نشست سالانه کمیته میراث جهانی

بیژن روحانی

سی و پنج کشور دنیا در انتظار برگزاری جلسه سالانه «کمیته میراث جهانی» سازمان یونسکو هستند تا تکلیف پرونده‌های میراث فرهنگی و طبیعی‌شان را برای ثبت در فهرست این سازمان مشخص کند.

سی و چهارمین نشست این کمیته تا کمتر از دو هفته دیگر در شهر برازیلیا در کشور برزیل آغاز به کار می‌کند و در مدت ده روز به بررسی پرونده‌های ارسالی از کشورهای مختلف خواهد پرداخت. از ایران پرونده‌های بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بازار تبریز به این کمیته ارسال شده است و در صورت تصویب، ایران می‌تواند این آثار را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و تاریخی جهانی ثبت کند.

محل برگزاری اجلاس در برازیلیا

ریاست سی و چهارمین نشست کمیته میراث جهانی که از بیست و پنجم ماه جولای تا سوم آگوست برگزار می‌شود بر عهده لوییز فرریرا ، وزیر فرهنگ برزیل است. در طی این نشست نمایندگان صد و هشتاد و هفت کشور دنیا که به معاهده میراث جهانی یونسکو پیوسته‌اند شرکت خواهد کرد و در مورد پرونده‌های ارسالی از سراسر دنیا به بحث و تبادل نظر خواهند پرداخت.

معاهده حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان در سال ۱۹۷۲ توسط سازمان یونسکو به تصویب رسید و پس از آن کشورهای مختلف دنیا به آن پیوستند. از آن پس همه ساله کمیته میراث جهانی در یکی از شهرهای دنیا تشکیل جلسه می‌دهد تا با بررسی پرونده‌های ارسالی از کشورهای مختلف، آثار فرهنگی و طبیعی آنها را در فهرست میراث جهانی این سازمان ثبت کند تا به این ترتیب راه برای حفاظت بهتر و شناخت جامع تر آنها فراهم شود.

یونسکو میراث طبیعی و فرهنگی جهان را منابع تجدیدناپذیری می‌داند که از گذشته به بشر رسیده است و مایه سرزندگی و خلاقیت جوامع امروزی است و باید به نسل‌های آینده منتقل شود. از این رو آثاری که دارای ارزش‌های منحصر به فرد طبیعی، یا تاریخی، فرهنگی و هنری باشند به عنوان میراث مشترک بشری در فهرست ویژه‌ای ثبت می‌شوند.

کوهستان پامیر در تاجیکستان

تاکنون ۸۹۰ اثر طبیعی و فرهنگی از ۱۴۸ کشور جهان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است که ۶۸۹ مورد آن آثار فرهنگی، ۱۷۶ مورد آن اثار طبیعی و ۲۵ مورد دیگر آثاری است که هم دارای ارزش‌های طبیعی و هم ارزش‌های فرهنگی هستند. امسال از پرونده‌های ارسال شده به کمیته میراث جهانی، شش پرونده در مورد آثار طبیعی، بیست و چهار پرونده در مورد آثار فرهنگی و دو پرونده دیگر در مورد آثاری با ارزش‌های مشترک طبیعی و فرهنگی است.

سه کشور تاجیکستان، جزایر مارشال و جمهوری کریباتی که تاکنون موفق به ثبت هیچ اثری در فهرست یونسکو نشده‌اند، امسال برای اولین بار پرونده‌هایی را برای بررسی به این کمیته ارسال کرده‌اند.

تاجیکستان، کشوری با زبان مشترک و همسانی‌های فرهنگی فراوان با ایران، پرونده پارک ملی تاجیک را، دربرگیرنده کوهستان پامیر، به عنوان اثری طبیعی به یونسکو ارسال کرده است. بخش اعظم کوهستان پامیر در کشورهای تاجیکستان و قرقیزستان قرار دارد و بقیه آن در افغانستان و پاکستان است.

مجموعه شیخ صفی در اردبیل

تاجیکستان همچنین پرونده شهر تاریخی سرزم Sarazm را نیز به عنوان اثری فرهنگی به یونسکو ارسال کرده است. قدمت منطقه باستانی سرزم که در استان سغد تاجیکستان واقع شده، حداقل به هزار و پانصد سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد و شکل گیری آن به وجود معادن فراوان فیروزه در منطقه مربوط بوده است.

ایران نیز امسال با پرونده مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بازار تبریز در نشست کمیته میراث جهانی یونسکو شرکت می‌کند. مجموعه شیخ صفی الدین در اردبیل دارای چند ساختمان از جمله آرامگاه شیخ صفی، آرامگاه شاه اسماعیل اول، عمارت چینی خانه، مسجد جنت سرا، تالار دارالحافظ، دارلحدیث، شهیدگاه، صحن اصلی، چله خانه یا خانقاه و حیاط باغ است. مجموعه شیخ صفی در اردبیل از بناهای مهم دوران صفوی است که آرمگاه اجداد و تعدادی از شهریاران و شاهزادگان این سلسله و برخی از علمای آن عصر نیز در آنجا قرار دارد.

بازار تبریز

بازار تبریز نیز که پرونده آن تکمیل و به یونسکو ارسال شده است، بزرگترین بازار سرپوشیده ایران است. مطابق برخی یافته‌های جدید، آثاری از هزاره دوم پیش از میلاد نیز در همین مکان به دست آمده است. ساختار اصلی بازار کنونی از دو راسته‌ی بزرگ سرپوشیده شمالی و جنوبی تشکیل شده است که شاخه‌های متعدد شرقی و غربی از آنها منشعب می‌شوند. مساحت بازار در حدود سه کیلومتر مربع است و بزرگترین مجموعه به هم پیوسته آجری و مسقف در دنیاست. بازار در زلزله سال ۱۱۹۳ قمری از بین رفت اما بعدا بازسازی شد.

ایران پیش از این توانسته بود ده مجموعه تاریخی خود را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کند. پارسه (تخت جمشید) ، زیگورات چغازنبیل و میدان نقش جهان اصفهان در سال ۱۹۷۹، تخت سلیمان در سال ۲۰۰۳، پاسارگاد و بم در سال ۲۰۰۴، سلطانیه در سال ۲۰۰۵، بیستون در سال ۲۰۰۶، مجموعه کلیساهای ارامنه در سال ۲۰۰۸و ساختارهای آبی شوشتر در سال ۲۰۰۹.

ایران منتظر است تا دو هفته دیگر و در صورت تصویب کمیته میراث جهانی، مجموعه شیح صفی و بازار تبریز نیز به فهرست جهانی یونسکو بپیوندند.