تاریخ انتشار: ۲۲ آبان ۱۳۸۵ • چاپ کنید    

شب جمالزاده با طعم سوئیسی در تهران

برای شنیدن روایتی دیگر «اینجا» را کلیک کنید.



در دهمین سالگرد مرگ سید محمد علی جمالزاده، مراسم «شبی با جمالزاده» در خانه هنرمندان تهران برگزار شد. در این مراسم که به همت نشریه بخارا و نشریه اینترنتی جن و پری برگزار شده بود محمود دولت آبادی نویسنده ایرانی، فیلیپ ولتی سفیر سوئیس در تهران، محمد ابراهیم باستانی پاریزی محقق و استاد دانشگاه، علی دهباشی سردبیر بخارا و میترا الیاتی نویسنده و سردبیر نشریه اینترنتی جن و پری حضور داشتند.

ابتدا فیلیپ ولتی در سخنانی به تاثیر زندگی در سوئیس بر ادبیات جمالزاده بر پرداخت. او گفت: «محمدعلی جمالزاده در قلمرو ادبیات فارسی یک اصلاحگر و یک انقلابی است. از وقتی درباره جمالزاده شنیده‌ام از او با این عنوان نام برده شده است. سپس کشف کردم که جمالزاده بخش زیادی از زندگی خود را در سوئیس، موطن من گذرانده و بخش عمده آثار ادبی خود را در این کشور به وجود آورده است.

او ادامه داد: پرسشی کاملا طبیعی پیش می‌آید و ان اینکه زندگی تجربی او در سوئیس چقدر به نقش انقلابی او در ادبیات فارسی مرتبط بوده است؟
آیا سوئیس دارای چنان زمینه روشنفکرانه‌ انقلابی است که برمبنای ان تمدن‌های غیر اروپایی چنین دستخوش تغییری می‌شوند؟ آیا سوئیس واقعا دارای چنین تصویر و شهرتی است؟

شاید شما بخندید اما در واقع زمانی چنین بوده اما نه در قرن بیستم و نه در دوره‌ ای که جمالزاده در فضای روشنفکرانه آنجا زندگی می‌کرده است.

پس چه چیزی در زادگاه من الهام بخش جمالزاده بوده است؟ که بر فرهنگ و ادبیات فارسی توانسته تاثیری بگذارد؟»


فیلیپ ولتی در مراسم شبی با جمالزاده

سفیر سوئیس در تهران گفت: «در جستجوی خود برای یافتن پاسخ با یکی بود یکی نبود مواجه شدم که بنیان شهرت جمالزاده به عنوان اصلاحگر زبان فارسی بر آن قرار گرفته است. و این باعث حیرت فراوان من شد که چگونه رویکردی کلاسیک به زبان در یک قصه پریان می تواند ماشه انقلاب را بکشد؟
بعد از آن دریافتم جمالزاده نمایش ویلهلم تل را از شیلر به زبان فارسی برگردانده که اسطوره ملی ماست که گفته‌ اند باعث مقاومت هوطنانش در برابر بیگانگان شده است. وجه آزاردهنده اما آن است که داستان ویلهلم تل فقط چند قرن بعد از اتفاق افتادن آن به عنوان حماسه‌ای ملی مطرح شده و وجه آزاردهنده تر آن‌که نویسنده این اسطوره یک المانی است و نه یک سوئیسی . من می‌فهمم جمالزاده اصالتاً ایرانی است پس چیزی وجود ندارد که به عنوان سهم سوئیسی در ادبیات جمالزاده پیدا کرد؟»

فیلیپ ولتی گفت: «من قصد ندارم دلایل جعلی اختراع کنم. اما سوئیس در قرن نوزدهم بین حکومت های سلطه جو در اروپا به عنوان مامنی برای آزادیخواهان، انقلابیون و چهره های آشوبگرشهرت خوبی نداشته است. این شهرت تا قرن بیستم ادامه یافت و دلیلی شد برای هزاران فرد تحت تعقیب که درطی جنگ جهانی اول به سوئیس پناه اوردند. شاید جمالزاده به این دلایل شخصی به سوئیس آمده است. شاید آنچه باعث اقامت جمالزاده در موطن من شده آن استعداد سوئیسی است که با تمایلاتی که نمی توان تغییر داد مخالفت نمی کند بلکه با خوشرویی آن را می‌پذیرد.من از تمایلاتی حرف می زنم که به اندیشه جهانی سازی امروز ربط پیدا می‌کند.»

فیلیپ ولتی گفت: «من یکی از داستان‌های یکی بود و یکی نبود را به انگلیسی و نه فارسی خواندم و کم کم به چگونگی تاثیر نثر انقلابی جمالزاده پی بردم. در این کتاب من من نشانی از اعتدال دیدم بدون نشانه‌های فخر فروشانه.»

او در پایان سخنانش اضافه کرد: «این که شما میزبان اصلاحگری برجسته در عرصه فرهنگ و یک انقلابی در بهترین معنای جهان بوده‌اید احساس خوبی برجای می‌گذارد. من از ادبیات فارسی سپاسگزارم که در تاریخ خود به سوئیس جایی داده است.
اجازه دهید روح و ارداه جمالزاده را به نسل استعدادهای جوان تر ادبی و فعالین فرهنگی انتقال دهیم.»

جایزه‌ای به نام جمالزاده
جمالزاده که فرزندی نداشت در زمان حیاتش در مقاوله نامه ای کلیه اموال خود را به دانشگاه تهران بخشید طبق این مقاوله‌نامه یک سوم اموال جمالزاده به کتابخانه دانشگاه مرکری دانشگاه تهران یک سوم به دانشجویان فعال در حوزه ادبیات و هنر و یک سوم به یتیمخانه ای در اصفهان تعلق گرفت.

به گفته علی دهباشی هیات امنای جمالزاده تصمیم گرفته است جایزه‌ای به نام جمالزاده بنیان بگذارد. جایزه ایرانی جمالزاده به مجموعه کارهای دانشمند برجسته ای در زمینه ایرانشناسی، به یک کتاب پژوهشی مهم در حوزه ادبیات، به رمانی که مضمون و فضای آن ایرانی است اما به زبانی غیر از فارسی نوشته شده باشد یا به کتابی درباره نقد و تحلیل آثار جمالزاده تعلق خواهد گرفت.
این جایزه یک قطعه قالیچه ابریشمی دستبافت ایران است که نام جمالزاده و نگاره یکی بود یکی نبود بر آن نقش شده است. اولین دوره اهداء این جایزه در سالگرد درگذشت جمالزاده در سال 2010 شروع خواهد شد.


محمود دولت آبادی در مراسم شبی با جمالزاده

عصر مشروطه و سادگی زبان جمالزاده
سخنران بعدی محمود دولت آبادی نویسنده ایرانی بود که به سبک ساده نویسی جمالزاده پرداخت و آن را ویژگی دورانی دانست که جامعه از ادبیات پیچیده روگردانده و ساده کردن مفاهیم را ترجیح می‌داد.

دولت آبادی گفت: «جمالزاده سنبل تلفیق فرهنگی و تلفیق آداب و عادات است. شاید بشود گفت جمالزاده نشانی از وحدت در عین دوگانگی است یا نشانی از دوگانگی در عین وحدت. او تربیت اروپایی پیدا کرده بود و این بدیهی است چون پدرش او را برای تحصیل به بیروت فرستاد اما سرنوشت او را به اروپا برد.»

دولت آبادی که نامه‌های بسیاری با جمالزاده رد و بدل کرده است گفت: «او به واسطه نامه‌هایش بدون این‌که به زبان بیاورد به من نظم و دقت و احساس مسئولیت در مقابل دیگران را یادآوری کرد که گمان می‌کنم از فرهنگ اروپایی برمی‌آید.
اما علیرغم تربیت اروپایی‌اش یک لحظه ذهنش از جامعه و ادبیات ایران غافل نبود. او یکبار به من نوشت تا وقتی دو کتابی که شما برایم فرستادید نخواندم آسوده نشدم.»

-------------------------------------------
جمالزاده در ویکیپدیا

Share/Save/Bookmark
نظرات بیان شده در این نوشته الزاماً نظرات سایت زمانه نیست.

نظر بدهید

(نظر شما پس از تایید دبیر وب‌سایت منتشر می‌شود.)
-لطفا به زبان فارسی کامنت بگذارید.
برای نوشتن به زبان فارسی می توانید از ادیتور زمانه استفاده کنید.
-کامنتهایی که حاوی اتهام، توهین و یا حمله شخصی باشد هرز محسوب می شود و منتشر نخواهد شد.


(نشانی ایمیل‌تان نزد ما مانده، منتشر نمی‌شود)