سامسون و دلیله

ونداد زمانی

بر خلاف پهلوان اسطوره‌ای سامسون، که با قدرت جادویی ناشی از موهای بلندش با تکه‌ای استخوان به جنگ با دشمنان مسلح قبیله‌اش می‌رفت، سامسون فیلم کارگردان استرالیایی، یک نوجوان قبایل بومی استرالیاست. سامسون جدید موجودی است منزوی که در تمام طول فیلم فقط یک جمله از او شنیده می شود. نوجوان مأیوس و بدون آینده‌ای که تلاش می‌کند با استنشاق گاز بنزین، خشم و یأس خود را فراموش کند. رابطه‌ی سامسون و دلیله به نظر نمی‌آید با خشونت ظاهری دلیله و بی اعتنایی‌اش به سامسون که روز به روز به اعتیادش افزوده می‌گردد فرجامی داشته باشد ولی ...

در سال ١٩٤٩، هالیوود بر طبق سیاق همیشگی‌اش، از قابلیت‌های حماسی این اسطوره‌ی مذهبی در فیلمی به همین نام استفاده کرد. فیلمی که همه‌ی عناصر کلیشه‌ای نظیر تبدیل سامسون به قهرمان پرقدرت، ارائه‌ی تصویر منفی از « دلیله » به عنوان زن اغواگری که هم باعث شکست سامسون و هم در نهایت عاشق او می‌گردد به کار گرفته است. فیلمی که در نهایت به ستایش خشونت و نفرت بین قبیله‌های محلی می‌پردازد.

تراژدی عشق دو جوان سرخورده که از هر سو به همدیگر پناه می‌آورند می‌توانست دستمایه فیلمی عاطفی باشد که در دو دهه‌ی گذشته در راستای انبوه فیلم‌های سبک هالیوود، گیشه‌ی سینِماهای دنیا را اشباع کرده است، فیلم‌های «رمانیک کمدی» که همه‌ی التهاب داستان فیلم درهمخوابه شدن دو بازیگر اصلی خلاصه می‌گردد.

اما کارگردان جوان استرالیایی در ساختاری کاملاً متضاد با هالیوود، در ترکیبی تحسین‌برانگیز، فیلمی آرام ولی پر از تنش خلق می‌کند که سکوتی سرشار از احساسات، بیشترین وسیله‌ی تماس و ارتباط بین دو قهرمان را فراهم می کند.

سامسون و دلیله به کارگردانی واوریک تورونتون

سامسون به همراه برادر بزرگترش در حلبی آباد کوچکی که برای بومیان تدارک دیده شده در دنیای بسته و محدود، بدون هیچ امکان امیدوار کننده، زندگی بخور و نمیری را از سر می‌گذرانند. تلاش ناپخته برای جلب توجه دلیله و تخدیر شدن به کمک استنشاق بنزین همه دنیای سامسون را در برمی گیرد.

از طرف دیگر، دلیله که تجربه‌ی محدود بازیگر پشت صحنه بودن را با خود به این فیلم آورده است و هنوز در دبیرستان درس می‌خواند، توانسته است فضاسازی عاطفی فیلم را با قدرت تمام به عهده بگیرد. در داستان فیلم، دلیله با مادربزرگش که از استعداد نقاشی‌اش برای ایجاد درآمد جانبی بهره می‌گیرد زندگی می‌کند.

به نظر نمی‌آید که رابطه‌ی سامسون و دلیله با خشونت ظاهری دلیله و بی‌اعتنایی‌اش به سامسون که روز به روز در اعتیاد بیش از پیش به استنشاق بنزین در می‌غلتد فرجامی داشته باشد. فقط پس از مرگ ناگهانی مادربزرگ دلیله و تهمت‌های ناروای سالمندان دهکده مبنی بر اینکه او مقصر مرگ مادربزرگش بوده است دلیله را به تنها یاور خود سامسون می‌کشاند. پس از اعتماد ناگزیر آنهاست که زمینه‌ی فرار دونوجوان از مخمصه‌ی تنگ اجتماعی پی افکنده می‌شود.

سرقت ماشین بقال سفیدپوست و فرارشان از موقعیت سراسر توهین و عذاب، جهشی را در رابطه‌ی آنها ایجاد می‌کند که منجر به عشق بین سامسون و دلیله می‌گردد. جدایی آنها از شبکه‌ی هر چند ابتدایی حمایت خانواده و دوری از قبیله، به سرعت مراحل سقوط به لایه‌های پایین‌تر فقر را در برابرشان می‌نهد، از این به بعد عشق و تراژدی همراه با هم، مسیر داستان را تعیین می‌کنند.

ورود فیلم «سامسون و دلیله» به جشنواره‌ها و به‌ویژه اقبالی که فیلم از طرف تماشاگران فستیوال‌ها کسب کرده است بازگوکننده‌ی این حقیقت است که کارگردان فیلم آقای « واوریک تورونتون»، در پی ساخت اثری بود که بتواند مهر یک مؤلف سینِما را بر اولین فیلم بلندش حک نماید. کارگردان که خود از بومیان استرالیا است بعد از گذراندن دوره ی سه ساله‌ی آموزش فیلم‌سازی، بعد از سال‌ها انتظار بی‌تابانه، ضمن ساختن چند فیلم کوتاه و مستند در انتظار روزی بود که فیلم بلندش را کلید بزند.

مهمترین دستاورد تکنیکی فیلم «سامسون و دلیله» استفاده از انتخاب زاویه‌های متفاوتی است که با دید همیشه مسلط و معروف « زاویه نگاه مرد سفید»¹1- White Man’s Gaze 1- White Man’s Gaze در سینما کاملاً فرق دارد . شیوه‌ی روایی که هم‌زمان می‌توان از آن به عنوان فرایند جدید زیبایی‌شناسانه نیز یاد کرد.

کارگردان فیلم که خودش نیز از نسل بومیانی است که هزاران سال قبل از ورود اروپایی‌ها در استرالیا می‌زیستند توانسته است از شیوه‌ی روایت سنتی بومیان کشور خود سود جوید. کاربرد ادبیات شفاهی و تکیه بر شیوه‌ی روایت «دانای کل» که سابقه‌اش در رمان‌نویسی وجود دارد، در ترکیب خلاق با قصه گویی‌های سنتی، برای تماشاگران فیلم « سامسون و دلیله» تجربه‌ی جدیدی از سینما را به ارمغان آورده است.

انجمن نویسندگان استرالیا ضمن ستایش دستاورد سینمایی کارگردان فیلم واوریک تورونتون، با اهدای جایزه اصلی خود به این هنرمند، بر توانمندی ادبی فیلم‌نامه‌ی نوشته شده توسط کارگردان نیز تأکید کرده است.

سه عامل اساسی دست در دست هم دادند تا «سامسون و دلیله» به فیلمی به یادماندنی و تأثیرگذار در سینمای استرالیا تبدیل گردد. در بدو امر کنترل و رهبری هنرپیشه‌های بومی در داستانی که توسط یک کارگردان بومی نوشته شده، اصالتی منحصر به فرد ایجاد کرده است که با قدرت تمام بر روی فضای عاطفی فیلم تأثیر گذاشته است.

در مرحله‌ی دوم باید به این ویژگی اشاره کرد که تولید نهایی این اثر سینمایی، نتیجه‌ی پی‌گیری‌های سینماگر مؤلفی است که علاوه بر نوشتن فیلم‌نامه و کارگردانی فیلم، مسئولیت فیلم‌برداری و تهیه‌ی موسیقی متن را نیز به عهده گرفته است.

دستیابی به سبک جدیدی از روایت سینمایی عامل نهایی است که «سامسون و دلیله»را به فیلمی برتر تبدیل کرده است. فیلمی که باعث رویکرد و توجه‌ دوباره به سینمای استرالیا شده است، سینمای از تک وتا افتاده‌ای که سال‌های متمادی را در سکوت گذرانده است.

در حال حاضر فیلم « سامسون و دلیله» در سینماهای انگلیس و هلند بر روی پرده اکران عمومی است و برای اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق سایت رسمی فیلم از جدول اکران عمومی آن در سایر نقاط مطلع گردید.

پانوشت:

1- White Man’s Gaze