| خانه > خارج از سیاست > انديشه اجتماعی > کريسمس ارمنی، دوازده روز پس از ۲۵دسامبر | |||
کريسمس ارمنی، دوازده روز پس از ۲۵دسامبرداریوش رجبیانبرای شنیدن فایل صوتی «اینجا» را کلیک کنید. رادیو زمانه: درود بر شما آقای تیکران بیات. پیش از هرچیز می‌خواستم بدانم کریسمس ارمنی از کجا برمی‌آید، سرچشمه‌ی کریسمس ارمنی چی هست و ممکن است لطفا این معمای تفاوت کریسمس ارمنی از کریسمس بخش اعظمی از مسیحیان دیگر جهان را برایمان باز بکنید؟ تیکران بیات: با درود به شما و متشکرم که این سوال را می‌کنید. البته این مسئله کمی برمی گردد به شروع مسیحیت در ارمنستان و در جهان و اگر اجازه بدهید کمی به جزییاتش برگردم. در اولین سه‌قرن اول مسیحیت دین مسیحیت بعنوان یک دین ممنوع و زیرزمینی رواج پیدا می‌کرد. از خاورمیانه شروع شد و به روم، یونان و بعد به ارمنستان گسترش پیدا کرد و طرفدارانش رفته رفته زیاد شدند. برای اولین بار دین مسیحیت در سال ۳۰۱ در ارمنستان بعنوان دین رسمی پذیرفته شد. البته... رادیو زمانه: یعنی پیش از آن هیچ کشوری نبود که مسیحیت را بعنوان دین رسمی خودش بپذیرد و ارمنستان اولین کشور بود، درست است؟ تیکران بیات: ارمنستان اولین کشور بود و یونسکو هم در سال ۲۰۰۱ این روز را گرامی داشت. سال ۲۰۰۱ یونسکو هم این را تایید کرد که ارمنستان اولین کشوری که مسیحیت را بعنوان دین رسمی در ۱۷۰۰ سال پیش پذیرفته بود، و تمام جهان هم این را قبول دارند. در سال ۳۰۱ ارمنستان قبول کرد و بعد روم بصورت یکی از ادیان رسمی‌اش، یعنی تفاوتش با ارمنستان این بود که در رم در کنار دین مسیحی ادیان دیگر را هم قبول داشتند. رم در سال ۳۱۴ این دین را بعنوان دین رسمی قبول کرده بود. در این سالها همه متفق‌القول روز ۶ ژانویه را بعنوان روز تولد مسیح جشن می‌گرفتند، ولی همانطور که در ایران، مثلا روز عید نوروز یک عید باستانی بود و با آمدن دین اسلام هم عید نوروز از بین نرفت، در رم هم روز «میترا» بعنوان «خدای خورشید» در ۲۵ دسامبر جشن گرفته می‌شد. بزرگان مسیحی در رم تصمیم می‌گیرند که بجای جشن «میترا» تولد مسیح را جایگزین بکنند تا در طول زمان آن جشن «میترا» فراموش بشود. برای این بود که اولین‌بار در رم تقریبا سالهای ۳۵۰ جشن تولد مسیح به روز ۲۵ دسامبر منتقل شد. ولی ارمنستان که تقریبا کلیسای مستقل خودش را در آن سالها ایجاد کرده بود و از رم پیروی نمی‌کرد توانست روز ۶ ژانویه را حفظ بکند و مخالفت کرد با روز ۲۵ دسامبر. رادیو زمانه: خیلی از کارشناسهای دیگر هم که در مورد این موضوع اظهارنظر کرده‌اند، دقیقا همین را می‌گویند. ولی برخی بر این نظرند که آنهایی که روز ۲۵دسامبر را بعنوان روز تولد مسیح قبول دارند، آنهایی بودند که واقعا «مهرپرست» یا «میترایست» بودند در گذشته، ولی ارمنی‌ها «میترایست» یا «مهرپرست» نبودند. بخاطر همین هم ارمنی‌ها ۶ ژانویه را که در واقع در ابتدا، از آغاز امر و از بدو مسیحیت باور می‌کردند که روز تولد مسیح است آن را حفظ کردند. ولی آنهایی که قبل از آن مسیحی نبودند، بلکه «میترایست» بودند همان ۲۵ دسامبر را که روز «زایش مهر» بود همان را برای خودشان حفظ کردند. شما در این مورد چه نظری دارید؟ تیکران بیات: همین است، این اتهامی‌ست که به آنها زده می‌شود. بله! در واقع آنها تولد حضرت مسیح را در آنروز حفظ کردند تا روز «میترا» فراموش بشود. البته اصلا تاریخ تولد حضرت مسیح مشخص نیست و واقعا نمی‌شود گفت که ۶ ژانویه روز تولد مسیح است یا ۲۵ دسامبر. اما این تصمیم از همان ابتدای رواج مسیحیت در کشورهای مختلف جهان تا حدودی هم جنبه‌ی سیاسی داشته. رادیو زمانه: ولی اگر به سالهای پیش از ۳۰۱ نگاه بکنیم، دینی که بیشتر سیطره داشت در سرزمین‌های ارمنی‌نشین چه بود، قبل از مسیحیت؟ تیکران بیات: دین «میترایست» بود و بت‌‌های مختلفی که شباهت زیادی به رم و ایران داشت. نیایش خدایان «باد» و «خورشید» و «ماه» و «آتش».... رادیو زمانه: به اصطلاح ارباب انواع... تیکران بیات: بله! نیایش همه این خدایان رواج داشتند و چون در ایران هم آنزمانها دین زرتشت رواج داشت، ارمنستان هم با قبول دین مسیحیت در واقع یک انتخاب سیاسی کرد که هم می‌خواست با رم متفاوت باشد و هم از ایران و برای همین مسیحیت را بعنوان دین رسمی خودش قبول کرد، چون یک کشور کوچکی بود و زیاد نمی‌خواست زیر تسلط این دو کشور قوی قرار بگیرد. اما بعدها با پذیرش دین مسیحیت در رم بازهم شباهتهای زیادی میان ارامنه و امپراطوری رم از نظر دینی بوجود آمد. رادیو زمانه: اگر به امروز برگردیم، شما خودتان یک ارمنی هستید که در اسپانیا زندگی می‌کنید و احتمالا آنجا هم روز ۲۵ دسامبر را جشن می‌گیرند و آنوقت شما ۶ ژانویه را هم دارید که کریسمس ارمنی‌هاست. این دو را کنارهم جشن می‌گیرید؟ تیکران بیات: البته ۲۵ دسامبر را ما جشن نمی‌گیریم، ولی کلا دوره‌ی جشن ما از ۲۵ دسامبر شروع می‌شود تا ۷ـ۶ ژانویه. متوجه هستید! هم سال نو هست، هم تولد مسیح است و هم غسل تعمید مسیح است. روز ۶ ژانویه ارامنه اعتقاد دارند هم روز تولد و هم روز غسل تعمید مسیح است. رادیو زمانه: برخی از پژوهشگران بر این نظرند که اصطلاحی هم وجود دارد که ارامنه در این روزها در همین ایام کریسمس یا تولد مسیح که به آن در زبان ارمنی می‌گویند «آس دواسا هاید نوتیون». نمی‌دانم درست تلفظ‌اش کردم یا نه که به معنای «تجلی خدا»ست. تیکران بیات: «آس دواسا هاید نوتیون» یا «تجلی خدا». البته از نظر دین مسیحی حضرت عیسی مسیح همان شکل دیگر خدا و تولد خدا هست. البته بازهم در این مورد بحث‌های فلسفی زیاد وجود دارد که انسانی در شکل خدا یا خدا بصورت انسان متولد می‌شود که شباهت داشته باشد به مردم و این بحث‌های خیلی عمیقی‌ست که در کلیسا هست و بیشتر مردم از این مسایل اطلاع ندارند. رادیو زمانه: در روزگار ما چه آداب و چه رسوم و آیین‌هایی بازمانده، یعنی در این ایام، ایام کریسمس، شما چه کار می‌کنید، از ۲۵ دسامبر تا ۷ـ۶ ژانویه چه آداب و رسومی دارید؟ تیکران بیات: البته همانطور که شباهت زیادی به عید نوروز دارد، این روز را خانواده‌ها دورهم جمع می‌شوند و به همدیگر هدیه می‌دهند و دید و بازدیدهاست که برگزار می‌شود. البته امروزه چیزهای زیادی هست که در قدیم وجود نداشته است، مثلا «پاپا نوئل» یا «سانتا کلوز» یا «سن نیکولاس» که در ارمنی هم به آن «دزمربابی» می‌گوییم در قدیم وجود نداشتند. اول «سن نیکولاس» یک فردی بوده که به مردم کمک می‌کرد... رادیو زمانه: یک فرد قدیس بوده. تیکران بیات: بله... بعدها این شخص اصلا فراموش شد تا در سالهای ۱۹۳۱ در آمریکا از این شکل جدید «پاپا نوئل» یا همان «سن نیکولاس» با لباس قرمز برای تبلیغات استفاده کردند. رادیو زمانه: و «سانتا کلوز» هم که می‌گویند شکل تعریف‌شده‌ی «سن نیکولاس» هست، نه؟ تیکران بیات: بله، همان سن نیکولاس هست، ولی تغییر زیادی پیدا کرده. مثلا «سن نیکولاس» در قدیم با لباس سیاه بوده... رادیو زمانه: حالا با لباس قرمز است. تیکران بیات: بله، یک فرد روحانی بوده که همیشه لباس سیاه می پوشیده. ولی الان از آمریکا به این شکل «پاپا نوئل» تپل و موپول با چهره‌ی پیرمردی سرحال در آمده که در تبلیغات در سال ۱۹۳۱ از این شکل و شمایل «پاپا نوئل» استفاده شد که الان رواج پیدا کرده و همه‌جا هست، یا مثلا زینت درخت کاج در قرنهای ۱۹، ۱۸ و ۱۶ در کشورهای مختلف رواج پیدا کرده. ولی ما در ایران و در ارمنستان مثلا از دیرباز درختها را زینت می‌دادیم. رادیو زمانه: فلسفه‌ی آن چی هست؟ تیکران بیات: این زینت درختها از نیایش درخت می‌آید، از نیایش قدیمی درخت رواج پیدا کرده. ولی الان از کاج بعنوان تنها درختی که در زمستان برگهایش نمی‌ریزد بعنوان زینت استفاده می‌کنند. در ابتدا مثلا روی درخت کاج میوه‌های خشک خوردنی می‌چیدند که بچه‌ها از این شیرینی‌ها یا از این میوه‌های خشک استفاده بکنند که بعدها این میوه‌ها به اسباب‌بازی و چیزهای شیشه‌ای زینتی تبدیل شد. رادیو زمانه: در ایام کریسمس فکر می‌کنم بعد از روز هفتم هست که کاج را برمی‌دارند، نه؟ تیکران بیات: بله! ما درخت را نگه‌می‌داریم و تقریبا از ۱۵ دسامبر درخت را زینت می‌دهیم و می‌گذاریم توی خانه‌ها تا هفتم یا هشتم ژانویه، یا بعد از ششم ژانویه دیگر آن درخت را برمی‌داریم. رادیو زمانه: یک شباهت‌هایی احساس نمی‌کنید میان درخت کاج کریسمس ارامنه و مسیحی‌ها در سایر نقاط جهان و همچنین سبزه نوروز در ایران که سبزه را نگه‌می‌دارند و بعد از نوروز می‌اندازند دور؟ تیکران بیات: بله، این شباهتها زیاد هست. مثلا، گفتم، ارامنه در قدیم قبل از قرن ۱۹ـ ۱۸ حتا تا اوایل قرن ۲۰ ما در ارمنستان درخت کاج را زینت نمی‌دادیم یا در ایران «پاپا نوئل» را اصلا نداشتیم. این چیزهایی‌ست که جدیدا مد شده و وارد فرهنگ ما شده‌اند و اینها چیزهای اصیل باستانی نیستند. در مقبرهایی که مردم برای زیارت می‌روند درختهایی هست که آنجا روی درختها تکه‌ای از پیراهن‌شان را می‌برند و آویزان می‌کنند و نیت می‌کنند. رادیو زمانه: نذر و نیاز می‌کنند. تیکران بیات: بله، نذر و نیاز می‌کنند که این همان است که درخت کاج امروزی شده. رادیو زمانه: به اصطلاح دخیل می‌بندند. تیکران بیات: بله دخیل می‌بندند و هرکدام یک زینتی را می‌گذارند آنجا با یک آرزو و با نیایش و نیت بخصوصی آن را آویزان می‌کنند و بعد انتظار دارند آن خواسته‌یشان برآورده بشود. رادیو زمانه: امیدوارم خواسته‌های شما هم همه برآورده بشوند در کریسمس ارامنه. تیکران بیات: لطف کردید، متشکرم. منهم به نوبه‌ی خود به ارامنه ایران و جهان به ارامنی تبریک می‌گوییم «کریسدس تسناویوهایدنتساو.........». 
نظرات بیان شده در این نوشته الزاماً نظرات سایت زمانه نیست.
|
لینکدونی
آخرین مطالب
موضوعات
آرشیو ماهانه
|
||
 |
