برگزاری نشست «جنایت علیه بشریت در ایران»

روز یکشنبه، بیستم مهرماه، در دانشکده‏ی حقوق دانشگاه هلندی لایدن، نشستی با موضوع «جنایت علیه بشریت در ایران» برگزار شد. در این نشست، سخنران‏های مختلفی حضور داشتند؛ برخی در مورد تجربه‏ی زندان خود در ابتدای انقلاب ایران حرف زدند، برخی نیز از بازمانده‏های اعدام‏های سیاسی در ایران بودند و بعضی هم از آینده و گذشته‏ی ایران در مورد حقوق بشر گفتند.

در حاشیه‏ی سخنرانی شادی صدر که این روزها در آلمان به سر می‏برد، مهدی محسنی نظر او را در مورد جایزه‏ی صلح نوبل آقای بارک اوباما می‏پرسد و با خانم صدر در مورد شرایط امروز و آینده‏ی ایران در مساله‏ی حقوق بشر گفت و گو می‏کند:

وقتی شنیدم آقای اوباما جایزه‏ی صلح نوبل را دریافت کرده، اولین واکنشی که شخصاً داشتم، عصبانیت خیلی شدید بود. به دو دلیل؛ یکی این که فکر می‏کردم ایشان هنوز هیچ کاری برای صلح بین‏المللی نکرده که بخواهد شایسته‏ی دریافت جایزه‏ی به این بزرگی باشد و خیلی بهتر بود که صبر می‏کردند و می‏دیدند که آیا ایشان در مورد صلح جهانی گامی برمی‏دارد و بعد این جایزه را به ایشان می‏دادند.

دلیل دوم هم بیشتر در رابطه با واکنش‏های دولت امریکا و سیاست‏های اخیرش در مورد دولت احمدی‏نژاد و ایران بود. به خصوص نرمش اخیری که دولت امریکا در مورد احمدی‏نژاد نشان داده بود و به رسمیت شناختنش در طی مذاکرات هسته‏ای و تحولات هسته‏ای.

شادی صدر

همان‏طور که احتمالاً اطلاع دارید، حکم اعدام برای سه نفر از متهمان اعتراضات پس از انتخابات صادر شده است، فکر می‏کنید این احکام از نظر حقوقی تا چه حد معتبر هستند؟

برای دادن نظر دقیق حقوقی باید حتما پرونده‏ی مربوطه خوانده شود؛ هرچند در مورد دو نفر از کسانی که به اعدام محکوم شده‏اند، چون اسامی‏شان اعلام نشده، خیلی نمی‏توانم اظهار نظر کنم.

ولی به‏طور کلی ضمن این که شخصا با مجازات اعدام برای هر جرمی مخالف هستم، در مورد پرونده‏ی آقای زمانی که دادگاه ایشان را از نزدیک مشاهده کردیم و گزارش دادگاه را خواندیم، به نظر می‏رسد صدور احکام اعدامی که اخیرا دارد صادر می‏شود، نوعی پیام به جامعه است که نشان بدهد در مقابل اقدامات اعتراضی اندک، چه هزینه‏ی سنگینی باید پرداخته شود.

به نظرم، مهم‏ترین کاربرد این اعدام‏ها و اعلام احکام اعدام، سرکوب و ایجاد ترس در جامعه است.

حدود دو هفته‏ی پیش شما برنده‏ی «جایزه‏ی لخ‏والسا» شدید. می‏توانید توضیحی در مورد این جایزه و این که به چه دلیل به شما اهدا شد، توضیحاتی بدهید؟

این جایزه از سوی بنیادی به همین اسم «بنیاد لخ‏والسا»، به کسانی که برای حقوق بشر، دمکراسی و شکستن ترور اجتماعی و سیاسی فعالیت می‏کنند، اهدا می‏شود.

آن طور که در بیانیه‏ی بنیاد آمده بود، من یکی از برندگان جایزه به همراه خانم‏ها رویا برومند و لادن برومند که بنیاد برومند را اداره می‏کنند، بودم.

دلایل ارائه شده برای تعلق این جایزه به من، مجموعه فعالیت‏های چند ساله‏ام در حوزه‏ی حقوق زنان بود. به خصوص روی فعالیت‏های من در کمپین قانون بی‏سنگسار و همین‏طور نجات زندانیان از مجازات اعدام، تاکید شده بود.

با توجه به فضایی که پس از انتخابات در ایران و به خصوص در ارتباط با فعالیت وکلا پیش آمده‏، فکر می‏کنید وکلای ایرانی در حال حاضر بتوانند فعالیت‏های‏شان را به طور آزادنه ادامه بدهند؟ و در شرایط فعلی با چه محدودیت‏هایی روبرو هستند؟

وکلایی که به خصوص کار حقوق بشری می‏کنند و منظور سؤال شما هم هستند، بخشی از جامعه‏ی مدنی و جنبش‏های اجتماعی ایران‏اند. به همان اندازه که هر روز جنبش‏های اجتماعی و جامعه‏ی مدنی ایران تحت فشار و تهدید بیشتری قرار می‏گیرند، این وکلا هم به عنوان بخشی از این جنبش، تهدید و فشار بیشتری را تجربه می‏کنند.

ضمن این که در سیستمی که هر روز که می‏گذرد، بیشتر به سمت بی‏عدالتی گام برمی‏دارد، به دنبال عدالت گشتن، کار مشکلی است.

شادی صدر و پیام اخوان در نشست لایدن

پیام اخوان، استاد حقوق بین‏الملل دانشگاه مک‏گیل کانادا و فعال حقوق بشر، یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود. آقای اخوان در باره‏ی اهمیت توجه غرب به مسایل حقوق بشر در ایران، در کنار مساله‏ی هسته‏ای ایران صحبت کرد.

پیام اخوان با اشاره به اعتراضات عمومی بعد از انتخابات ایران گفت:

دولت‏های غربی باید بدانند که حکومت ایران با سیستم دمکراتیک، حتی اگر توانایی هسته‏ای هم داشته باشد، خطری برای صلح جهانی محسوب نخواهد شد.

پیام اخوان

وی هم‏چنین یادآور شد:

مردم ایران خواسته‏های خود را به‏وضوح اعلام کرده‏اند. آن‏ها آزادی، دمکراسی و داشتن نقشی فعال در عرصه‏ی بین‏المللی را می‏خواهند. تا زمانی که موضوع حقوق بشر در ایران، در کانون توجهات جهانی قرار نگیرد، تغییری در رفتار حکومت ایران ایجاد نخواهد شد.

آقای اخوان، به عنوان یکی از مؤسسین بنیاد «اسناد حقوق بشر ایران»، قطع بودجه‏ای که امریکا برای کمک به سازمان شما می‏پرداخت و مذاکراتی که میان ایران و امریکا در جریان است را چگونه برآورد می‏کنید؟

ما سازمانی مستقل هستیم و هیچ وابستگی به دولت امریکا یا دولت دیگری نداریم. هدف ما حقیقت‏یابی نسبت به نقض حقوق بشر در ایران و پاسخ‏گویی رهبران جمهوری اسلامی در این زمینه است.

البته تا حدی که دولت‏ها بخواهند با ما همکاری کنند، ما با وجودی که مرکز مستقلی هستیم، حاضریم با آن‏ها همکاری کنیم. از این لحاظ هیچ تفاوتی نمی‏کند اگر دولت امریکا از این کمک صرف‏نظر کند. ولی نگرانی من بیشتر از پیامی است که این حرکت به دولت جمهوری اسلامی می‏دهد.

چند روز بعد از مذاکرات ژنو و اظهار آمادگی آقای احمدی‏نژاد برای کنار آمدن با جامعه‏ی بین‏الملل و این که حاضر است فعلاً موضوع هسته‏ای را به شکلی حل کند، جامعه‏ی بین‏الملل دیگر راجع به نقض حقوق بشر در ایران صحبت نمی‏کند و تنها موضوع با اهمیت برای این جامعه، در حال حاضر موضوع هسته‏ای است.

ضمن این که بلافاصله پس از آن جلسه، اولین حکم‏های اعدام بر علیه کسانی که در مبارزات شرکت کرده‏اند، صادر شده است. به نظر من، پیامی به جمهوری اسلامی داده شده مبنی بر این که اگر با امریکا بر سر موضوع هسته‏ای کنار بیایند، دیگر جامعه‏ی بین‏الملل در ارتباط با مسایل حقوق بشر و دمکراسی، دولت ایران را تحت فشار قرار نخواهد داد.

اعطای جایزه‏ی صلح نوبل به آقای اوباما، واکنش‏های مختلفی را در سطح بین‏المللی در پی داشت. به نظر شما، آقای اوباما شایستگی دریافت این جایزه را داشت؟

من در دانشگاه هاروارد هم‏کلاس آقای اوباما بودم و فکر می‏کنم این سیاست آقای اوباما که خواستار برقرای روابط دیپلماتیک با کشورهای دیگر، به جای حمله‏ی نظامی و تهدید‏هایی است که در زمان ریاست جمهوری آقای بوش انجام می‏گرفت، قابل تحسین است.

ولی فکر می‏کنم اهدای جایزه‏ی صلح نوبل به ایشان خیلی زود بود. شاید بهتر می‏بود که کمیته‏ی نوبل یک یا دو سال صبر کند و ببیند قول‏های آقای اوباما در عمل چگونه پیاده خواهد شد.