موسیقی و جاهلان کافه‌های یونانی

سهند صاحب‌دیوانی
با همکاری علیرضا

این هفته می‌خواهیم به یونان برویم و کمی موسیقی یونانی مزمزه کنیم.

موسیقی و فرهنگی که نه فقط به دلیل تاریخ کهن و موقعیت جغرافیایی‌اش تاثیر زیادی از شرق گرفته، بلکه تا همین ۸۰-۹۰ سال پیش در بحبوحه‌های درگیری‌های یونان و ترکیه خیلی از یونانی‌هایی که اصالتاً آسیایی بودند همراه با موسیقی و سازهای خودشان به یونان مهاجرت کردند.

یونان موسیقی فلکوریک بسیار زیبایی دارد. ولی به خاطر وقت کم برنامه ما امروز می‌خواهیم بیشتر با موسیقی شهرها و کافه‌های یونانی صفا کنیم.

با این مقدمه، اول می‌رویم سراغ یک آهنگ که رگه‌های شرقی در آن خیلی مشخص است. این صدای قشنگ «گی‌کریا» (glikeria) است، که بار اول نیست در کاروان موسیقی به صدای آن گوش می‌کنیم.

«گی‌کریا» خواننده یونانی

بعضی از دوستان یونانی من می‌گویند کارهای این خواننده کمی بازاری است، ولی من کاری به این حرف‌ها ندارم و از صدای گرم این خواننده خیلی لذت می برم. اسم این آهنگ است، «ایماریتزا ایزنیرنیا».

بعد از جنگ بین یونان و ترکیه، بیشتر پناهندگان یونانی که از ترکیه به یونان مهاجرت کردند، به مناطق فقیرنشین شهرهای پیریوس، آتن و سالونیک رفتند و در همین جاهاست که موسیقی «ربه‌تیکو» (rebetiko) ریشه دارد.

بعضی از این مهاجرها کارشان دایر کردن جایی بود که در آن‌جا بعد از مصرف بنگ و حشیش و غیره، مشغول زدن و خواندن می‌شدند.

بیشتر این آهنگ‌ها درباره‌ی سختی زندگی، فقر و فحشا، مواد مخدر و عشق و خیانت و غیره بود. اما بعضی وقت‌ها هم به دیکتاتورها حمله می‌کردند و به آن‌ها بد و بیراه می‌گفتند. همین باعث شد که یک دوره این نوع موسیقی و حتا سازهایشان ممنوع شود.

«آمان آمانی» که دارد می‌خواند را گوش می‌کنید؟ به این‌گونه موسیقی‌ و آواز کافه‌آمان هم می‌گویند. اسم این خواننده «آندونیش دالگاس» (Andonis Dalgas) است.

«آندونیش دالگاس» خواننده یونانی

این کافه‌ها همیشه یک پای ثابت هم داشتند که به آن‌ها «مانگاس» (Mangas) می‌گفتند. مانگاس‌ها که نقش مهمی در این فضاها و بوجود آمدن این فرهنگ داشتند یک‌کتی راه می‌رفتند.

مانگاس‌ها همیشه یک دست خود را در آستین کتشان فرو می‌کردند، معمولاً سبیل داشتند، بی‌کلاه شاپو و تسبیح هم که نمی‌شد و همیشه کفش‌های پنجه‌باریک می‌پوشیدند. گاهی هم در وصفشان آواز خوانده می‌شد. می‌بینیم که جاهلان هم اینتر‌ناسیونال خودشان را دارند.

این آوازی که «جورج دالاراس» (George Dalaras) می‌خواند سبکی است که رقصی هم به نام «زبه‌تیکو» (Zeibekiko) دارد که جنگ‌جوهای آناتولی با خودشان به یونان آورده‌اند. این رقص را همیشه باید یک نفر اجرا کند.

رقصی هم به نام «زبه‌تیکو»

قدیم‌ها اگر وسط این رقص کس دیگری بلند می‌شد که برقصد، توهین بود و کار به بزن‌بزن می‌کشید. بعضی از شیرین‌کاری‌های وسط این رقص ایستادن روی یک استکان، بلندکردن یک میز یا صندلی یا گذاشتن یک استکان عرق روی پیشانی بود.

انگار در این قدیم ندیم‌ها به ما بد نگذشت. پس به سراغ آهنگ قدیمی دیگر می‌ریم. «آخ اگر نوار پایین دامنت بودم». بعد از این آهنگ تاریخی به آخرین آهنگ برنامه‌ی امروز می‌رسیم.

ما با یک آهنگ پرتحرک «گی‌کریا» (glikeria) شروع کردیم و می‌خواهیم با یک آهنگ دیگر از همین خواننده با شما خداحافظی کنیم.

اسم این آهنگ «سمیرنا» (Smyrna) است که اسم قدیم شهر ازمیر است. جایی که یک زمانی یونانی‌های زیادی زندگی می‌کردند.

در این‌جا باید با شما خداحافظی کنم. امیدوارم برنامه‌ی امروز ما را پسندیده باشید. تا هفته‌ی بعد و برنامه‌ی بعدی شاد باشید.