بررسی کتاب

پارو زدن در خاک

سهراب رحیمی: ماندنِ طولانی‌مدت در جهان خیال‌انگیز واژه‌ها می‌تواند به دور شدن از واقعیت بینجامد و می‌دانیم که شعر همواره در مرز میان خیال و واقعیت در حرکت است. داریوش معمار در مجموعه‌ی «پارو زدن در خاک» به‌خوبی می‌داند که مرگ، افقی آشناست. برای همین باید طرحی می‌ریزد خاص خودش با نگاه و جهان و زبانی که دنیای اوست و با واژه‌هایی که گویی اوست که نخستین بار به‌کار گرفته است.

ویس و هزار سال تنهایی

ماریا صبای مقدم: ویس در ادبیات ایران تنهاست. هیچ زنی در ادبیات فارسی به صراحت ویس از خواسته خود سخن نگفته، که جوان است و می خواهد جوانی کند. که حاضر نیست جوانیش را به پای مردی پیر و فرتوت و خودکام، حتی اگر شاه مملکت هم باشد، بریزد. نه تاج و تخت میخواهد، نه زر و زیور و نه در قید نام و ننگ است. در تمامی ادبیات ایران، هیچ زنی به اندازه‌ی ویس از «زن بودن» خود اگاه نیست.

یک رمان متمایز

رامین کریمی: حجم یک رمان به خودی خود فاقد هرگونه ارزش انتقادی است؛ اما اگر رمان را در متن موقعیت عام رمان‌نویسی امروز در نظر بگیریم، موقعیتی که مهم‌ترین عامل تأثیرگذار آن سازوکار بازار است، انتشار یک رمان ۳۸۰ صفحه‌ای، رمانی که از جنس رمان‌های تیپیک عامه‌پسند هم نباشد، آن هم توسط ناشر معتبری مثل نیلوفر، مسئله‌ای تأمل‌برانگیز است.مدتی است که نمونه‌ی نوعی رمان فارسی، کتاب‌های لاغر ۱۰۰ تا ۱۵۰ صفحه‌ای است.

کلنجار با انقلاب ٥٧

منیره برادران: رمان کلنل اثر محمود دولت‌آبادی به دلیل عدم دریافت مجوز چاپ در ایران، به زبان آلمانی با ترجمه‌ی بهمن نیرومند به چاپ رسیده است. کلنل داستان خانواده‌ای است که ثمره‌اش از انقلاب ٥٧ مرگ و نابودی است. داستان از آنجا آغاز می‌شود که دو مأمور برای بردن کلنل آمده‌اند تا جنازه‌ی دختر نوجوانش، پروانه را تحویلش دهند. سه شب پیش از آن پروانه را برده بودند و کلنل منتظر این خبر بود. پس از رسوم اداری، دو مأمور کلنل و تابوت را تا گورستان همراهی می‌کنند.

نوشتن بر حبابی به حجم چهل سال

احسان ایمانیان: با نگاهی سطحی به دو مجموعه‌ی «داشت می‌میرد» و «سادش» متوجه می‌شویم که تقاوت مشخصی بین شعرهای دو کتاب به چشم می‌خورد. هر چند که با دقیق شدن در سطرهای کتاب‌ها و با ردیابی عناصر سبکی، خطوط مشترکی در هر دو کتاب پیدا می‌شود، اما بیرونی‌ترین لایه‌ی ماهیت شعرها به کلی با هم متفاوت است و هر کدام به واسطه‌ی مهم‌ترین خصوصیت جوهری‌شان به دو دوره‌ی متفاوت شعر فارسی تکیه داده‌اند.

دوستم بدار!

مریم منصوری: نوروز ۱۳۸۷بود. جشن تولد یکی از دوستان که عمویی از پاریس آمده با اشتیاق رمان طوطی را به برادرزاده هدیه داد. برادرزاده پیش از آن هم رمان «طوطی» را خوانده بود، اما سال‌ها بود که خبری از نویسنده‌اش نداشت و عمو از کشف زکریا هاشمی می‌گفت در رستورانی در پاریس. قسمت نخست گفت‌وگوی من با زکریا هاشمی را خوانده‌اید و اینک قسمت دوم و پایانی آن پیش روی شماست.

همیشه خودت باش!

مریم منصوری: نوروز ۱۳۸۷بود. جشن تولد یکی از دوستان که عمویی از پاریس آمده با اشتیاق رمان طوطی را به برادرزاده هدیه داد. برادرزاده پیش از آن هم رمان «طوطی» را خوانده بود، اما سال‌ها بود که خبری از نویسنده‌اش نداشت و عمو از کشف زکریا هاشمی می‌گفت در رستورانی در پاریس. حالا از دفتر خاک سپاس‌گزارم که پس از سه سال، امکان انتشار این گفت‌و گو را ایجاد کرد. قصدم این است که این‌گفت‌وگو در پی بیاید و شما پرتره‌ی زکریا هاشمی را از خلال صحبت‌هایش ببینید.

مداد رنگی‌های خاوری در مجموعه‌ی مادمازل کتی

روح‌الله کاملی (کوروش): مادمازل کتی نخستین کتاب میترا الیاتی است و با انتشار این کتاب بود که او بی‌درنگ در قلمرو ادبیات داستانی ما به چهره‌ای شناخته‌شده تبدیل شد. او از نسل سوم نویسندگان ماست، نسل سال‌های پس از انقلاب ۵۷ و پس از جنگ و اثر تلخ این دو واقعه‌ی عظیم تاریخی ایران زمین را می‌توان نه تنها در نوشته‌‌های الیاتی بلکه در نوشته‌های همه‌ی نسل سومی‌‌ها یافت.

سایه‌های پچپچه و لولوی تاریك ِ ترس

شاهرخ تندرو صالح: چسلاو میلوش، شاعر، داستان‌نویس و منتقد لهستانی‌تبار در سی‌ام ژوئن ۱۹۱۱ در لیتوانی به‌دنیا آمد. نود و سه سال عمر از خدا گرفت و در تابستان ۲۰۰۴ در شهر کراکو جان به جان آفرین تسلیم نمود. میلوش سی و هشت سال در تبعید و دربدری به‌سر برد و سرانجام، در سال ۱۹۸۹، ۹ سال بعد از گرفتن نوبل ادبی به وطن داشته نداشته‌اش برگشت. او هرگز نوشتن به زبان مادری‌اش را رها نكرد.

حجمی از اندیشگی انسان ایرانی در تبعید

حسین نوش‌آذر:در یک تحلیل کلی «جنگ زمان» موفق شده در خارج از ایران در طی یک سال حلقه‌ی همکاران و مخاطبان خود را شکل بدهد. این امر با توجه به پراکندگی ایرانیان، وب‌نگاری نویسندگان، هزینه‌های چاپ و پست کتاب و نبود زیرساخت‌های فرهنگی برای تولیدات فرهنگی فارسی مهم‌ترین گام در تدوام یک نشریه‌ی فرهنگی جدی است که کمال مطلوب خود را در سامان بخشیدن به نابه‌سامانی‌ها تعریف کرده است.

شماره‌های تابستانی و پائیزی فصل‌نامه‌ی باران

موضوع شماره‌ی اخیر باران «نقد و پژوهش ادبی» و سردبیر آن بهروز شیدا (پژوهشگر و منتقد ادبی، سوئد) است. در خارج از کشور به دلیل پراکندگی ایرانیان در سراسر جهان و مشکلات متعدد نشر و پخش کتاب انتشار نشریات ادبی، مخصوصاً مجله‌ها و جُنگ‌هایی که بر اساس یک طرح و فکر مشخص شکل گرفته باشند یک حادثه تلقی می‌شود. نگاهی می‌اندازیم به شماره‌ی اخیر فصل‌نامه‌ی باران.

قتل ندا و سرنوشت «کی­خسرو»

شاید عجیب باشد که رمانی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ایران منتشر شود، اما منتقدان اجازه نداشته باشند درباره­ی آن نظر بدهند. اگر نویسنده­ی این رمان آرش حجازی، شاهد قتل ندا و مترجم آثار پائولو کوئیلو باشد، این امر عجیب نیست. نویسنده در نقد حاضر به رمان «کی­خسرو» نوشته آرش حجازی که به تازگی در ایران انتشار یافته می­پردازد. روزنامه‌های داخل کشور و برخی سایت­های رسمی ادبی از انتشار این مقاله سرباز زدند.

بازتاب [زوال] کلنل در مطبوعات آلمانی­زبان

کلنل، نوشته­ی محمود دولت آبادی که قرار بود با نام «زوال کلنل» توسط نشر چشمه منتشر شود، اما مجوز چاپ نگرفت، رمان انقلاب است و برخلاف آثار ممتاز محمود دولت­آبادی که در روستا اتفاق می­افتد، یک رمان شهری است و موضوع آن ذهنیت آسیب­دیده و آزاردیده مردی است که در اثر حوادث تاریخی زندگی­اش نابود شده است. این کتاب در مطبوعات آلمانی‌زبان بازتابی نسبتا گسترده پیدا کرد. به اتفاق پاره­ای از مهم­ترین نقدهای این اثر در مطبوعات آلمانی زبان را مرور می‌کنیم.