Mar 2007

نمایشگاه جهانی کتاب پاریس و «بوف کور جادویی»

در نمایشگاه امسال پاریس، ۸۰۰ نویسنده کتاب‌های خود را برای بازدیدکنندگان امضا کردند. یکی از این نویسندگان «سرور کسمایی» بود. از کتاب‌های دیگر حوزه فرهنگ و زبان فارسی که با استقبال فرانسویان مواجه شده٬ بوف کور صادق هدایت است که تا کنون به چاپ نهم رسیده است.

قاتلِ روشنفکر ِ فیلسوف

فرض کنید آن جذابیت‌های «باحال» قضیه را از کتاب حذف کنیم. داستان را بدون آب کمر و آخ و اوخ زن توی بغل مرد بخوانیم. آن‌وقت فکر می‌کنید بیمار مقیم چقدر جذابیت داستانی دارد؟ (نگاهی به «بیمار مقیم»)

حکایت اندر درد بی‌درمان ناکجاکتابی

کتاب‌های ناکجاکتابی روی دستش باد کرده بود و هیچکس نمی‌خرید. یک‌روز که رفته بود پیتزافروشی ناکجاپیتزا تا شکمی از غذا در بیاورد، از او خواست تا کمکش کند کتاب‌ها را بفروشد.

خاطره یا ادبیات تخیلی؟

برداشت اغلب نویسندگان از خاطره و ادبیات تخیلی یکی‌ست. مثلا سینا چاره‌جو نوشته‌اش را با این جمله شروع می‌کند: «این آخر عمری باز دلم هوای قصه‌گفتن کرده. اسم قصه را می‌گذاریم آقای س. مبادا کسی فکر کند آقای سین خودم هستم‌ ها! آنوقت قصه تکراری می‌شود. باور کنید همه‌اش قصه است». این درست چیزی‌ست که ما از آن خاطره مراد نمی‌کنیم.

حکایت اندر چینی‌های ناکجااِمانس

از وقتی ناکجافلفلی یک تلویزیون بزرگ خریده بود، ناکجااِمانس هم دلش یک تلویزیون بزرگ می‌خواست. اما ناکجا‌کتابی زیربار نمی‌رفت و می‌گفت که او از روی چشم‌وهم‌چشمی هوس تلویزیون بزرگ‌تر کرده است. این بود که ناکجااِمانس خیلی عصبانی بود و برای فرونشاندن عصبانیتش به سوی آشپزخانه روانه شد تا هرچه به دستش می‌رسد، بشکند.

حافظه‌ی جمعی و روایت «عادت کرده‌ایم»

رضا دانشور در دومین بخش از برنامه خاطره‌خوانی: «حافظه‌ی جامعه زمینه‌ی رشد آن است و جامعه‌ی فراموشکار مثل آدمی که به بیماری فراموشی دچار آمده و رو به انحطاط است. منظور از زنده‌داشتن خاطره‌ی قومی بالیدن به گذشته‌ی پرافتخار یا گریه و مصیبت‌خوانی بر لحظه‌های دردناک تاریخی نیست، بلکه بازبینی و کشف حقایقی است که ریشه‌ی مسایل امروز ماست. نوشته‌ی «عادت کرده‌ایم» از علی قانع، از جمله همین بازنگری‌هاست».

حکایت اندر سمینار زنان

ناکجابوف برای شرکت در سمینار زنان، با زنان ناکجاآبادی راهی شهر برلن شد. توی راه، خانم ژرمنی، سر صحبت را در رابطه با مشکلات زنان شرقی باز کرد، بی‌آنکه بداند ناکجااِمانس به‌شدت فمینیست است.

تکه‌ای از زندگی

رضا دانشور در نخستین بخش از برنامه خاطره‌خوانی: «انسان یکبار بیشتر در این جهان زندگی نمی‌کند. کوتاهی عمر و نچشیدن بعضی لذایذ و نداشتن فرصت یا جرات کافی برای بعضی کارها از حسرتهای بزرگ آدمیزاد‌ند. خاطره با سهیم‌کردن مخاطب در دیده‌ها، شنیده‌ها و پیشامدهای تلخ و شیرینش، تکه‌ای از زندگی را هدیه می‌دهد و چه هدیه‌یی گرانبها‌تر از لقمه‌ی زندگی».

«نوروز؛ کلیشه‌ای که دوست ندارم»

رضا قاسمی آدمی معمولی نیست که بشود با او رفت داخل استودیو و ساعتها در مورد موضوعی بحث کرد. در سفری که چند روز قبل از نوروز، به آمستردام آمد موقع نوشیدن قهوه و چای، بحثی خودمانی درگرفت درمورد نوروز. و او گفت از نوروز و قبرستان متنفر است.

دره‌ی عقاب‌ها برنده جایزه‌ی مهم ادبی فرانسه

سرور کسمایی پس از انتخاب کتابش «دره‌ عقاب‌ها» از سوی داوران جایزه ادبی نویسندگان فرانسه زبان: «در واقع این کتاب تنها سرگذشت من نیست. سرگذشت آن صدها هزار نفری که از ایران و جمهوری اسلامی با مشکلات زیاد و اغلب بازی با جانشان، فرار کردند. سرگذشت همه‌ی آن کسانی که کشورهای خود را ترک می‌کنند».

در ۵۲ سالگی، دوباره عاشق ریرا می‌شوم

به سیدعلی صالحی تلفن کردیم تا تولدش را، از طرف رادیو زمانه، در اولین روز از بهار تبریک بگوییم. او شاعر است و آفریننده‌ی «ریرا». ریرا در دهه‌ی ۱۳۷۰ بسیاری از جوانان را عاشق کرد و اصطلاح «دیر آمدی ریرا» افتاد سر زبان جوان‌ها.

شهرزاد قصه‌گو: افسانه و روایتگر

در «هزار و یک شب» شاه ستمگر همان شاه می‌ماند؛ تنها از ستمگری می‌کاهد و اندکی خرد به جمجمه‌ی مبارکش راه پیدا می‌کند و درمی‌یابد که آدم زنی را که هم‌بسترش می‌شود نمی‌کشد، بلکه می‌گذارد که حامله شود و برایش فرزندان قد و نیم قد به دنیا آورد.

کجا رفت آن محبت ِ ایرانی؟

کتاب ِ "بوسه در مسجد" دومین سفرنامه خانم برونی پراسکه به ایران است که به تازگی منتشر شده. او که در کتاب نخست و پرفروشش: "دستت درد نکنه"، بارها از مهربانی و مهمان‌نوازی ایرانی‌ها نوشته است، در این کتاب، زمانیکه هنگام سوار شدن به متروی تهران، می‌بیند که چطور هر کس با هُل دادن ِ دیگری می خواهد زودتر وارد مترو شود، می نویسد: "پس کجا رفت آن احترام‌گذاری و محبت ِ ایرانی؟".

«شهیدان فریب خورده»

تعداد کتاب‌هایی که درباره سازمان مجاهدین منتشر شده، بسیار اندک است و بیشتر توسط مجاهدانی که از سازمان بریده‌اند، نوشته شده‌اند. ولی «شهیدان فریب‌خورده» را یک روزنامه‌نگار بی‌طرف هلندی نوشته‌است. این کتاب داستان زندگی مجاهدی جوان و بریده از سازمان است و شرح زندگی تلخ او و خانواده‌اش. انتشار این کتاب، اعتراض سازمان مجاهدین را در پی داشت.

حکایت اندر مصاحبه‌ی تلویزیونی ناکجابوف

ناکجابوف برای مصاحبه با ناکجاشاعر رفت سراغ اینترنت تا از سایت‌های باادب پرسشی بیابد. نخستین پرسشی که پیدا کرد، این بود: "شعر چیست؟".

حکایت اندر رابطه‌ی قورمه‌سبزی با قریحه‌ی شاعری

ناکجابوف همین‌طور که سبزی قورمه را سرخ می‌کرد، فکر کرد: "کاش من هم یک چیزی می‌نوشتم. خوب مگه دیگران چطوری شعر می‌نوشتند؟! چهار تا جمله‌ی نثر بی‌آهنگ را تکه‌تکه می‌کردند و زیر هم می‌نوشتند. یک تیتر بالایش می‌گذشتند و شعر جایش می‌زدند. چرا من نتوانم همین‌کار را بکنم".

دوران مرگ دیکتاتورهای ادبی در ایران فرا رسیده است

سیامک گلشیری: «اخيرا جوايزی‌ كه‌ داده‌ می‌شود، پشت‌شان‌ چيزهای‌ ديگری‌ست. يعنی‌ بجز مسايل‌ علمي، چيزهای‌ ديگري‌ را هم‌ مد نظر قرار می‌دهند‌. خيلی‌ از آثار، به‌ هيچ‌ عنوان،‌ خوانده‌ نمی‌شود ولی‌ جايزه‌ می‌گيرد. اين‌ اصلا ربطی‌ به‌ كلاس‌های‌ داستان‌نويسی‌ ندارد.»

بوف کور روايت اضمحلال ايران باستان

راوی در پایان بوف کور دیگر جوان نیست و مشاهده‌ی پایمال شدنِ ایران او را پیر کرده است. دگردیسی او، از یک جوانِ ناخوش، به یک پیرمردِ قوزی، با موهای سفید و چشم‌های واسوخته و لب شکری، استحاله‌ی اوست از ایرانی به عرب. به طورِ کلی، درونمایه‌ی بخشِ پایانی کتاب، این تغییر و تحول است، یا به عبارتِ دیگر، اضمحلالِ تمدنِ ایرانِِ باستان و برتری قومِ عرب بر ایرانی.

پروين دختر ساسان مقدمه فهم بوف کور است

نمایشنامه‌ی پروین دختر ساسان، به سالِ ۱۳۰۷ در پاریس نوشته شده، در حالی که بوف ِکور به سال ۱۳۱۵ در بمبئی به صورتِ پلی کپی تکثیر شده و متقدم بودنِ نمایشنامه به ُرمان دلیل بارزی است بر این نکته که اثرِ نخست، پیش‌زمینه و درآمدی است بر بوف ِکور. درونمایه‌ی هر دو اثر تقابلِ دو فرهنگِ ایرانی و عرب است.

گراهام گرین؛ این کاتولیکِ کمونیستِ یهودی‌ستیز

نگاهی به رمان «اسلحه‌ای برای فروش»، یا آن‌چنان که در ایران ترجمه شد: «سایه‌ی گریزان»: «آدم‌کشی در نظر راون کار مهمی نبود. تنها یک شغل تازه بود. فقط باید مواظب خودش می‌شد.