او پدر علم جمعیت‌شناسی ایران بود

ایرج ادیب‌زاده

پیش ا ز سال ۱۹۵۶، که نخستین سرشماری در ایران انجام شد، شمار جمعیت ایران بسیار کمتر از آن چیزی بود که گمان میشد. ده سال بعد، سرشماری دوم نکته‌های مهمتری را روشن کرد. از همین‌جا علم جمعیت‌شناسی معرفی شد و مکانی در دانشگاه تهران به آن اختصاص یافت. دکتر مهدی امانی که ماه پیش در سن هفتاد و سه سالگی در شهر «بوردو»ِ فرانسه از جهان رفت، از کارشناسان بزرگ این رشته و پدر علم جمعیت‌شناسی ایران بود.

دکتر امانی، دکترای جمعیت‌شناسی را از «انستیتو مردم‌شناسی» پاریس دریافت کرد و سالها در ایران استاد مطالعات جمعیت‌شناسی، مدیر موسسه‌ی مطالعات اجتماعی و رئیس دانشکده علوم‌اجتماعی بود. او پس از انقلاب به پاریس آمد و سال‌ها به‌عنوان مشاور سازمان‌ملل در امور جمعیت، به پژوهش در کشور «بورکینا فاسو» مشغول بود.

دکتر امانی چندین کتاب درباره‌ی مسایل نظری و عملی جمعیت‌شناسی نوشته که در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شود. وی همچنین روی شاخص‌های جمعیت در ایران به پژوهش پرداخت.

در سال‌های پس از انقلاب و در زمانی که آیت‌الله خمینی از افزایش نفوس و درست‌کردن سرباز برای اسلام داد سخن می‌داد، دکتر امانی در ایران بود اما در مقابل این طرح بدون مطالعه و مخرب سکوت کرد یا نتوانست مخالفت کند.

در مورد شخصیت علمی دکتر امانی و پژوهش‌های وی با دکتر حسین لاجوردی، رییس انجمن پژوهشگران ایران گفت‌وگو کرده‌ایم. دکتر لاجوردی در موسسه‌ مطالعات اجتماعی و در مرکز آمار سازمان برنامه، به‌عنوان کارشناس جمعیت و نیز در پاریس با سمت مسئول طرح اندازه‌گیری رشد جمعیت سازمان‌ملل با دکتر مهدی امانی همکار بود. وی دکتر امانی را پدر علم جمعیت‌شناسی ایران توصیف می‌کند و از دو تن از شاگردان دکتر امانی که در حال حاضر در ایران فعالیت می‌کنند، به‌عنوان کارشناسان برجسته یاد می‌کند.

گفت‌وگوی ایرج ادیب‌زاده را در پاریس با دکتر حسین لاجوردی «اینجا» بشنوید.