ایرانیان در جشنواره مارکسیسم دانشگاه آمستردام

پژمان اکبرزاده

روزهای ۲۴ و ۲۵ آوریل ۲۰۱۰، دانشگاه آمستردام، میزبان «جشنواره‏‌ی مارکسیسم ۲۰۱۰» بود که فعالان و پژوهش‏گرانی از کشورهای گوناگون در آن شرکت داشتند.

در جشنواره‏ی امسال مارکسیسم، بحثی به طور مستقل، با نام «اعتراضات، تحریم‏ها و تهدیدهای جنگ» به مسائل ایران، اختصاص یافته بود.

دو ایرانی با نگرش‏‌های متفاوت سیاسی در این بحث شرکت کردند؛ پیمان جعفری پژوهش‏گر علوم سیاسی با گرایش سوسیالیستی و نویسنده‏ی کتاب «ایرانی دیگر» به زبان هلندی، و علی‏رضا کاظمی فعال سیاسی و هماهنگ کننده‏ی برنامه‌های «انجمن جوانان پیشرو ایرانی در هلند».

ابتدا از پیمان جعفری درباره‏‌ی محتوا و جزییات جشنواره‏ی مارکسیسم ۲۰۱۰ در دانشگاه آمستردام می‏پرسم:

از راست به چپ: پیمان جعفری (سخنران)، علیرضا کاظمی (سخنران)، گرداننده هلندی بحث

پیمان جعفری: این جشنواره هرسال از سوی «سازمان سوسیالیست‏های بین‏الملل» برگزار می‏شود که شامل برنامه‏های فرهنگی، موسیقی، فیلم و موضوعات مختلف است.

کلاً هدف از برگزاری این جشنواره‏ی سالانه و جلسات بحث و بررسی‏ای که برپا می‏شود، چیست؟ آیا صرفاً یک گردهم‏آیی است یا این که بحث‏هایی هم در مورد عمل‏کرد و سیاست‏ها انجام می‏گیرد؟

در این جشنواره هم بحث‏های تئوریکی در رابطه‏ با تاریخ جنبش سوسیالیستی، تاریخ جنبش‏کارگری، جنبش زنان و جنبش دانشجویان انجام می‏گیرد و هم بحث هایی در ارتباط با مشکلاتی که جنبش چپ به طور کلی امروزه با آن‏ها روبرو است. مسائلی مانند محیط زیست، جنگ در خاورمیانه و همین‏طور بحران اقتصادی‏ای که گریبان‏گیر کشورهای اروپایی شده نیز مورد بررسی قرار می‏گیرد.

چطور شد که در برنامه‏ی جشنواره‏ی امسال، بحث مستقلی به ایران اختصاص داده شده؟

ایران کشور مهمی است و همیشه در مطبوعات مطرح است. بسیاری از مردم هلند از راه‌های مختلف همبستگی خود را با مبارزات مردم ایران برای آزادی و دمکراسی نشان داده‏‏اند. هم‏چنین نگرانی‏هایی از احتمال بروز جنگ و تبدیل ایران به عراق دوم وجود دارد.

هدف از طرح این موضوع این بود که شرکت کنندگان در جشنواره، با تاریخ ایران، با بحران سیاسی‏ای که امروز در ایران وجود دارد، جناح‏های گوناگون سیاسی، همین‏طور جنبش مردمی ایران و عقاید مختلفی که در این جنبش وجود دارد بیشتر آشنا بشوند.

هم‏چنین در نظر داریم به جایگاه ایران در خاورمیانه و مسائل امنیتی، روابط بین‏الملل و به خصوص رابطه‏ی ایران با امریکا و کشورهای اروپایی پرداخته شود.

مطالبی که شما در سخنرانی‏تان به آن‏ها اشاره کردید، دربرگیرنده‏ی چه مسائلی بودند؟

جوهر صحبت این بود که از نظر من، آن‏چه ما در چند ماه گذشته در ایران دیده‏ایم، یک دوران تاریخی است؛ از این لحاظ که آغاز پایان جمهوری اسلامی است. اما این که این پایان چقدر طول می‏کشد، پرسشی است که نیاز به بررسی بیشتر دارد.

من فکر می‏کنم دو دگرگونی مختلف در ایران پیش آمده؛ یکی شکاف در بالا و در بین جناح‏های گوناگون سیاسی داخل حکومت و دیگری شورش از پایین و مبارزه‏ی مردم است. این دو تحول، رابطه‏ی بسیار پیچیده‏ای با هم دارند که باید روی آن دقت بیشتری بشود.

در مورد جایگاه محمود احمدی‏نژاد چه فکر می‏کنید؟ چون قبلا در برخی گفت‏وگوها اشاره کرده بودید که به نظر می‏آید ایشان پایگاه اجتماعی دارند.

من فکر می‏کنم که جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام، با تمام جناح‏های مختلف‏اش، چه احمدی‏نژاد، چه رفسنجانی و یا آقای موسوی، پس از انقلاب برای خودشان یک پایگاه اجتماعی به‏وجود آورده‏اند.
کاربرد زور به خصوص در ایران که حکومتی خشن دارد، مسئله‏ی مهمی است؛ اما هیچ حکومتی تنها با زور و بدون پایگاه اجتماعی نمی‏تواند باقی بماند. البته این پایگاه اجتماعی در طول ۳۰ سال گذشته و به‏‌ویژه طی ۱۰ ماه گذشته بسیار ریزش داشته است.

اما مسئله این است که حتی آقای احمدی‏نژاد بالاخره بین قشری از مردم یک پایه‏ی اجتماعی دارد و ما نباید این مسئله را دست‏ کم بگیریم. البته این یک اقلیت است و ما باید به این فکر باشیم که چگونه می‏توانیم قشرهایی را که چه از نظر مذهبی و چه به خاطر نگرانی از بابت از دست دادن کار و یا خدمات اجتماعی‏ای که از آن بهره‏مند هستند و به پایگاه اجتماعی آقای احمدی‏نژاد تبدیل شده‏اند، به طرف جنبش مردمی بکشانیم.

فکر می‏کنید، صحبت‏هایی که از سوی فعالان ایرانی در این همایش مطرح شد، چه تاثیری در نگاه و یا میزان آشنایی غیرایرانی‏ها با مسائل ایران داشت؟

چون بحث‏هایی که مطرح می‏شوند از داخل ایران می‏آیند، بسیار تاثیرگذارهستند. به خصوص که همه‏ی غیرایرانی‏ها آشنایی چندانی با مسائل ایران ندارند و این بحث‏ها می‏توانند در ایجاد همبستگی‏ جنبش‏های مترقی در هلند و کلاً در اروپا با مبارزه‏ی مردم در ایران، مؤثر و کمک کننده باشد.

* * *

دیگر سخنران ایرانی این جشنواره، علیرضا کاظمی، فعال سیاسی و هماهنگ‏کننده‏ی برنامه‏‌های «انجمن جوانان پیشرو ایرانی در هلند» بود. او در ارتباط با موضوع سخنرانی خود می‏‌گوید:

مسائل مربوط به ایران را در سه بخش ارائه کردم؛ شرایط سرکوب شدید جنبش اعتراضی مردم که الان در آستانه‏ی یک سالگی آن قرار داریم، نقش جدی سپاه پاسداران، در سرکوب جنبش و در ساختار سیاسی و اقتصادی ایران و جمع بندی مباحث طرح شده است.

بخش سوم (نتیجه‏گیری)، مبنی بر این بود که محدود کردن ارگان‏ها و سازمان‏های اقتصادی سپاه، به خصوص در خارج از کشور که هم ابزار سرکوب و هم تکنولوژی سرکوب را تأمین می‏کنند و هم تأمین کننده‏ی منابع مالی این مافیای اقتصادی هستند، خیلی حیاتی است. باید به این موضوع پرداخته شود و در مورد آن چاره‏‏جویی شود.

به تضادها اشاره کردید؛ به نظر می‏آید که واکنش احزاب و گروه‏های سیاسی مختلف اروپایی نسبت به مسائل ایران بسیار متفاوت است و به گرایش این احزاب در زمینه‏ی مسائل بین‏المللی بستگی دارد. شما فکر می‏کنید بحث‏هایی که از سوی فعالان سیاسی ایرانی از جنبه‏های گوناگون مطرح می‏شود، چگونه می‏تواند یک نگاه واقع‏بینانه و یا فراتر از گرایش‏ها و موضع‏گیری‏های سیاسی این احزاب و گروه‏ها، نسبت به ایران به وجود بیاورد که به واقعیت هم نزدیک باشد؟

تلاش ما و اساساً علت شرکت ما در این جشنواره همین بود. چون ما به عنوان یک نهاد مدنی و جوانان و دانشجویانی که هدف‏مان بیشتر پشتیبانی از جنبش مردمی ایران است، تشکل و شبکه‏ای فراگروهی هستیم.

ولی در جشنواره مارکسیسم شرکت کردیم که روی همین تضاد انگشت بگذاریم و بتوانیم افکار فعالان و نیروهای سیاسی چپ و مترقی اروپا را به موضوع ایران آشنا کنیم. چرا که الان در ادبیات چپ اروپایی، نزدیک شدن به عبارت هر نوع محدود کردن یا تحریم ایران معادل یک تابو است و اصلاً باب گفت‏وگو در مورد آن باز نیست.

از نظر ما، این امر ناشی از عدم شناخت نسبت به ساختار اقتصادی ایران، نقش مافیای سپاه و بالاخره ابعاد کاری که سپاه در ایران انجام می‏دهد، است. حرف ما در این همایش این بود که باید باب بحث و گفت‏وگو در این‏باره باز باشد و نباید مطلق‏‏نگری بشود.

برداشت خود شما از این جشنواره‏ی دو روزه چیست؟ فکر می‏کنید اطلاعات و مسائلی که ارائه شد، چقدر در به ‏وجود آوردن نگاهی مشخص‏تر و دقیق‏تر در احزاب و گروه‏های سیاسی اروپا، نسبت به مسائل ایران، مؤثر بوده؟

تصور من این است که راه طولانی‏‏ای هست تا این مسئله حل شود. همه مدعی هستند به مسائل ایران توجه دارند. ولی انتقاد ما از نیروهای سوسیالیستی که در این همایش حضور داشتند، این بود که چرا باید ابتکار عمل پشتیبانی از جنبش مردمی ایران به دست نیروهای راست و لیبرال باشد و خیلی جاها از نیروهای چپ و سوسیالیست فعالیتی در این جهت دیده نشود.

فراتر از این، چرا باید حتی در مواردی مواضع این نیروها به نوعی با منافع جمهوری اسلامی و لابی‏های جمهوری اسلامی در خارج از کشور انطباق داشته باشد.

ما خطاب به شرکت کنندگان در همایش حتی این پرسش را هم مطرح کردیم که مسئولیت تک تک شما به عنوان شهروند چیست؛ چه گام عملی‏ای برداشته‏اید و راهکارهای عملی‏تان برای آینده چیست.
به هرحال این تلاشی از طرف ما و در حد خودمان برای شروع یک بحث بود و این که بتوانیم تغییری در این نگاه به‏وجود بیاوریم.

آقای کاظمی، به چه علت نام شما در لیست سخنرانان جشنواره دیده نمی‏شد؟

در پنل مربوط به ایران، یکی از فعالان ایرانی که کتابی درباره‏ی ایران نوشته و هم چنین در سازمان سوسیالیست‏های بین‏الملل فعال است، به عنوان سخنران حضور داشت. یک فعال دانشجویی ایرانی دیگر هم از یکی از کشورهای اروپایی سخنران دیگر بحث بود که متاسفانه نتوانست به هلند بیاید. به همین دلیل با توجه به مجموع فعالیت‏هایی که «شبکه‏ی جوانان پیشرو» در هلند دارد، با ما تماس گرفته شد و خواستند که نماینده‏ای بفرستیم. ما نیز پذیرفتیم. فکر می‏کنم، نبودن نام صرفاً به دلیل تاخیر در دعوت پیش ‏آمده بود.

به این ترتیب، می‌توان گفت که کم‏کم دارد یک حس همکاری بین گروه‏های سیاسی، علی‏رغم تفاوت در نگرش‏های‏شان، به وجود می‏آید که همه زیر یک سقف نظرات‏شان را ارائه کنند؟

بله؛ این بسیار تحول مبارکی بود. ما خیلی استقبال کردیم. خیلی هم سپاسگزاری می‏کنیم از این که این تریبون در اختیار ما قرار گرفت که علی‏رغم این که ‏نظرات متفاوتی داشتیم، بتوانیم این نظرات را در کنار هم‏دیگر مطرح کنیم و باب این بحث باز شود.