محسن مخملباف در تبعید خود خواسته

محسن مخملباف نویسنده و فیلمساز برجسته ایرانی، از حدود دو سال پیش (مهر ماه 1383) در اعتراض به رد فیلمنامه ها و عدم اجازه نمایش برخی از فیلم های خود و خانواده اش ایران را ترک کرد.

مخملباف در اين مدت بیشترین زمان کاری خود را در تاجیکستان و افغانستان سپری کرده و در چند نوبت نيز برای دیدار خانواده و انجام کارهای مربوط به فعالیت سینمایی خود به پاریس آمده است.

او همچنين از مهر ماه 1384 برای نوشتن یک تریلوژی درباره سه شهر اروپایی (پاریس، رم، برلین) پنج ماه را در فرانسه و ایتالیا و آلمان گذراند. که حاصل این پنج ماه، سه فیلمنامه سینمایی به نام های «مرگ مولف»، «بوسه در خیابان» و «وراء در جستجوی معنی» است.

وی پس از آن مدت پنج ماه از اسفند 1384 تا تیر ماه 1385 در افغانستان بود و چهار فیلمنامه به نام های «رقص در جای خالی بودا»، «پیرهن سوراخ»، «اسب دو پا» و «بختی» را نوشت.

«بختی» درباره کودکان غارنشین بامیان است. این طرح توسط حنا مخملباف در منطقه هزاره جات افغانستان جلوی دوربین رفت.

تیر ماه امسال محسن مخملباف به جشنواره ارمنستان رفت تا در مرور بر آثار خود شرکت کند، و به دریافت جایزه پاراجانف نایل شد. محسن مخملباف این جایزه را به اکبر گنجی اهداء کرد.

او در هنگام دریافت این جایزه گفت: «دریافت این جایزه برای من احساس غریبی را ایجاد کرده است. جایزه ای که به دست یک هنرمند بزرگ چون پاراجانف در زندان ساخته شده و به بهانه پاداش دست آورد هنری یک عمر به کسی داده می شود که قبل از حضور در سینما، چون پاراجانف بیش از 4 سال را برای آزادی در زندان گذرانده است و حالا قصد دارم آن را به اکبر گنجی که همین اواخر حدود 6 سال و هنوز هم به خاطر همان آزادی گم شده ما در زندان بوده است، اهداء کنم.»

جشنواره ارمنستان هم چنین از امسال برای همه ادوار آتی خود ریاست سازمان فیلم سازان بدون مرز را به عهده محسن مخملباف گذاشت. فیلم سازان بدون مرز یک سازمان بین المللی است که برای حمایت و کمک به تولید فیلم در کشورهای آسیای میانه و قفقاز فعالیت می کند.

مخملباف در مهر ماه 1383 نيز در زمانی که اولین جشنواره سینمایی شهر دوشنبه افتتاح شد به عنوان رئيس هیات داوران دوره های آتی اين جشنواره انتخاب شد و اتحادیه سینماگران تاجیکستان عضویت افتخاری سینماگران این کشور فارسی زبان را به وی اهداء کرد.

آخرين فیلم مخملباف که توزيع عمومی شده است در شهر دوشنبه ساخته شده است. این فیلم که تا پایان ساخت نام های گوناگونی از جمله «عشق های پیش پا افتاده»، «عشق های دوشنبه»، «سکس و فلسفه»، «جنسیت و فلسفه» را در مطبوعات به خود اختصاص داد، از سوی کشور تاجیکستان به اسکار معرفی شد و از سوی آکادمی اسکار پذیرفته و اعلام شد. اما کپی 35 میلی متری فیلم که در حال زیر نویس بود، در زمان مقرر به امریکا نرسید. این فیلم در ایتالیا برنده جایزه شجاعت شد. تم این فیلم فلسفی است و درجستجوی راز های تنهایی انسان است. این فیلم مانند «نوبت عاشقی» که از سال 1369 در ایران اجازه نمایش نیافته است، در ایران نمایش داده نشد.

محسن مخملباف در اين ميان در سفری به هند فیلم کوتاه صندلی و فیلم بلند فریاد مورچه ها را ساخت. مضمون هر دو فیلم فلسفی است. فیلم صندلی یاد آور قصه موسی و شبان مولوی به شیوه ای مدرن است. این فیلم افتتاح گر مهم ترین جشنواره فیلم های کوتاه جهان (کلرمون فرانس) شد که هم زمان با داوری محسن مخملباف در این جشنواره در زمستان سال 1384 بود.

فیلم فریاد مورچه ها جدل وجودی زنی باورمند به خدا با شوهر بی باور به خدای خویش است. در سفری نیچه وار به هند.

سفر جشنواره ای فریاد مورچه ها با بزرگداشت خانواده مخملباف در جشنواره مونیخ شروع شد. در کنار اولین نمایش فریاد مورچه ها بزرگترین مرور بر آثار خانواده مخملباف با نمایش 28 فیلم بلند و کوتاه از پنج عضو این خانواده در شهر مونیخ ادامه دهنده اکران وسیع فیلم پنج عصر در 14 سینمای کشور آلمان بود. سپس فریاد مورچه های مخملباف از مونیخ راهی دهلی هند شد و در جشنواره های پوسان کره، توکیو فیلمکس ژاپن و مونترال کانادا حضور خواهد یافت.

فیلمنامه دیگر محسن مخملباف به کارگردانی سمیرا مخملباف با تهیه کننده گی یک کمپانی فرانسوی و خانه فیلم مخملباف بطور مشترک در زمستان امسال تهیه خواهد شد. خانه فیلم مخملباف از هفته گذشته کار انتخاب بازیگر برای این فیلم را از پاریس آغاز کرد.

اخیرا کتابی با عنوان فیلم های مخملباف (سینما، سیاست و فرهنگ در ایران) به زبان انگلیسی به قلم اریک اگان در باره آثار وی منتشر شد.

محسن مخملباف که به عنوان اعتراض به عدم آزادی مناسب فرهنگی از ایران خارج شد و به یک تبعید خود خواسته رفت، بارها در جشنواره های گوناگون اعلام کرده است که هرگاه شرایط فیلم سازی در ایران مناسب باشد به کشورش باز خواهد گشت. اما در عین حال سینما را یک مقوله فرهنگی بشری قلمداد کرد که مرز نمی شناسد.

وی ماه آینده برای آموزش سینما و ریاست داوران راهی جشنواره گرجستان می شود و نیز برای حضور دربرنامه مرور بر آثارخانه فیلم مخملباف و داوری در جشنواره قزاقستان در 25 سپتامبر به این کشور خواهد رفت.

محسن مخملباف کارگردان سرشناس ایرانی امروز سه شنبه 29 آگوست 2006 از پاریس محل اقامت موقت خود به ونیز پرواز می کند تا فیلم های بخش اصلی مسابقه امسال این جشنواره را به داوری بنشیند.

عباس بختیاری – پاریس