی برای آلمانی های منظم

حسين نوش آذر

هر سال، اواسط ماه فوریه در شهرهای اطراف رود راین ( راین-لند) مراسمی به نام «کارناوال» برگزار می شود. کارناوال در شهرهای ماینس، کلن، آخن و دوسلدورف باشکوهتر و مفصلتر از جاهای دیگر است. در روز پنجشنبه ای که «روز پیرزنان» نام دارد Altweibertag کارناوال آغاز می شود. در این روز در ساعت یازده و یازده دقیقه زنها به ساختمان شهرداری شهرشان هجوم می آورند و با لباسهای مبدل و خنده دار این عمارت را تسخیر می کنند. از این لحظه به بعد زنها بر شهر حکومت می کنند. در «روز پیرزنان» هرگاه زنی کراوات مردی را قیچی کند، مرد خود را موظف می داند که با آن زن همبستر شود.

پنجشنبه شب تا صبح روز جمعه در کافه ها همه به شادخواری و پایکوبی می پردازند. نیمه شبها از ساعت دو صبح به بعد پیش می آید که در گوشه و کنارهای خلوت، یا در کنج کافه ها مردی با زنی بخوابد. عمر اینگونه آشناییها تنها چند ساعت یا حداکثر یک روز است. کارناوالیستها جمعه و شنبه را به استراحت می گذرانند. روز یکشنبه مراسم کارناوال برای بچه ها برگزار می شود و فردای آن روز یا روز دوشنبه ای که به Rosenmontag یا « دوشنبه گل سرخ» معروف است، ستونهایی از اتوموبیلهای آذین شده همراه با کارناوالیستها از خیابانهای اصلی شهر عبور می کنند و در طول راه میان مردمی که به تماشا ایستاده اند شکلات و شیرینی پخش می کنند. چهارشنبه هفته ی کارناوال، روز عبادت و توبه است. در این روز که به «چهارشنبه خاکستر» یا Achermittwoch شهرت دارد، مردم به کلیسا می¬روند و از خداوند به خاطر گناهانشان در هفته کارناوال طلب بخشش می کنند. کشیش در مراسم عشای ربانی، به نشانه پذیرش توبه روی پیشانی آنها صلیبی از خاکستر نقش می کند. قدیمها دانشجویان رند ایرانی به این روز می گفتند: چهارشنبه ی خاک برسری. روزی که شادخواریها و شادکامیها به پایان می رسد و زندگی روزانه از نو آغاز می شود.

پیشینه کارناوال

پیدایش کارناوال به چهل روزی ربط دارد که مسیحیان روزه می گیرند. در این چهل روز آنها اجازه ندارند گوشت و لبنیات مصرف کنند. به این دلیل ساده که در قرون وسطی گوشت و لبنیات به سرعت فاسد می شد، اهالی راین-لند پیش از آغاز ماه روزه به شادخواری و حتی پرخوری می پرداختند. از دل این جشنها، مراسم کارناوال به شکل بالماسکه و رقص و آبجوخوری در کافه ها بیرون آمد.

پیشینه کارناوال به شکل حاضر به سال 1823 برمی گردد. آن زمان انقلاب فرانسه تازه پیروز شده بود و فکر دموکراسی و برابری اجتماعی اروپا را فراگرفته بود. فرانسویها راین-لند یا شهرهای اطراف رود راین را اشغال کرده بودند و می ترسیدند که ستیزه جویان آلمانی در مراسم بالماسکه نقاب بزنند و بر ضد اشغالگران فرانسوی عملیات نظامی انجام دهند. برای همین آنها بالماسکه را ممنوع اعلام کردند. اما گروهی از اشرافزادگان آلمانی کمیته ای تشکیل دادند به نام کمیته کارناوال و زیر نظر اشغالگران در شهرها مراسمی به شکل حاضر برگزار کردند.

در این مراسم از همان آغاز انتقاد از اوضاع اجتماعی و سیاسی و مسخره کردن و دست انداختن حاکمان در دستور کار کمیته کارناوال قرار داشت. این رسم همچنان ادامه دارد، تا آن حد که هر سال از طریق مجسمه های مقوایی، نقاشی ها، پوسترها و پلاکاردهایی که در مراسم کارناوال به نمایش گذاشته می شود، می توان به مهمترین رویدادهای سال و به گرفتاریهای معیشتی و اجتماعی مردم پی برد.


احمدی نژاد، اسلامگرایی و کارناوال

بنابراین جای تعجب نیست که در مراسم امسال، بنیادگرایی اسلامی، غنی سازی اورانیوم در ایران، حجاب اسلامی و مسائلی از این دست از «موتیف»های مهم کارناوالیستها در شهرهای دوسلدورف، کلن، بن، ماینس و آخن است. با توجه به بحرانی که میان جهان غرب و جهان اسلام پس از انتشار کاریکاتورهایی از پیامبر اسلام در روزنامه دانمارکی ایلندس پست به وجود آمد، حساسیتهایی هم نسبت به کارناوالیستها وجود دارد. برای مثال در مراسم پارسال دولت از نمایش تصویری جلوگیری کرد که در آن زنان محجبه در حد یک کیسه زباله فرومی کاستند. همچنین مجسمه ای از چند آخوند که لبخندزنان بمب اتم را میان خود پنهان کرده بودند، در خیابانهای دوسلدورف به نمایش درنیامد.

به رغم همه این حساسیتها و محدودیتها انتظار می رود که کارناوالیستها در مراسم امسال هم همچنان با طنزی گزنده به مهمترین مسائل سیاسی و اجتماعی در جهان اشاره داشته باشند. مجسمه ای از رییس جمهوری ایران، آقای احمدی نژاد با تنه ای شبیه یک بمب که در مراسم سال گذشته مورد توجه قرار گرفت، تنها نمونه ای از طنز عامه پسند و موثری ست که نه تنها طنازی راین-لندی های آلمان را نشان می دهد، بلکه نوعی اعتراض به ناآرامی جهان و خطر جنگ هم به شمار می آید. چند سال پيش سه هفته بعد از نمایش مجسمه ای از بوش و صدام حسین که مثل عاشق و معشوقها در یک بستر همدیگر را در آغوش گرفته بودند، آمریکا به عراق حمله کرد. مسائل محیط زیست، مشکل بیکاری فراگیر در آلمان، فقر، کاهش خدمات درمانی رایگان از دیگر موتیفهای کارناوالیستها در مراسم امسال است.


از پشت نقاب

در مراسم کارناوال به مدت چند روز در سال هر کس اجازه دارد که در نقش و قالبی فروبرود که می پسندد. در این مراسم فاصله طبقاتی و قوانین مدنی به مدت کوتاهی از میان برداشته می شود. در هرج و مرجی خودخواسته هر کس آن کاری را انجام می دهد که دوست دارد، بدون آن که به حقوق دیگری تجاوز کند. نقابها و لباسهایی که کارناوالیستها تهیه می کنند، نه تنها شخصیت و چهره آنان را می پوشاند، بلکه شخصیت و چهره ای از آنان را به نمایش می گذارد که از برخی لحاظ شخصیت و چهره آرمانی فرد است. یک دزد دریایی می تواند در زندگی روزانه یک قاضی و یک قاضی می تواند یک دزد باشد. چنین است که به مدتی هر چند کوتاه فاصله ها و حریمهای اجتماعی از میان برداشته می شود و هر کس حقیقت خودش را با پوشاندن چهره اش افشا می کند. آلمانی ها به نظم اشتهار دارند. در نظمی که آلمانیها ساخته اند، کارناوال فرصت مغتنمی برای بی-نظمی ست.