جشن دموکراسی در هلند و حسرت آزادی بردل ما

فروغ.ن.تمیمی

دو روز پیش، در آستانه‌ی سالروز انتخابات ریاست جمهوری در ایران، انتخاباتی در هلند برای تعیین مجلس و دولت جدید برگزار شد.

این انتخابات با رقابتی فشرده میان احزاب این کشور، به پیروزی قابل پیش‌بینی احزاب دست راستی و شکست غیر منتظره‌ی بزرگ‌ترین حزب در دولت فعلی، یعنی دموکرات مسیحی منتهی شد.

دهمین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ در ایران نیز عواقبی غیر منتظره و تکان‌دهنده داشت. اشتیاق و استقبال ملت ایران از انتخابات، نه تنها در پایان رای‌گیری به جشن و پایکوبی منجر نشد، بلکه به اعتراض‌های چندمیلیونی مردم به نتایج آن و پاسخ‌گویی حکومت جمهوری اسلامی با خشونت، دستگیری، شکنجه و کشتن شهروندان، منتهی شد.

از دل اعتراض گسترده‌ی مردم ایران به نتایج انتخابات، جنبشی وسیع و قدرتمند برای تحقق دموکراسی متولد شد؛ جنبشی که می‌رود تا با استفاده از ابزارهای مدنی و صلح‌آمیز، روند تحقق دموکراسی در ایران را تسریع کند.

در آستانه‌ی سالروز حوادث تابستان سال گذشته و اتحاد ایرانیان در سراسر دنیا برای بزرگداشت خاطره‌ی شهدا و زندانیان سیاسی، شرکت در انتخاباتی دیگر برای تعیین دولت جدید هلند برای ایرانیان مقیم این کشور، هم رویدادی هیجان انگیز و هم سخت حسرت‌برانگیز بود.

فمکه هالسما، رهبر چپ‌های سبز

هیجان‌برانگیز به این خاطر که آن‌ها با شرکت در این رای‌گیری، از حق انتخاب خود برای تعیین مجلس و دولت در این مملکت استفاده کردند و حسرت‌برانگیز، بدان‌خاطر که روند دموکراتیک، عادلانه و مدنی مبارزه‌ی احزاب سیاسی در هلند، در هفته‌های گذشته و رفتار متمدنانه‌ی دولت‌مردان جناح‌های گوناگون با یکدیگر، در مقایسه با حوادث سال گذشته در ایران، انسان را اگر نه به رشک بردن، حداقل به حسرت خوردن و آه کشیدن وادار می‌کند.

با توجه به تفاوت‌های فاحش در سیستم سیاسی ایران و هلند، شاید این مقایسه منطقی نباشد، ولی بدون شک زندگی در یک کشور دموکراتیک و تجربه‌ی آزادی، انسان را خواهی‌نخواهی به تفکر، سنجیدن و مقایسه میان دو فرهنگ سیاسی متفاوت خواهد کشانید.

مردم در ایران راه درازی برای تحقق رویای آزادی در پیش دارند، اما مشاهده و آموختن از دیگران هم همیشه سودمند خواهد بود.

در دهه‌های اخیر، کابینه‌ی انتخابی در هلند، همواره اتئلافی و از دو یا سه حزب، با بیش‌ترین میزان آرا تشکیل شده است. دولت اغلب با مذاکرات طولانی درباره‌ی مسائل مورد اختلاف، برای حفظ وحدت میان جناح‌های سیاسی و همکاری موثر میان سندیکاها و کارفرمایان تلاش می‌کند. نکته‌ی بسیار مهم و در واقع رشک‌برانگیز در این کشور کوچک و شانزده میلیونی، تنوع و قدرت ابراز وجود جامعه‌ی مدنی و احزاب کوچک است.

یوب کوهن، رهبر حزب سوسیال دموکرات کار

به‌علت تقسیم قدرت سیاسی میان احزاب، حقوق شهروندان در تصمیم‌گیری‌های جمعی و سرنوشت‌ساز از طریق نمایندگان‌شان در پارلمان محفوظ است. این سیاست که به خط مشی توافق جمعی و یا پلدرمدل Polder Model مشهور شده، به تاریخ این کشور در قرون وسطی بر می‌گردد. زیرا همکاری گسترده‌ی مردم از هر قشر، طبقه و مذهب، برای سدسازی و مهار دریا همیشه در این مملکت بسیار حیاتی بوده تا بقای مردم تامین شود. هلندی‌ها که قرن‌ها با سدسازی جلوی پیشروی آب را گرفته و حتی با خشکاندن دریا به مساحت این کشور افزوده‌اند، ضرب‌المثلی دارند که می‌گوید: «دنیا را خداوند خلق کرده ولی هلند را ما ساخته‌ایم.»

کارزار مبارزه‌ی انتخاباتی در هلند در هفته‌های اخیر با بحث‌های داغ تلویزیونی میان رهبران و اعضای احزاب چپ، راست و میانه‌رو، و برگزاری میتینگ‌های انتخاباتی به اوج خود رسید. بازار حدس و گمان درباره‌ی روند انتخابات در رسانه‌ها گرم بود. تقریباً هر روز درباره‌ی میزان کارآیی و محبوبیت احزاب از مردم نظرسنجی می‌شد و تا آخرین روز قبل از انتخابات نیز رقابت تنگاتنگ انتخاباتی ادامه داشت.

از مسائل مهم مطرح شده در مبارزات انتخاباتی، رکود اقتصادی، صرفه‌جویی سی‌میلیاردی، کاهش مالیات‌ها، محدود کردن مهاجرت مسلمانان به هلند، و مسئله‌ی مهم «اینتگریشن» یا قابلیت حذب مهاجران در جامعه بود.

مسئله‌ی مهم در فرهنگ انتخاباتی هلند، از بین رفتن مرزبندی‌های سنتی میان چپ و راست است. اکثریت رای‌دهندگان در انتخاب‌شان خود را محدود به خط‌کشی‌های مرسوم میان احزاب نمی‌کنند. به این خاطر حتی تا چندروز قبل از انتخابات، نمی‌توان به‌درستی نتایج قطعی رای‌گیری را پیش‌بینی کرد. تا سال‌های شصت قرن گذشته، کاتولیک بودن و یا پروتستان بودن، تاثیر قطعی در انتخاب سیاسی شهروندان داشت.

مارک روته، رهبر حزب ف‌ف‌د

احزاب بزرگ این کشور در گذشته، بیش‌تر مبارزه‌ای ایدئولوژیکی را در انتخابات پیش روی داشتند، اما با تشدید روند سکولاریزاسیون در جامعه و محو تدریجی جداسازی مذهبی، رشد احزاب کوچک‌تر، شکوفایی جامعه‌ی متکثر و مدنی، ثبات سیاسی، ائتلاف میان احزاب و همکاری میان رقبای سیاسی با یکدیگر روزبه‌روز افزایش یافته است.

برنده‌ی بزرگ انتخابات دو روز پیش حزب لیبرال‌ها یا ف‌ف‌د بود که برای اولین‌بار در صدسال اخیر، بیش‌ترین میزان آرا را به‌خود اختصاص داد و سی‌ویک کرسی نمایندگی در مجلس را به‌دست آورد.
حزب آزادی به‌رهبری خیرت ویلدرز، پوپولیست اسلام‌ستیز هم از برندگان مهم این رای‌گیری بود. یک میلیون و نیم نفر از شهروندان، با انتخاب حزب آزادی، بیست و چهار کرسی را در مجلس شورای این کشور به این حزب اختصاص دادند. با این‌همه، حزب سوسیال دموکرات کار، به‌رهبری یوب کوهن، تنها با اختلاف یک کرسی از حزب ف‌ف‌د، به رهبری مارک روته عقب افتاد.

چپ‌های سبز، به رهبری خانم فمکه هالسما، با کسب ده کرسی و حزب میانه‌رو دموکرات دی۶۶ هم با همین تعداد از برندگان این انتخابات بودند.

نکته‌ی مهم در انتخاب کابینه‌ی جدید، امکان اتئلاف میان احزابی است که بیش‌ترین میزان رای را آورده‌اند، اما در خط مشی سیاسی با هم متفاوتند. به‌همین منظور مشاورانی برای مذاکره با احزاب تعیین خواهند شد و امکان تشکیل کابینه‌ی جدید با حضور دو حزب دست راستی، ف‌ف‌د و حزب آزادی، و حزب شکست خورده‌ی دموکرات مسیحی و یا کابینه‌ای با حضور چپ‌های سوسیال دموکرات، سبز و حزب برنده‌ی لیبرال یعنی ف‌ف‌د، و یا ترکیبی دیگر، امکان‌پذیر خواهد بود.

در شام‌گاه سه‌شنبه‌ی گذشته، شمارش آرا تا پاسی از نیمه‌شب ادامه داشت. مبارزه‌ی تنگاتنگ میان حزب کار و حزب لیبرال ف‌ف‌د، هزاران نفر را در هلند پای تلویزیون‌ها نشانده بود. نتایج شمارش آرا به‌تدریج اعلام می‌شدند و شور وشوق مردم در حمایت از احزاب و رهبران خود با هر خبر تازه به اوج می‌رسید. رقص و پایکوبی مردم و رهبران تا پاسی از شب ادامه داشت.

حزب دست راستی آزادی به رهبری خیرت ویلدرز توانست با جذب بخش بزرگی از آرای حزب سوسیالیست اس‌پ و هم جذب بخش قابل توجهی از آرای هواداران سنتی حزب دموکرات مسیحی، شکست فاحش این حزب را قطعی کند. شکستی که بلافاصله به استعفای یان پیتربالکننده، رهبر این حزب و نخست‌وزیر فعلی منجر شد.

پیروزی بزرگ حزب آزادی که مبنای سیاست خود را بر اسلام‌ستیزی، مهاجر ستیزی و هم ناسیونالیسم افراطی بنا کرده است، برای روشنفکران، و احزاب مترقی این کشور فاجعه‌ای ملی است، اما از آنجا که این حزب مشروعیت خود را از رای آزاد مردم گرفته است، هیچ نیرویی نمی‌تواند آن را نادیده گرفته و یا حذف کند.

این درسی است که زندگی در یک جامعه‌ی دموکراتیک به‌ما می‌دهد. دموکراسی تنها زمانی واقعی است که بتواند آزادی و حق انتخاب تمام افراد جامعه را با هر گرایش فکری و سیاسی بدون درنظر گرفتن تمایل جنسیتی، زن یا مرد بودن، مذهب، رنگ، نژاد و ملیت تامین کند. به‌همین خاطر جنبش مدنی و آزادی‌خواه سبز در ایران، مبارزه‌ای طولانی و دشوار در پیش رو دارد.