تشکیل کمیته مد و حجاب

اردوان روزبه

مجلس ایران روز سه شنبه 18 مهرماه تشکیل کمیته ای برای پیگیری و ارائه مد و لباس ملی مبتنی بر فرهنگ مناطق و اقوام ایران را با تاخیری دوساله* بعد از اولین مصوبات در این زمینه به تصویب رساند. در این مصوبه با تاکید بر"کلیات"نگاهی به حجاب، مد و لباس شده است .
به نظر می رسد هنوز به مشکل سه دهه بحث بر سر "حجاب"در ایران پاسخ منطقی داده نشده است.

در دولت نهم نیز علی رغم طرح موضوعاتی نظیر مهرورزی نیروی انتظامی بدون داشتن مصوبه قانونی و با طرح موضوعات به شکل "اعتقادی" کماکان نسبت به برخورد با پدیده تعریف نشده "بد حجابی" اقدام می کند. صحنه هایی که هنوز هم می توان دید:
اتومبيل هاي «ون» مشکي رنگ با آرم نيروي انتظامي که در شبهای تعطیل در جلوي فروشگاه ها و پاساژها مستقر هستند. در بعضي از اين اتومبيل ها چند دختر و پسر ديده مي شود و هر از چند گاهي يک مامور زن نيروي انتظامي به عابران تذکر مي دهد: "لطفا حجابتان را رعايت کنيد" و یا با توجه به بخشنامه اداره اماکن در کافي شاپ ها يک تابلوي رنگ-و-رو رفته را مي بينيد که بدترين جاي ممکن زده شده است: "ورود افراد بي حجاب ممنوع" یا فلان اداره که می روید، خانمی با مقنعه بلند و مانتوی گشاد به شما می گوید که پرونده تان را کجا ببرید و بعد یادتان می آید که این همان خانمی است که دیروز در یک میهمانی با دامن کوتاه او را دیده بودید در حالیکه راجع به "براشینگ" موهایش با بغل دستی شما صحبت می کرده، غیر طبیعی نیست چون: "ورود افراد بد حجاب به ادارات ممنوع است".

این موارد به این دلیل است که در جامعه ما موضوعیت حجاب بیشتر به عنوان یک مسئله حکومتی مطرح است و اکثر افراد جامعه در لایه دوم زندگی خود به جز آنچه که در اداره و خیابان دیده می شوند، می پوشند.

محمد باقر قاليباف درروزهای انتخابات در جمع نمازگزاران مسجد قم در خصوص حجاب اینگونه گفته بود: "ما هم در قانون و هم در اجراي آن مشکل داريم. حجاب تعريف مشخص دارد،اما نمي دانم چرا ما آيين شهروندي را نمي نويسم و حجاب را تعريف نمي کنيم، تا همه آنرا رعايت کنند." اما در حقیقت با بررسی حجاب از ابتدای انقلاب اسلامی نمی توان پذیرفت که از بدو امر حجاب دارای تعریف یکسانی بوده، چنانچه در دوران اوليه انقلاب حساسيتي نسبت به حجاب نبود و نوعي تعريف اعتقادي و غیر حکومتی داشت. اما بعد از تقریبا دو سال موضوع با رویکردی تازه مواجه شد. استفاده اجباری از حجاب بنابر آنچه که در بسیاری از پوستر و اطلاعیه ها اعلام می شد. این روند رفته رفته از حالت پیشنهادی به حالت اجباری تبدیل شد و در خیابان ها گشت های کمیته انقلاب اسلامی در برخورد با کسانیکه این اصل را رعایت نمی کردند تا خشونت پیش رفتند. مواردی بود که حتی منجر به صدور حکم شلاق از سوی دستگاه قضایی می شد. در دورانی دیگر نیز مسئله جنگ تحميلي و نگرش سلیقه ای با توجه به خلاء قانونی به این برخورد های افراطی دامن زد. در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی که دولت مصرانه نسبت به رعایت حقوق شهروندان اشاره می کرد به طور نسبی کمتر با مسئله بد حجابی برخورد شد اما به هر حال روندی که با گشت های کمیته انقلاب اسلامی آغاز شده بود هم چنان ادامه داشت. در ظهور دولت نهم علیرغم شعار های مختلف،"بد حجابی" دوباره از یک مسئله اجتماعی به یک "بزه" انتسابی مبدل شد. کلهر به عنوان یکی از نزدیکان آقای رئیس جمهوری در باب نگرش منطقی دولت به "بد حجابی " سخن می گفت و گشت های ارشاد و مبارزه با مفاسد اجتماعی همچنان اقدام به جلب جوانان و اعزام به دستگاه قضایی و گرفتن تعهد می کند.

فقط مي گويند نه!

ساناز 25 ساله است، مديريت بازرگاني خوانده و تاکنون دو بار بر سر حجاب دستگير شده. او می گوید: "اولين بار در خيابان وليعصر دو خانم با يک سرباز که مراقبشون بود دستگيرم کردند. در يک ميني بوس 4 ساعت نگه داشتند و بعد بردند جايي که مثل من ده، دوازده نفرديگربودند. يک شب آنجا خوابيدم و فردا صبح از من خواستند تعهد بدهم که ديگر اين طوري لباس نمي پوشم. قبول کردم تعهد بدهم دیگر این طوری لباس نپوشم. گفتند چادر سرت کن. یعنی تنها چادرحجاب محسوب می شود؟ از زمانی که یادم می آید هر لباسی که پوشیدم مشکل داشت و برچسب بد حجاب شد جزو زندگی اجتماعی من."

طاهره رئوف دانشجوي رشته طراحي لباس مي گويد دوست داشته از مديران مربوطه بپرسد که در طول چند سال گذشته چه الگويي براي لباس ارائه کرده اند، او اشاره می کند: "چطور مي شود بدون الگو، طرح، پيشنهاد و حق انتخاب فقط بگويند آنچه تو مي پوشي بد است."

رضا عابدي وکیل دادگستری نیز بر این موضوع تاکید دارد که : "هر برخوردی بايد در حوزه قانون صورت پذيرد چون قانون تعريف مشخصي از جرم و نوع برخورد دارد، خلاء قانوني در مفهوم حجاب و مرزهاي آن بلاشک هزينه سنگيني هم براي مردم و هم براي دستگاه حکومت داشته است. "

اين روزها ايامي است که پس از گذشت حدود بيست و هفت سال از آغاز حکومت اسلامی در ایران، تشکیل کمیته بررسی مد و حجاب در صحن علنی مجلسی که بسیاری از لوایح کلیدی وحیاتی مردم را هنوز بلاتکلیف گذارده مطرح می شود. دو سال قبل بود که عماد افروغ رئیس کمیسون فرهنگی مجلس گفت: "تاکنون درباره مد و لباس برخي ديدگاههاي پراکنده در جامعه منتشر شده و آن را به مجلس نسبت داده اند که صحت ندارد،اما از مردم و صاحب نظران مي خواهيم پيشنهادات خود را ارائه کنند."
اینک پس از دو سال کمیته ارزیابی مد و لباس و حجاب با بررسی در کلیات می خواهد مد دولتی و یا تعریف حکومتی از یک برداشت اعتقادی ارائه کند. آیا طراحان این فکر فاصله شان با بطن جامعه آنقدر کم هست که به حقایق اجتماعی آن بپردازند؟ این کمیته در شرایطی کار خود را آغاز می کند که باید یکبار دیگر این سوال را مطرح کرد: "اگر موضوع حقوق شهروندی، انسانی و آزادی هر فرد در انتخاب مواردی که به سلایق شخصی او بر می گردد روشن نشود آیا می توان به طرح موضوعاتی مانند الگوی لباس ايراني، طراحي لباس هاي ملي و معناي حجاب و يا بد حجاب پرداخت؟"

شاید لازم می بود عالی ترین مرجع قانون گذاری کشور به زیر ساخت این موضوع یعنی تبیین حقوق شهروند و لایحه حریم خصوصی می پرداخت تا درجه دار نیروی انتظامی بر سر یک چهار راه در بعد از ظهر روز پنجشنبه خود قانون گذار، تشخیص دهنده مصداق، مجری و جاری کننده حکم نباشد.

------------------------
*مواردی که در بهمن ماه سال 1383 به عنوان طرح الگویی حجاب و مد مطرح شده به این شرح است:

- تشويق و ترغيب طراحان و توليدکنندگان پوشاک به الگو سازي لباس با استفاده از نمادها و نشاه هاي فرهنگ ايراني و اسلامي.

- احترام به الگوهاي سنتي و جلوه هاي حيات و فرهنگ اقوام ايراني و توجه به رعايت موازين شرعي.

- با توجه به پژوهش هاي موجود، روش هاي مناسب جهت دستيابي به الگوهاي اصيل فراهم گردد.

- ترغيب و تشويق عموم جهت استفاده و استقبال از الگوهاي ايراني.

- حمايت از توليدکنندگان داخل به همراه تسهيلات بانکي و برگزاري جشنواره ها و نمايشگاه هاي ملي.

- ايجاد امکان دسترسي به لباس مناسب با الگوي ملي به صورت ارزان.

- برپايي جشنواره هاي منطقه اي پوشاک براي تبادل فرهنگ ملل مسلمان.

- نظارت و کنترل بر واردات لباس و پوشاک و جلوگيري از ورود البسه نامناسب

- پي ريزي ساختار مديريت سامان لباس ، پوشش و شفاف کردن وظايف دستگاه هاي اجرايي.

- حمايت اعتباري و مالي از نهادهاي مردمي، اصناف و فعالان در عرصه لباس ملي.

- اهتمام رسانه ها، به ويژه رسانه ملي براي نهادينه کردن استفاده از لباسهاي ملي.