«تورم را به راحتی نمی‌توان مهار کرد»

ایرج ادیب‌زاده

تورم بیماری در حال گسترش اقتصاد ایران در سه دهه‌ی اخیر بوده است. تورمی که در سال گذشته به گفته‌ی کارشناسان اقتصادی در ایران از مرز ۲۵ درصد گذشته و قدرت خرید مردم را به شدت پایین آورده است.

برای بررسی بیشتر این مساله‌ی مهم اقتصادی با آقای دکتر حسن منصور استاد اقتصاد در بازار انرژی در لندن گفت‌وگو کرده‌ام.

آقای دکتر منصور به نظر شما این هدف آقای میرحسین موسوی امکان عملی شدن دارد؟

عملی بودن بستگی به این دارد که در چه ظرف زمانی و با کدام امکانات و با کدام قدرت می‌خواهد این کار را بکند.
با توجه به اختیارات بسیار محدود رییس جمهور که آقای احمدی‌نژاد مرزهای آن را شکسته و بالاتر برده است - تمامی روسای جمهور دست بسته‌تر بوده‌اند- اما با اختیارات محدود و زمان محدود چنین چیزی امکان‌پذیر نیست چون مشکل ریشه‌ای است.

در اینجا می‌خواهم نگاهی گذرا بیاندازم به وضعیت تورم در اقتصاد ایران. اقتصاد ایران در طول این ۳۰ سال همان‌طور که شما اشاره کردید، تورم‌های ۶- ۷ درصد و حتی ۱۲۰ درصد را در دوره‌ی آقای هاشمی رفسنجانی تجربه کرده است.

در دوره‌ی حکومت آقای احمدی‌نژاد ایشان تورمی ۱۶- ۱۷ درصدی به ارث بردند، ولی تا دو سال منکر وجود تورم بودند و ادعا می‌کردند که تورم یک درصدی شده است. تا همین یک سال و نیم پیش اعتراف کردند که تورم وجود دارد. اما همیشه آن را با ارقام نادرستی اعلام کرده‌اند.

امروز بانک مرکزی ایران ناگزیر از تورم بالای ۲۵ درصدی حکایت می‌کند. نکته‌ی دیگری که باید به آن توجه کرد این است که این تورم با بیکاری نیز توام است. یعنی تورم رکودی. به این ترتیب بسیاری از درمان‌های کلاسیک برای درمان تورم بی‌اثر می‌شود. برای این که هر اقدامی که برای کاهش حجم پول انجام بگیرد ناگزیر بیکاری را بیشتر خواهد کرد.

آقای احمدی نژاد به هر دوی این‌ها به صورت یک جا دامن زده و تورم رکودی را به سطح بسیار بسیار بالایی برده است.

دکتر حسن منصور، استاد اقتصاد و کارشناس بازار انرژی در لندن

به همین مساله‌ای که شما اشاره کردید، تورم رکودی، وضعیت کنونی تورم در اقتصاد ایران در حال حاضر چقدر است و چقدر مسبب ایجاد و گسترش بیکاری شده است؟

وقتی ما داریم از نظر اقتصادی از بیکاری صحبت می‌کنیم، بیکاری فقط بیکاری انسان‌ها نیست. بلکه انسان‌ها مهم‌ترین بخش آن هستند. بیکاری ظرفیت‌ها نیز وجود دارد. کارخانه‌های ورشکسته شده و کارخانه‌هایی که به علل متفاوت زیر ظرفیت کار می‌کنند. همه‌ی این‌ها در اقتصاد بیکاری عوامل تولید خوانده می‌شود.

امروز در اقتصاد ایران ارزیابی ما بر مبنای اطلاعات و آمار جمهوری اسلامی این است که بیکاری در حدود ۲۳ تا ۲۴درصد است. ولو این که دولت آن را تا حدود ۱۲ -۱۳ درصد اعلام می‌کند. ولی این به دلایل بسیار دقیق ارقام نادرستی است.

بیکاری در حدود ۲۲ تا ۲۴ درصد در اقتصاد ایران جاخوش کرده است. در کنار آن بیکاری ظرفیت‌ها، تعطیل شدن کارخانه‌ها، ورشکستگی واحدهای تولیدی را داریم.

به این ترتیب شما این داستان بیکاری را در یک طرف، تورم لجام گسیخته را بر اثر افزایش پایه پولی و بعد نقدینگی، یک جا بگیرد. آن‌وقت متوجه خواهید شد که درمان کردن مشکلی که پدیدار شده است چه مقدار دشوار و به چه اقدامات داهیانه‌ای نیازمند است.

در کنار این مشکل است که کاندیداها بی آنکه در ریشه‌های اساسی مساله تعمق کنند، اعلام برنامه می‌کنند و جمهوری اسلامی فقط در فصل انتخابات است که به اقتصاددانان متوسل می‌شود و احیانا چند طرح معقول ارایه می‌شود. اما وقتی که دوباره بر اریکه نشستند، اقتصادانان در کنار هستند و آقایان کار خودشان را می‌کنند.

مطالبی که آقای موسوی عنوان کردند در کنار آن ۵۱ گزاره‌ای که قبلا گفته بودند که فقط جملات بی‌ارتباط به همدیگر هستند، در اینجا با یک اندیشه‌ی با برنامه روبه رو هستیم که از ۵ مساله نام برده‌اند.
مسدود کردن پایه‌ی پولی، کاهش کسری بودجه، تقویت بنیه‌های تولید، اصلاح نظام تصمیم‌گیری پولی و اعتباری و بعد اجتناب از اجرای سیاست‌های تورم‌زا.

موارد برشمرده در ظاهر امر مسایل درست و موجهی هستند، اما مشکلاتی را در درون خود دارند که در یک برنامه‌ی دو صفحه‌ای نمی‌شود به آن پرداخت.

مثلا در اینجا معلوم نیست که اگر بخواهند این اقدامات را به کار گیرند، یعنی پایه پولی را محدود کنند و جلوی کسری بودجه را بگیرند که به دلایل ساختاری امکان‌پذیر نیست، به طوری که در ۱۰ سال گذشته امکان‌پذیر نبوده، آن‌گاه می‌خواهند با بیکاری ۲۴ درصد چکار کنند؟

برای این که این اقدامات بیکاری را تشدید خواهد کرد.

آقای دکتر منصور به نظر شما برنامه‌ای که آقای موسوی اعلام کرده‌اند عملی است یا نه؟

قطعا عملی است. ولی به دو شرطی که پیشاپیش عرض کردم. یعنی این که رییس جمهور واقعا چه آگاهی و چه توانی برای اجرای آن دارد. چه اختیاراتی دارد برای این که بودجه در ایران طی دهه‌های گذشته حالت انفعالی داشته و برای راضی کردن بخش‌های معینی از حاکمیت اجرا می‌شده است و نه برای اجرای سیاست پولی.

آیا آقای موسوی یا هر رییس جمهور دیگری توان این را دارد که در برابر قدرت‌هایی که در حاکمیت جمهوری اسلامی هستند مقاومت کند و بودجه را دچار کسری نکند؟

این یک مساله است و مساله‌ی زمان هم مهم است. مثلا می‌خواهند این را در دوران ۴ ساله‌ی ریاست جمهوری انجام بدهند. اگر اختیاراتی داشته باشند می‌شود در آن جهت حرکت کرد، بی‌آنکه بشود تضمین کرد که قطعا به نتیجه‌ی مورد می‌رسد.