برقراری رابطه دیپلماتیک بین ایران و آمریکا؟

ایرج ادیب‌زاده

باراک ‌اوباما، رییس جمهور جدید آمریکا می‌گوید: زمان آن رسیده است که ایالات متحده آمریکا فعالانه‌تر به ایران و مردم ایران نزدیک شود. ۳۰ سال پس‌از آن‌که رابطه دیپلماتیک بین ایالات‌ متحده آمریکا و ایران به ‌دنبال اشغال سفارت آمریکا و گروگانگیری ۵۲ آمریکایی قطع شد.

دکتر هوشنگ حسن‌یاری، استاد بخش علوم سیاسی ـ اقتصادی در کالج سلطنتی کانادا است که از چهارچوب سخنرانی خود در این کنفرانس می‌گوید:

سخنرانی بنده راجع به روند تصمیم‌گیری در سیاست‌ خارجی ایران بوده است که در این رابطه صحبت کردم و سعی بر این بود تشکیلاتی را که در امر تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران دخیل هستند برشمارم و بعد نقش هر یک از این‌ها را در این روند نشان دهند.

هوشنگ‌ حسن‌یاری، استاد ایرانی‌تبار دانشگاه کالج نظامی سلطنتی کانادا

دکتر هوشنگ‌حسن‌یاری سپس به تشریح قانون اساسی جمهوری اسلامی پرداخت و از ۱۱ نهاد به‌عنوان نهادهای مشورتی ـ تصمیم‌‌گیری یاد کرد و افزود‌:

وزن رهبری جمهوری اسلامی در این میان در تصمیم‌گیری‌های این نهادهای مشورتی و سیاست‌گذاری بسیار مهم است. بیشتر این نهادها هم به‌طور موازی عمل می‌کنند.

استاد ایرانی و مدیر بخش علوم سیاسی کالج سلطنتی کانادا این‌طور نتیجه‌گیری کرد:

ایران باید سرانجام بین یک گفت‌ و ‌گوی جهان ‌سومی یا امتی یا شهروندی و امروزی برای روابط خود با واشنگتن و دیگران یک راه را انتخاب کند که این مسأله نیز با مشکلاتی در درون کشور روبه‌رو است.

تری ‌کوویل، استاد اقتصاد و پژوهش‌گر مرکز مطالعات ملی فرانسه در بخش دنیای ایرانی به روابط اقتصادی میان ایران و ایالات متحده اشاره کرد و گفت:

ایالات متحده آمریکا نخستین شریک اقتصادی ایران بود و ارتباط اقتصادی بین دو کشور از زمان انقلاب از میان رفته است.

در سخنرانی‌ام گفتم در موضوع روابط اقتصادی بین ایران و آمریکا، سیاست آمریکا مجازات است. که باعث شد روابط اقتصادی یعنی صادرات آمریکا به ایران کم شود و واردات نفت آمریکا خیلی کم شده است.

این سیاست در اقتصاد ایران تأثیر داشت. به علتی که ایران یک اقتصاد نفتی است هشتاد درصد از صادرات ایران نفت است و پنجاه، شصت درصد از درآمد دولت از راه نفت تأمین می‌شود.

مثلاً در مورد صادرات نفت، چین جای ایران را در بازارهای اروپا گرفته است. نکته سوم این‌که نسبت به این مجازات، روابط اقتصادی بین ایران و آمریکا باقی مانده است. مثلاً شرکت گاز ایران قرارداد بسته است.

نکته چهارم این‌که چه می‌شود اگر روابط سیاسی بین ایران و آمریکا برقرار شود؟ در ایران بخش انرژی در بخش‌هایی مثل صنعت، نفت، گاز , پتروشیمی برنده است.

چون شما اقتصاددان فرانسوی هم هستید و به ‌هر حال روابط ایران و فرانسه را هم می‌شناسید می‌خواهم کوتاه راجع به روابط اقتصادی ایران و فرانسه هم بفرمایید؟

صادرات فرانسه بعد از جنگ ایران و عراق خیلی پیشرفت کرده است. فکر می‌کنم در بازار ایران بعد از آلمان جای سوم یا دوم داشتیم.

اما بعد از سیاست مجازاتی که فرانسه در موضوع انرژی هسته‌ای ایران در پیش گرفت این میزان کمتر شده است و فکر می‌کنم جای پنجم در بازار ایران را داریم.

اگر روابط ایران و آمریکا خوب شود، فرانسه باید سیاست و استراتژی مخصوصاً اقتصادی با ایران داشته باشد و نمی‌توانند فقط بیننده روابط ایران باشد.

باید اروپا کوشش کند استراتژی واقعی اقتصادی در موضوع ایران را داشته باشد. در دنیا به نفع همه است که این روابط خوب شود، ولی باید خود اروپا استراتژی درست و ‌حسابی داشته باشد که بتواند از بازار ایران استفاده بیشتر کند.

و سرانجام کاظم ودیعی، استاد پیشین دانشگاه تهران، وزیر کار، وزیر آموزش پیشین در ایران پیش از انقلاب با عنوان ۳۰ سال غیبت دیپلماسی تا آمریکا و ایران، آمریکا را زمینه‌ساز دشمنی و قطع رابطه با ایران توصیف می‌کند:

طی‌ ۳۰‌ سال دیپلماسی آمریکا، به‌ هیچ ‌وجه از طریقی که لازم است،برای مذاکره و برقراری یک رابطه صحیح با ایران کوششی نکرده است.

طی هشت سال حکومت آقای بوش تمام اتهاماتی که به ایران زده شده است تحریک‌آمیز و اشتباه بود. مسأله‌ ایران را باید از طریق حس میهن‌پرستی غیرعادی که در ایران وجود دارد و با حس مذهبی هم ترکیب شده است، نگاه کرد.

امروز می‌شنویم که همه جا از ایران تعریف و تحسین می‌کنند. ایران کشور بزرگی است، تمدن ایران بزرگ است ولی یادم است که وقتی دانشجو بودم باید در کتاب سیاحان بزرگ می‌خواندیم که ایران کشوری است که مساحت زیاد دارد و فقط از لحاظ مساحت غنی ‌است.

ایران را فرنگی‌ها نمی‌شناسند این دلیلی نمی‌شود که من چون از سوی رژیم فعلی ایران مصادره شده‌ام، زندانی شده‌ام بنابراین وطن خودم را فراموش کنم.

مسأله‌ای که می‌بینم این است که امر اشغال آمریکا در سرزمین‌های عراق و دیگر سرزمین‌ها مثل افغانستان کاری اشتباه است.

باید تمامیت ارزی کشورها را به رسمیت شناخت و از طریق مذاکره سالم و مساوی به حل مشکلات پرداخت. هیچ‌ کاری در دیپلماسی بدون تقویت تجارت صورت نخواهد گرفت. سیاست عبارت‌ از زور نیست سیاست داد و ستد است.‌

حالا چشم‌انداز شما نسبت به آینده بین ایران و آمریکا چیست؟

معتقد هستم دولت اوباما تا دو سال و حداقل یک سال و نیم دیگر گرفتاری داخلی دارد. ولیکن اروپایی‌ها با وجود این‌که وزیر خارجه فرانسه روزی گفت که مشکل با ایران باید حل شود یا جنگ شود، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند بدون اجازه آمریکایی‌ها کاری کنند.

فعلاً اوباما در مرحله حداقلی است، خودش هم گفته حداقل احترام متقابل. در این مرحله باید احترام متقابل را رعایت کنیم. یعنی نباید آمریکا را با لغات ناجور وصف کرد. چون از آن دوره بوش به دور هستیم و باید صبر کنیم و ببینیم چه پیشنهاد می‌کند.