اوپك گازی در ابهام

سهراب روحی

هر چند كه مسئولان ایرانی با جدیت از طرح اوپك گازی حمایت می‌كنند و آن را برای امنیت انرژی كشورهای صاحب گاز ضروری می‌دانند اما تا به حال شاید روسیه تنها كشوری باشد كه از این طرح استقبال كرده است.

پیش از این و در زمانی كه طرح فوق از سوی ایران مطرح شد؛ بودند تحلیلگرانی كه از قطر و الجزایر نیز با عنوان دیگر اعضای اوپك گازی نام می‌بردند ولی تا به اینجای كار اتحادیه تولیدكنندگان گار فقط با دو عضو، ایران و روسیه فعالیت تبلیغاتی خود را آغاز كرده است. روز گذشته عبدالله بن حمد العطیه، وزیر نفت قطر در گفت‌وگو با گلف نیوز از مجمع كشورهای صادركننده گاز حمایت كرد و به نوعی اوپك گازی را طرحی فاقد كارایی لازم دانست. او گفت: صادرکنندگان گاز می‌توانند به جای تشکیل اوپک گازی فعالیت‌های خود را با یکدیگر هماهنگ کنند و مجمع کشورهای صادرکننده گاز را توسعه دهند.

وی از تشکیل نشست کشورهای صادرکننده گاز در ماه آوریل در قطر خبر داد و گفت: کشورهای حاضر در این نشست مجموعا ۷۰ درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند.

جالب اینجاست كه چند روز پیش "وزیری هامانه"- وزیر نفت ایران- با قاطعیت از بررسی طرح اوپك گازی در نشست كشورهای صادر كننده گاز خبر داده بود كه با این حساب می‌توان گفت قطر از حالا تكلیف فضای میهمانی گازی در كشور خود را مشخص كرده است.

شروع مشكلات برای اوپك گازی

به نظر می‌رسد مشكلات مربوط به اوپك گازی تازه آغاز شده است. هر چند كه از همان روز نخست مطرح شدن این طرح كشورهای غربی با آن به مخالفت پرداختند اما شاید كمتر تحلیل‌گری گمان می‌برد كه صادر كنندگان اصلی گاز نیز روی خوشی به اوپك گازی نشان ندهند. البته نحوه انتقال گاز به كشورهای مصرف كننده و برد زمانی قرار دادهای گازی، از سوی برخی از كشورهای تولید كننده با عنوان دلایل اصلی مخالفت با اوپك گازی معرفی می‌شود اما گروهی از كارشناسان بر این باورند كه موقعیت دیپلماتیك ایران و همچنین تحریم‌های احتمالی در آستانه اقتصاد ایران زیر بنای دور شدن تولید كنندگان گاز از اوپك گازی را تشكیل می‌دهد. این نگاه البته در مورد روسیه نیز وجود دارد. اروپایی‌ها امروز بیش از هر زمان دیگری نگران حركت دولت روسیه برای نفوذ در ساختارهای اقتصادی انرژی در این كشور هستند. اتفاقی كه كار اروپا را برای دسترسی آسان‌تر به منابع انرژی روسیه دشوار می‌سازد. همین عوامل در واقع از حالا اوپك گازی را به عرصه رویارویی غرب با روسیه و ایران تبدیل كرده است و از سوی دیگر نیز باعث شده تا كشورهای تولید كننده گاز با احتیاط بیشتری در كنار طرح اوپك گازی بایستند.

"منشور انرژی اروپایی را تصویب نخواهیم کرد". این جمله را به تازگی ولادیمیر پوتین- رییس جمهور روسیه-در کنفرانس امنیتی مونیخ گفته است. با این عبارت در واقع روس‌ها دور تازه مقابله انرژی با اروپا را آغاز كرده‌اند و این درست مولفه‌ای است كه در كنار اوپك گازی توانسته غرب را به رویارویی هرچه بیشتر با اتحادیه تولید كنندگان گاز تشویق كند. به نحوی كه نشریات آمریكا تا به اینجای كار پیش درآمد مخالفت با اوپك گازی را آغاز كرده‌اند.

واكنش نیویورك تایمز به اتحادیه تولیدكنندگان گاز

نیویورك تایمز در تازه‌ترین گزارش خود با حمله به روسیه به خاطر تلاش برای پیوستن به اوپك گازی می‌نویسد: مقامهای مسكو می‌گویند دیدارهای آنان با دیگر تولید كنندگان گاز تنها با هدف بهبود امنیت انرژی و نه با هدف تشكیل اتحادیه‌ای همچون سازمان اوپك است، اما این حركت نیز یكی دیگر از ایده‌های بدی است كه این روزها از سوی كرملین اعلام می‌شود.

نیویورك تایمز خاطر نشان می‌سازد: ایده تشكیل سازمانی از كشورهای تولیدكننده گاز مورد تایید ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه نیز قرار گرفته و او اخیرا گفته بود ایده آغاز یك همكاری شبیه به سازمان اوپك با ایران در زمینه گاز یك "ایده جالب" است

به نوشته این روزنامه، البته از نظر پوتین هدف از تشكیل چنین اتحادیه‌ای ارائه خدمات بهتر به مشتریان و نه تنظیم قیمت‌ها است.

این روزنامه می‌نویسد: این روزها كاخ كرملین مملو از ایده‌های مضطرب و بی اثر برای چگونگی اداره منابع انرژی خود است البته اگر نخواهیم به تلاش آن برای محافظت از ایران در برابر فشارهای بین‌المللی‌ اشاره‌ای داشته باشیم.

به نوشته نیویورك تایمز، پوتین باید این مساله را درك كند كه منافع اقتصادی و راهبردی بلند مدت روسیه به ایفای نقش‌های بین‌المللی آن و نه شكستن این نقش‌ها، بستگی دارد.

این روزنامه در پایان تهدید كرده كه "روسیه هنوز توانایی آن را ندارد كه به تنهایی تاسیسات ذخایر گاز و نفت خود را توسعه بدهد و بخش زیادی از تخصص‌هایی كه به آن احتیاج دارد، تقریبا بصورت كامل در اختیار غرب است."

به نظر می‌رسد اوپك گازی در نطفه با مشكلات زیادی دست به گریبان است. چون از یك سو غرب هنوز بر این باور است كه ایران در محوریت شرارت منطقه قرار دارد و این مسئله معنایی جز دور شدن كشورهای تولید كننده گاز از اوپك گازی ندارد. از سوی دیگر نیز روسیه برای جدایی از غرب در مقابل موج بزرگی از هزینه‌های اقتصادی- دیپلماتیك ایستاده است. اوپك گازی تا به اینجای كار فقط در حد تئوری باقی مانده است.