زنان توانمند، فرزندان توانمند

احمد سمايی

۱۱ دسامبر همزمان با ۶۰ سالگي تاسيس صندوق حمايت از كودكان سازمان ملل(يونيسف) گزارش سالانه اين صندوق در باره وضع كودكان جهان نيز انتشار يافت كه عنوانش چنين است : «زنان توانمند، فرزندان توانمند».
گزارش امسال يونيسف بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه ارتقاء موقعيت و شأن زنان در جامعه، يكی از پيش‌شرط‌های اساسی در رفع فقر و سركوب كودكان است. بنا به اين گزارش وضعيت نامناسب دختران در قياس با پسران واقعيت تلخي است كه هنوز در بسياري از نقاط جهان مشاهده می‌شود. در بخش‌های بزرگي از آسيا و آفريقا كماكان دختر بودن يك كودك، به معناي بي‌ارزش بودن زندگي اوست. به همين دليل سقط‌جنين‌های گزينشی و آگاهانه در مورد جنين‌های دختر به امري رايج در چين و هند و ... بدل شده است.

گزارش يونيسف از اين واقعيت ابراز تاسف می‌كند كه پيشرفت علم در تعيين جنسيت جنين در اوان بارداري، در شماری از كشورهای آسيايی و آفريقايی برای هدفی پليد كه همانا سقط جنين‌های دختر است به كار گرفته می‌شود. اين امر سبب شده كه در تركيب جمعيت جهان نوعی عدم توازن به وجود آيد.
در هند در حال حاضر در برابر هر ۱۰۰۰ پسر ۹۲۷ دختر وجود دارد. اين رقم در چين از اين هم كمتر است و از ۹۰۰ دختر فراتر نمی‌رود. در مجموع به لحاظ آماری جمعيت زن جهان ۱۰۰ ميليون كمتر از جمعيت مردان است. تاسف بارتر اين كه در كشوری مثل هند از بين بردن جنين‌های دختر صرفا در ميان اقشار فقير رايج نيست و بخش‌های ميانی جامعه نيز قسما از آن احتراز نمی‌كنند.

تاكيد بر سرمايه‌گذاری‌های بيشتر در امر آموزش زنان و حمايت از بخش مونث جامعه در برابر تبعيض و خشونت از محورهای اصلی گزارش امسال يونيسف است. بنا به اين گزارش دوسوم از ۷۷۱ ميليون بيسواد جهان را زنان تشكيل می‌دهند. تا آنجا كه به كودكان و نوجوانان برمی‌گردد نسبت ميان پسران و دختران محروم از دسترسی به آموزش ۱۰۰ به ۱۱۵ است.

گزارش «زنان توانمند، فرزندان توانمند» می‌گويد كه آموزش زنان نه تنها يك پيش‌شرط اساسی برای استقلال و شكوفايی زنان است بلكه گام بلندی در راه بهبود رشد و پرورش كودكان هم هست، چرا كه « مادران سالم، باسواد و خودآگاه به مراتب بيشتر مراقبند كه فرزندانشان نيز سالم، باسواد و خودآگاه بار‌آيند.»

در گزارش يونيسف به اين نكته اشاره می‌شود كه در بسياری از نقاط دنيا زنان كماكان از مشاركت در تصميم‌گيری‌های اساسی محروم نگه می‌شوند. در نظرسنجی يونيسف در هند و آفريقا اكثر زنان گفته‌‌اند كه تنها مردان هستند كه در باره تامين درمانی خانواده تصميم می‌گيرند. در گزارش يادشده به نتايج تحقيقات موسسه «مطالعات سياست تغذيه» استناد می‌شود كه بر اساس آن ميزان كودكان دچار سوء تغذيه در جنوب آسيا تا ۱۳ درصد قابل كاهش است به شرطی كه زنان در تعيين اولويت‌های هزينه خانواده رايی برابر رای مردان داشته باشند. علت هم آن است كه معمولا در قياس با مردان معمولا برای زنان تغذيه خانواده اهميت و اولويت بيشتری برخوردار است.

در كنار مسئله آموزش، گزارش يونيسف گشايش‌های آتی در وضع كودكان را به سهم بيشتر زنان در صحنه‌ سياسی جوامع منوط می‌داند، چرا كه اين مشاركت بيشتر تاثير مستقيمی بربهبود رشد و پرورش كودكان دارد. تجربه هم نشان داده است كه در جوامعی كه زنان از برابر حقوقی نسبت به مردان برخوردارند كودكان نيز وضعيت بهتر و مساعدتری دارند. زنان فعال در عرصه سياسی جوامع در مجموع بيش از مردان در پی طرح و پيشبرد سياست‌هايی در راستای بهبود وضع زنان، كودكان و خانواده هستند. در مقدمه‌ای كه كوفی عنان بر گزارش امسال يونيسف نوشته آمده است كه به رغم بهبود وضعيت زنان در سه دهه گذشته در بسياری نقاط جهان، هنوز هم برابر حقوقی امری تحقق نيافته است كه از جمله نمود آن را می‌توان در سهم نابرابر زنان در صحنه سياسی اغلب كشورها مشاهده كرد.

۶۰ سالگی يك نهاد نسبتا موفق

همان طور كه گفته شد انتشار گزارش سالانه وضعيت كودكان جهان امسال با ۶۰ سالگی تاسيس يونيسف مقارن بود. يونيسف يا صندوق حمايت از كودكان سازمان ملل يونيسف يا صندوق حمايت از كودكان سازمان ملل ۱۱ دسامبر سال ۱۹۴۶ به توصيه شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل ايجاد شد تا به امدادگری برای نجات و مراقبت از كودكان گرسنه و بيمار اروپای بيرون‌آمده از جنگ جهانی دوم بپردازد. بی سبب نيست كه نلسون ماندلا گفت تاسيس يونيسف را واكنشی به شكست اخلاقی بشريت در جنگ جهانی دوم دانسته است.

با كاهش وخامت وضع كودكان در اروپا، مجمع عمومی سازمان ملل در دسامبر ۱۹۵۳ تصميم گرفت كه ماموريت يونيسف به سوی ارايه‌ی كمك‌های لازم برای كودكان كشورهای در حال توسعه و تازه‌استقلال يافته تغيير جهت دهد . مبارزه نسبتا موفق با بيماری‌هايی مانند سل و مالاريا و تراخم در اين كشورها از جمله اجزای كارنامه يونيسف در دهه پنجاه است.

در دهه ‌های ۶۰ و ۷۰ در راستای كاهش فقر، بيسوادی وبيماری در كشورهای عقب‌مانده و در حال توسعه، ايجاد تاسيسات بهداشتی و آموزشی در اين كشورها و كمك به ابتكارات اقتصادی مردم آنها به محور اصلی فعاليت يونيسف بدل شد. در همين دهه بود كه موفقيت نسبی اين نهاد سازمان ملل، جايزه صلح نوبل را هم برايش به ارمغان آورد. در واقع، سال ۱۹۶۵ برای اولين بار بود كه نه يك فرد، بلكه يك نهاد به دريافت جايزه مزبور نائل می‌آمد.

دهه هشتاد كمبود آب بدن كودكان و مرگ‌ و ميرهای گسترده ناشی از آ‌ن كه عمدتا در پی ابتلا به بيماری‌های توام با اسهال و استفراغ روی می‌دهد به محور اصلی كارزار يونيسف بدل شد. اين تلاش به كشف شيوه درمانی موسوم به احيای مايعات بدن از طريق دهان(Oral Rehydratationstherapi ) راه برد كه در عين سادگی از جمله كشف‌های مهم قرن بيستم به حساب می‌آيد. در نتيجه اين كشف شمار مرگ و ميرهای ناشی از اسهال‌های كشنده از ۵ ميليون نفر در سال ۱۹۷۹ به ۱ ميليون نفر در سال‌های اخير كاهش يافته است.

دهه آخر قرن گذشته با تصويب كنوانسيون مهم حقوق كودك توسط سازمان ملل چرخشی اساسی دركار يونيسف پديد آمد. تهيه اين پيمان نامه حاصل سال‌ها كوشش دولت‌ها، سازمان‌های غيردولتی‌، حقوق‌دانان‌، پيشوايان مذهبی‌، متخصصان بهداشت‌، كارشناسان امور پرورشی‌، مددكاران اجتماعی‌، مدرسان و مدافعان حقوق بشر در سراسر جهان است‌. در حال حاضر، ۱۹۱ كشور از ۱۹۳ كشور جهان اين پيمان نامه را تأييد و امضا كرده‌اند. اين پيمان‌نامه گسترده‌ترين ميثاق تصويب شده بين‌المللی است‌. محتوای اين پيمان‌نامه حقوق اساسی كودكان و نوجوانان را برای بقا، رشد، تحت حمايت قرار گرفتن و مشاركت اعلام می‌كند. بر مبنای همين كنوانسيون است كه يونيسف در كنار كارهای امدادگرانه‌ای كه از ابتدا به آنها مشغول بوده اينك می‌تواند كارنامه دولت‌ها در امر بهبود وضع كودكان در عرصه‌های مختلف را هم مورد بررسی قرار دهد و ناظر و وكيل تحقق كودكان در سراسر جهان باشد.

يونيسف هم اينك ۷۰۰۰ همكار رسمی دارد كه در ۱۶۰ كشور جهان مشغول فعاليت‌اند.

يونيسف در ايران

يونيسف گرچه در سال‌های قبل از انقلاب هم در ايران فعاليت داشت، اما آغاز فعاليت‌اش در جمهوری اسلامی به سال ۱۳۶۳ برمی‌گردد. بين سال‌های ۱۳۶۳و ۱۳۶۷، يونيسف در مجموع به پشتيبانی از برنامه‌های بهداشتی مانند ترويج تغذيه با شير مادر، واكسيناسيون و مبارزه با بيماری‌های اسهالی كودكان پرداخت‌. طی سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۱، اين همكاری‌ها در زمينه‌های ديگری مانند تقويت و گسترش شبكه بهداشتی درمانی كشور و همچنين برنامه‌های سلامت مادران‌، تغذيه‌، مبارزه با كمبود ريز مغذی‌ها و عفونت‌های حاد تنفسی گسترش يافت.

هم اينك دفتر يونيسف در ايران طرح‌ها و فعاليت‌های مختلفی را دنبال می‌كند كه عمدتا معطوف به تشويق دولت برای تامين زندگی سالم برای خردسالان، آموزش کودکان، برابری جنسی ميان دختران و پسران، آموزش و پيشگيری بيماريهايی چون ايدز و بطور کلی احقاق حق کودکان و خردسالان است. پيوستن ايران به معاهده حقوق كودكان در سال ۱۳۷۳زمينه فعاليت مساعدتری برای فعاليت‌های يونيسف و ساير گروه‌ها و نهادهای مدافع حقوق كودكان فراهم آورده است.

در شهريور سال جاری يونيسف خانم مهتاب كرامتي، بازيگر معروف سينمای ايران را به عنوان سفير حسين نيت خود انتخاب كرد. بيش از پنجاه سال است که چهره های سرشناس و محبوب کشورها با يونيسف همکاری می‌کنند. اين همکاری‌ها در زمينه‌های مختلف در جهت تغيير سياستهای دولتها به نفع کودکان، اطلاع رسانی نسبت به مسايل کودکان و جمع‌آوری کمک برای برنامه‌های يونيسف است.