«بن‌بست دوسویه» حکومت ایران در روز قدس

ایرج ادیب‌زاده

چند ساعت مانده به راه‌پیمایی روز قدس که در آخرین جمعه‌ی ماه رمضان در ایران برگزار می‌شود، رهبران جمهوری اسلامی نگران آن هستند که راه‌پیمایی روز قدس امسال به تظاهرات مخالفان دولت تبدیل شود.

در عین حال میرحسین موسوی، مهدی کروبی، محمد خاتمی و طرف‌داران آنان، ضمن فراخوان مردم به این راه‌پیمایی، گفته‌اند در راه‌پیمایی فردا شرکت خواهند کرد.

در این باره با آقای دکتر قاسم شعله سعدی، استاد دانشگاه و وکیل دادگستری در تهران، گفت و گویی انجام داده‌ام.

وضعیت در سطح شهر تهران و در میان مردم را چگونه می‌بینید؟

به سادگی می‌توان التهابی را که وجود دارد، در میان مردم احساس کرد. واقعیت این است که اگر روز قدس برای محکوم کردن تجاوز، اشغال‌گری و نقض حقوق انسانی ابداع شده است، زمین و زمان نمی‌شناسد. اگر مردم فلسطین استحقاق حمایت دارند، مردم ایران در این حمایت برای احقاق حقوقشان اولی هستند.

اصولاً چون پیام روز قدس مخالفت با حق‌کشی است، هر آزاده‌ای در هر جای دنیا و از جمله در ایران می‌تواند از این فرصت برای ابراز مخالفت مسالمت‌آمیزش نسبت به حق‌کشی‌ها و تخلفات استفاده کند.

بخصوص که امروز بعد از گذشت حدود سه ماه از انتخابات، هنوز پرونده‌ی انتخابات مطابق میل بسیاری از مردمان مختومه نشده است و علی‌رغم تلاش دولت برای مختومه اعلام کردن پرونده‌ی انتخابات، این اتفاق نمی‌افتد.

اتفاقاً در دو سه ماه گذشته، جنبش سبز ایران با استفاده از ظرفیت‌های طبیعی‌ای که وجود داشته و عمدتاً هم مناسبت‌های مذهبی بوده است، تلاش کرده که صدای اعتراض خود را به گوش جهانیان برساند.

در مقابل، حکومت نیز تا حدی که می‌توانسته برنامه‌ها را تعطیل کند و فضا را کاملاً مسدود کند، استفاده کرده است. تا جایی که حتی مراسم شب‌های قدر را که طی ۳۰ سال گذشته برگزار می‌شد و از ۲۰ سال پیش، هر سال در حرم آقای خمینی برپا شده است، تعطیل کردند. حتی جلسات معمولی تشکل‌‌ها و احزاب سیاسی را تعطیل می‌کنند تا مردم دور هم جمع نشوند.

اما نماز و راه‌پیمایی روز قدس را نمی‌توانند تعطیل کنند؛ چون اثر منفی برای خودشان بر جای خواهد گذاشت.

لذا پیش‌بینی می‌شود با توجه به این که رهبران جنبش، آقایان موسوی، کروبی و خاتمی و حتی مراجعی مانند آیت‌الله صانعی اعلام کرده‌اند که حضور پیدا می‌کنند یا فراخوان داده‌اند، به نظر می‌رسد استقبال مردم گسترده باشد.

به نظر شما نگرانی حکومت از راه‌پیمایی روز جمعه بیشتر از چه جنبه‌ای است؟

حکومت از شعاری می‌ترسد که ظاهراً قرار است بیان شود؛ شعار «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران.» اگر این شعار در مراسم فردا، به زبان‌ها آورده شود، شکستی بسیار جدی برای حکومت است.

به همین دلیل، حکومت از ابزارهایی که دارد، استفاده کرده است تا جلوی این کار را بگیرد. از جمله صحبت‌های آقای خامنه‌ای در نماز جمعه‌ی هفته‌ی پیش که به نوعی هشدار داد و از جمله گفت: روز قدس باید فقط به فلسطین اختصاص داشته باشد و مسائل دیگر نباید مطرح شود.

قاسم شعله‌سعدی، وکیل دادگستری و نماینده پیشین مجلس

فکر می‌کنید حضور مردم تا چه حد گسترده باشد؟ و این حضور چه فرصتی برای آن‌ها پیش می‌آورد؟

البته جمعه می‌شود قضاوت کرد؛ اما به نظرم حضور مردم گسترده خواهد بود. البته توصیه‌ی من این است که مردم باید مانند گذشته، به مدنی‌ترین و مسالمت‌آمیزترین شکل ممکن در مراسم شرکت کنند و هیچ بهانه‌‌ای دست حکومت ندهند.

فقط حضورشان به معنای ابراز مخالفت آن‌ها با روندهای اتفاق افتاده در ماه‌های گذشته، اعتراض به حوادثی که بعد از انتخابات و در جریان بازداشت‌ها رخ داده و فجایعی که در زندان‌ها گذشته است، خواهد بود.

اصل قضیه، حضور آن‌ها است و صرف این حضور می‌تواند نماد این مخالفت و اعتراض باشد. منتها حکومت هم حساسیت جدی دارد.

آیا حکومت در این چند روز نگرانی‌اش را از راه‌پیمایی فردا نشان داده است؟

بله؛ تمام تلاش خود را نیز کرده است. از جمله این که انتظار می‌رفت آقای رفسنجانی امامت فردا را بر عهده بگیرد؛ اما مانع ایشان شدند و قرار است آقای احمد خاتمی، از روحانیون بسیار تندرو که در جریان حوادث بعد از انتخابات، از همین تریبون نماز جمعه گفت که قوه‌ی قضاییه باید با متهمین یا بخشی از آنان با بی‌رحمی تمام برخورد کند، امامت نماز جمعه‌ی این هفته را داشته باشد.

اما حضور امثال احمد خاتمی و احمدی‌نژاد نه تنها مشکلی را برای دولت حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند مشکل را پیچیده‌تر کند. زیرا اگر مواضع تحریک‌آمیز اتخاذ شود که منجر به درگیری شود، این درگیری می‌تواند بر مشکلات بیفزاید. به خصوص اگر منجر به خون‌ریزی شود.

حکومت فعلاً از زیر بار درگیری‌ها و برخوردهای خشونت‌آمیز بعد از انتخابات با معترضین نتوانسته بلند شود و مواضع مختلف ضد و نقیض اتخاذ می‌کند.

رییس ستاد نیروهای مسلح نامه‌ی سرگشاده‌ای خطاب به امام زمان، می‌نویسد و می‌گوید: «ما اصلاً کسی را نکشته‌ایم.» از سوی دیگر، یکی دیگر از فرماندهان سپاه می‌گوید که ۲۹ نفر کشته شده‌اند که ۲۰ تای آن‌ها بسیجی بوده‌اند. مقام دیگری نیز می‌گوید تعداد کشته‌‌شده‌ها ۳۶ نفر است.

یعنی نوعی سردرگمی در اینان هست که اگر بخواهند دوباره رودرروی مردم بایستند و خون‌ریزی کنند، اوضاع پیچیده‌تر، بدتر و به ضرر حکومت خواهد شد.

اگر هم هیچ اتفاقی نیفتد و اجازه بدهند مردم با مسالمت کامل، حضور سبزشان را به نمایش بگذارند، باز هم شکستی برای حکومت تلقی می‌شود.

با توجه به این که سال تحصیلی نیز هفته‌ی آینده آغاز خواهد شد، وصل شدن این حرکت به آغاز سال تحصیلی و گشایش دانشگاه‌ها و مدارس، می‌تواند زمینه‌های التهابات بعدی را فراهم کند.

حکومت در بن‌بستی دوسره گیر کرده است؛ اگر اجازه بدهد حضور مردم به صورت مسالمت‌آمیز تحقق پیدا کند، نوعی شکست برای او است. از سوی دیگر اگر از این کار جلوگیری کند و اقدامات تحریک‌آمیزی به عمل بیاید که منجر به درگیری با مردم بشود، باز هم برای حکومت مضر است. لذا در هر دو حالت، حکومت متضرر خواهد شد.

منتها به نظر من اگر حکومت تلاش کند که حضور مردم به صورت مسالمت‌آمیز تحقق پیدا کند، ضرر کم‌تری متوجهش خواهد بود.