زمین را دفن نکنید

محمد تاج دولتی

مجله محیط زیست را اینجا بشنوید.

اگر بگوییم که هرگز در تاریخ حیات بشر مسائل مربوط به وضعیت محیط زیست انسان‌ها به اندازه امروز دارای اهمیت نبوده، سخنی به گزاف گفته نشده است.

روزی نیست که از گوشه‌ای از کره زمین خبرها و گزارش‌هایی درباره وضعیت رو به وخامت طبیعت سخاوتمند و زیبایی که در طول هزاره‌ها منبع حیات انسان‌ها بوده است، منتشر نشود؛ طبیعتی که از نیمه دوم قرن نوزده و آغاز انقلاب صنعتی، به نام پیشرفت و توسعه، توسط انسان به گونه‌ای مستمر آسیب دیده و تخریب شده است.

گسترش بی‌مهار شهرسازی، جنگل‌زدایی‌های گسترده مناطق حاره، آلودگی دریاها و رودخانه‌ها، افزایش دمای هوا، کاهش ضخامت لایه اوزون و باران‌های اسیدی، از جمله خطرهای نزدیک است که آینده کره زمین را نگران‌کننده کرده است.

بر اساس آمار معتبر جهانی، هم اینک، بیش از نیمی از ساکنان زمین از دسترسی به آب آشامیدنی محروم هستند؛ تا سال ۲۰۱۰، یعنی سه سال دیگر، حدود ۴۰ درصد از سطح جنگل‌های جهان نسبت به سال ۱۹۹۰ کمتر می‌شود؛ در سال ۲۰۲۵ جمعیت جهان به ۷ میلیارد و ۵۰۰ تا ۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر می‌رسد؛ در سال ۲۰۴۰ افزایش و انباشت گازهای گلخانه‌ای دمای هوای پیرامون کره زمین را ۲ تا ۳ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌دهد که در نتیجه سطح آب اقیانوس ها تا حدود یک متر و ۵۰ سانتی‌متر از میزان کنونی بالاتر خواهد آمد.

آسیب‌های وارد شده به محیط زیست نتایج دراز مدت و گاه بازگشت‌ناپذیر داشته است. به طور مثال: باید چندین قرن و حتی هزاران سال زمان بگذرد تا برخی ضایعات اتمی، تشعشعات رادیو اکتیویته خود را از دست بدهد.

اگر وضعیت همین طور ادامه یابد کره زمین زیر ضایعات تولید شده توسط انسان دفن خواهد شد؛ هم اینک در سطح جهانی بیش از ۲ میلیارد تن ضایعات صنعتی مقاوم و نزدیک به ۳۵۰ میلیارد تن زباله‌های خطرناک و ۷ هزار تن ضایعات اتمی تولید می شود در حالی که هنوز کسی نمی‌داند چگونه باید از شر آنها رهایی یافت.

با توجه به این شرایط، مهم‌ترین چالش‌هایی که بشریت هم اینک و در نخستین دهه قرن بیست و یکم با آن روبه‌رو است چه خواهد بود؟

اگر کاهش آلودگی‌ها و مقابله با افزایش دمای هوای پیرامون کره زمین، حفاظت از منابع حیاتی و جلوگیری از تخلیه و استفاده بی‌رویه از برخی منابع ارزشمند دیگر، جلوگیری از فرسایش زمین‌های قابل کشت و تخلیه مناطق مسکونی و یافتن روش‌ها و امکانات تغذیه ۸ تا ۱۰ میلیارد انسان از ضروری‌ترین اقدامات باشد، عبور موفقیت‌آمیز از این چالش‌ها بی آنکه همه انسان‌ها به مسئولیت‌های خود در برابر حفظ محیط زیست آگاه شوند و به سهم خود در مسیر بهبود شرایط زندگی‌شان بکوشند، امکان‌پذیر نخواهد بود.

هدف مجله محیط زیست رادیو زمانه این است که مجموعه‌ای از دانستنی‌ها و خبرهای مربوط به محیط زیست و راه و روش‌های ساده و عملی را برای حفاظت و پاکیزه نگهداشتن محیطی که همه ما، در هر کجا که باشیم، برای زیستن بهتر به آن نیاز داریم، ارایه کند.