ادبیات جهان

رمان آخرین مرحله‌ی ادبیات است

محمد ربوبی: در رمان، احساسات شایع و رایج پیروز می‌شود: هر کسی می‌تواند عشق بورزد وهمه می‌خواهند خوشبخت شوند. در ادبیات کلاسیکِ یونان و رم حماسه‌ها و درام‌های عاشقانه وجود نداشت، اما در رمان اواخر عهد عتیق، عشق پایدار عاشق و معشوق در برابر پیشامدهای بد و اتفاقات ناگوار موضوع اصلی این رمان‌ها شد. این متافیزیک عشق، بیشتر خواب و خیالات بود و کمتر با زندگی ملموس و تجربی آدم‌های واقعی سر و کار داشت. در جامعه‌ی مدرن بی‌مذهب و بی‌وطن، مهم‌ترین هدف وغایت زندگی عشق و خوشبختی است که اهدافِ ملموس و تجربی‌اند، نه هدف‌های غیر ملموس.

رمان‌ به‌عنوان سرگرمی اقشار فرودست

محمد ربوبی: از سال ۱۹۶۸ به بعد ذوق و سلیقه‌ها در غرب دمکراتیزه شد. نظریه‌پردازان ادبیات در نظریه‌های جدیدِ خود در مورد داستان‌نویسی به رمان به‌عنوان یک مُدل ادبی پرداختند. مناظراتِ تلویزیونی در مورد رمان‌ها یکی از مشخصاتِ تلفیق تلویزیون، رمان و سلیقه‌ی عموم است. اکنون، رمان در انظار عموم نماینده‌ی تمام‌عیار ادبیات معاصر و تنها نوع مسلط آن معرفی می‌شود. آن نگرانی‌ها و بدگمانی در مورد این‌که خواندن رمان به فرزانگی، به اصول اخلاقی و به احساس هنری شهروندان آسیب می‌رساند، برطرف شده است.

تاملی بر مراسم تشییع یک نویسنده

فروغ ن. تمیمی: مراسم بزرگداشت و تشییع نویسنده‌‌‌‌ی هلندی، هری مولیش به طور مستقیم از رادیو و تلویزیون سراسری هلند پخش شد؛ بزرگداشتی دید‌‌نی و زیبا. ترکیبی از موسیقی کلاسیک، شعر، فیلم و سخنرانی دوستان و دختران نویسنده که در حضور جمعی از شخصیت‌های سیاسی و ادبی این کشور انجام شد. او یکی از مفاخر ملی هلند بود. آثار او صدها هزار خواننده داشت و به سی زبان هم ترجمه شده بود.

پژوهشی درباره‌ی مازوخیسم

برگردان علی صیامی: ما معتقدیم، هیچ نویسنده‌ای نتوانسته مانند مازوخ از گفتمان فانتاسم و تعلیقِ آن بهره‌ بگیرد. او توانسته به طرزی شگفت‌انگیز از عشق سکس‌زدایی کند و سکس را در تمامیت تاریخ بشری ببیند. سرنوشت مازوخ از دو سو ناعادلانه رقم خورد. ساختِ تعریف‌واژه‌ی مازوخیسم از نامش نه تنها چیزی برایش نداشت؛ حتا برعکس هم عمل کرد. درست در همان دورانی که تعریف‌واژه‌ی مازوخیسم مصرف متداول و روزانه یافت، مطالعه‌ی آثارش فراموش شد.

گریه‌ی مردانه

ترجمه‌ی ونداد زمانی: طی سال‌های گذشته نسل جدیدی از مجله‌های مردانه پا به عرصه‌ی وجود گذاشته‌اند که به وضوح پی برده‌اند که «مردسالاری» با سرعت تمام در حال رنگ باختن است و به همین خاطر خواهان ارائه‌ی تصویر واقعی‌تری از «مردانگی» در قرن بیست‌و‌یکم هستند. هدف اصلی نشریات مردانه‌ی جدید بازسازی حیثیت و غروری است که در نیم قرن گذشته در مسیر زوال بوده است ولی با سرسختی و لجاجت تمام توسط خودِ مردان انکار شده است.

چگونه رمان جانشین کتاب مقدس شد؟

ونداد زمانی: سفرنامه‌‌ی تخیلی در این دوران به بهترین و تخیلی‌ترین شکل ممکن توانست هم به شک و تردید درباره‌ی صحت و سقم داستان‌های مذهبی دامن بزند و هم اعتبار تازه‌ایی را برای نویسندگان داستان‌های تخیلی فراهم کند. «اتوپیا» اثر توماس مور مهم‌ترین اثری است که در ابعاد مختلف راه را برای حرمت‌گذاری به داستان، تخیلِ و نویسندگی هموار کرد.

خیزش‌های ادبی تازه در عربستان سعودی

فخری صالح: درهم‌تنیدگی سیاست و مذهب وهابی در عربستان سعودی موجب شده که ادبیات داستانی و حتی شعر در مهم‌ترین کشور اسلامی جهان رشد نکند. اما پس از واقعه‌ی یازدهم سپتامبر نوعی نهضت اصلاحات هم در جامعه‌ی وهابی شکل گرفت و تحولاتی را در ادبیات معاصر عربستان به‌وجود آورد. فخری صالح، روزنامه‌نگار اردنی و سردبیر نشریه‌ی دستور بر این اساس گزارشی تهیه کرده که ترجمه‌ی کوتاه‌شده‌ی آن را می‌خوانیم

مخالفت با قانون منع حجاب

ترجمه ونداد زمانی: حجاب روبنده نمادی از ستم بر زنان است ولی دلیل اصلی آن نیست. حجاب زنان مسلمان اروپایی حاکی از اعتراضی است که زنان مهاجر به قوانین ضد مهاجرت، تبعیض‌های شغلی وتحصیلی، فقر، و جدا افتادگی آنها از جامعه‌ی اصلی دارند. زنان مسلمان مادران، همسران و زنان مردان مسلمانی هستند که در دایره‌ی محدود نگه‌داشته‌شده برای مهاجران در فقر و تبعیض در جا می‌زنند.

رؤیاهای جاودانه بورخس

نادر افراسیابی: رؤیای جاودانه، مجموعه مقالات خورخه لوئیس بورخس که به تازگی منتشر شده است، تصویری ارائه می‌کند از اندیشه‌های بورخس، واهمه‌ها و علائق و بیزاری‌های او. بورخس در سال ۱۹۸۳ در یکی از مقالاتش می‌نویسد: کافکا هرگز مایل نبود رؤیاهایش را افشاء کند، با این‌حال اکنون رؤیاهای کافکا بخشی از رؤیاهای بشریت است.» این رؤیای همگانی که بورخس با تکیه بر کافکا از آن یاد می‌کند چیزی نیست جز حافظه‌ی تاریخی ما.

شوک فرهنگی در وطن

اکبر فلاح‌زاده: طاهر بن جلون، نویسنده‌ی مراکشی- فرانسوی در تازه‌ترین رمانش که «بازگشت» نام دارد، زندگی یک مراکشی سالخورده را روایت می‌کند که بعد از ۴۰ سال اقامت در فرانسه به وطنش بر می‌گردد و زندگی‌اش بین دو فرهنگ از هم گسسته است. «محمد»، قهرمان این داستان، عقاید پوچ و غلطی دارد. مثلاً او مطلقاً مخالف است که دخترش با یک مرد مسیحی ازدواج کند. نویسنده، قهرمان داستان را آرام و دوست داشتنی توصیف می‌کند.

میراث ادبی محمد شکری

اکبر فلاح‌زاده: کتاب‌های «محمد شکری»، از قلمرو آثار کلاسیک‌ ادبیات مدرن می‌آیند. این نویسنده‌ی مراکشی می‌بایست در این ماه ۷۵ ساله می‌شد. البته به این مناسبت دلیل چندانی برای جشن گرفتن نیست. کتاب‌هایش دیگر در سراسر دنیا به زحمت یافت می‌شوند. دولت مراکش در پاسداری از میراث این معروف‌ترین نویسنده‌ی کشور غفلت کرد. کتاب‌های شکری ۲۰ سال تمام در فهرست کتاب‌های ممنوعه‌ی مراکش بود.

عقاید یک نویسنده‌ی استوار

الاهه نجفی: بازخوانی آثار هاینریش بل ما را با نویسنده‌ای معترض آشنا می‌کند که به جای آنکه با کلمات بازی کند و به لفاظی پناه آورد و از واقعیت‌های ملموس زندگی بگریزد، بیش از هر چیز به زندگی روزانه‌ی انسان نظر دارد و با دردها و رنج‌ها و اندیشه‌ها و آرزوهای او آشناست. هاینریش بل در شانزدهم جولای ۱۹۸۵ در خانه‌ی ویلایی‌اش در کرویتسر، لانگن‌برویش بعد از یک دوره بیماری طولانی و اعتیاد به مورفین درگذشت.

بازگشت به محله‌ی خلافکاران

ترجمه‌ی ونداد زمانی: جنیفر ایگان، رمان‌نویس آمریکایی، اولین رمان مطرح خود «سیرک نامرئی» را پانزده‌سال پیش به چاپ رساند. در آن داستان، دختر جوانی تصمیم می‌گیرد برای این که از وقایع دهه‌ی ۶۰ و ماجراهای پرشور آن دوره عقب نباشد و هم‌چنین برای یافتن رد پایی از خواهر هیپی‌اش که به عضویت یک گروه آلمانی چریکی به نام «بایدر منهوف» درآمده به اروپا برود. این داستان، به مرثیه‌ای برای هیپی‌ها شهرت یافته است.

دهن‌کجی شکسپیر به صاحبان قدرت

ونداد زمانی: توجه همیشگی برای به چالش کشیدن موضوعاتی چون تقدیر، سلسله مراتب قدرت، تاریخ و عشق کور، انگیزه‌بخش نوشتن ده‌ها نمایشنامه‌ای بوده است که شکسپیر در طول ۲۰ سال زندگی فعال هنری‌اش از خود به جای گذاشته است. در این میان سوژه‌ی «ازدواج» یکی از اتفاقاتی است که در بسیاری از نمایشنامه‌های او تکرار می‌شود. شکسپیر به گونه‌ای اختصاصی در «رومئو و ژولیت» و «رؤیای شب تابستانی» به ازدواج اجباری و پیامدهای ناگوار آن پرداخته است.

این نویسنده‌‌ی آفریقایی انزوا‌طلب

فروغ.ن.تمیمی: وقتی که من کتاب «فصل تابستان» را با احتیاط برای امضا کردن به جان کوتزی می‌دهم، نگاه معذب، صورت استخوانی و درهم کشیده‌اش نظرم را جلب می‌کند. او باریک و بلند است، با موهای سفید و چهره‌ای گرفته! این نویسنده‌ی اهل آفریقای جنوبی تا‌کنون دو‌ بار جایزه‌ی مهم ادبی بوکر و هم‌چنین جایزه‌ی نوبل ادبی سال (۲۰۰۳) را دریافت کرده.

«رابینسون کروزو»؛ اولین رمان انگلیسی

ونداد زمانی: افزایش تسلط امپراطوری‌های اروپا در سایر نقاط جهان در اواخر قرن ١٧ میلادی و آغاز برتری‌های بریتانیا، بازتاب خود را در نگارش اولین رمان انگلیسی در سال ١٧١٧ نشان داده است. دانیل دافئو قبل از نوشتن رمانی که برایش شهرت جهانی به هم زد یک فعال سیاسی مذهبی به تمام‌عیار بود که از کوران حوادث بسیار بزرگی در زندگی عبور کرد. در ٦ سالگی از طاعونی جان سالم به در برد که ٧٠ هزار نفر از جمعیت لندن را به کام خود کشیده بود.

یک قرن با مارک تواین و آب‌نباتش

میترا داودی: نویسنده‌ای که به نام مارک تواین می‌شناسیم و رمان‌های هکلبری‌فین و تام‌سایر به قلم او تقریباً به همه‌ی زبان‌های مهم دنیا ترجمه شده، در واقع ساموئل کلمنس نام دارد. مهم‌ترین دستاورد تواین برای ادبیات جهان اقلیمی‌نویسی است. لهجه‌ی اقوام در آثار او بازآفرینی می‌شود و با وصف دقیق مکان‌ها موفق می‌شود تصویری از اقلیم داستانش به دست دهد. تواین در آثارش یک نویسنده‌ی بی‌طرف نیست. او از محرومانی که در حاشیه‌ی جامعه زندگی می‌کنند، به نمایندگی از روح سرکش جوان و پرشر و شور آن زمان جانبداری می‌کند.

زندگی‌نگاری: از فن تا هنر

فرشته مولوی: کم و بیش از مشروطه به بعد، از جانب غرب سیل ایده‌هایی به سوی ما روان بوده و هست که باری به هر جهت از آن ما هم شده‌ و می‌شوند و، بنابراین، خواه ناخواه ناچار به درک و دریافت‌شان هستیم. همراه با این‌ها در هر زمینه با ترم‌هایی سر و کار داریم که اگر هواخواه سمبل‌کاری و نیز پاس‌دادن فارسی و پاسداری از فارگلیش نباشیم، بایستی در به ‌کاربردن آن‌ها و برابریابی برای آن‌ها در زبان فارسی دقت کنیم.

مکزیک و موج ادبی «گسل»

ترجمه‌ی ونداد زمانی: سال ١٩٩٤ سال ناهنجاری برای مکزیک بود، سال گوش‌خراشی که با شلیک گلوله و کشته‌شدن رییس جمهور حزب حاکم توام بود و سال شلیک‌های بیشتر به‌خاطر نا‌آرامی‌های استان جنوبی کشور چیاپاس. سالی که پول مکزیک اول پشت‌پا خورد، بعد قدرتش را از دست داد و مدتی نگذشت که دیگر به پشیزی نیارزید. در میان هیاهوهای سال ١٩٩٤، صدای ترکیدن دیگری هم به این مجموعه اضافه شد.

دو مرد بد شانس

ترجمه‌ی ونداد زمانی: بهترین قسمت زندان کنار پنجره‌ها بود که دزدها در اختیار داشتند، من تازه‌وارد بودم و طبعا بدترین جای زندان، کنار در ورودی، نصیب من شده بود. یک جوان عصبی نفر بعدی بود که نزدیک در ورودی در کنار من جا گرفته بود. سرنوشت زندانی‌شدن‌اش خیلی غیر عادی بود. او تصمیم گرفته بود که نویسنده شود و در فکر نوشتن رمانی بود که قهرمان اصلی‌اش قرار بود به زندان بیافتد.