جایزه‌ای برای تمام زنان ایرانی

ایرج ادیب زاده

بامداد روز چهارشنبه، دوم بهمن، در پاریس با حضور وزیر فرهنگ و ارتباطات فرانسه و تعدادی از چهره‏های فرهنگی و فعالان جنبش‏های زنان این کشور، و نیز گروهی از ایرانیان ساکن پاریس، جایزه‏ی «سیمون دوبوار» که امسال به «کمپین یک میلیون امضا»، مجموعه‏ی فعالان زن ایرانی، تعلق گرفته بود، به خانم سیمین بهبهانی، شاعر و فعال حقوق زنان، اهدا شد.

سیمین بهبهانی / آرش عاشوری نیا

ابتدا خانم جولیا کریستوا، روانشناس، فیلسوف و نویسنده‏ی فرانسوی و بنیان‏گذار این جایزه که از سال پیش به مناسبت صدمین سال تولد سیمون دوبوار، نویسنده، فمینیست و نظریه‏پرداز زنان، بنیاد گذاشته شد، گفت:

«این جایزه از سوی هیات بین‏المللی داوران آن به خاطر حرکت شجاعانه و اصولی زنان ایران در راه تغییر قوانین تبعیض‏آمیز و حق برابری، به آن‏‏ها داده شد…

خوشحالیم که امروز آن را به یک شاعر مشهور زن ایرانی به نمایندگی از سوی جنبش زنان ایران، اهدا می‏کنیم که خود تلاش فراوانی در این راه انجام می‏دهد…»
خانم کریستین آلبانل، وزیر فرهنگ و ارتباطات فرانسه هم ضمن ستایش از مبارزات زنان ایران گفت:

« از این بابت بسیار شادمانم که زنان ایران در مبارزه برای به‏دست آوردن حقوق برابر با مردان فعالند. انتخاب کمپین یک میلیون امضا از سوی بنیاد سیمون دوبوار و اهدای جایزه‏ی سال ۲۰۰۹ خود به این کمپین امر بسیار جالبی است. به این خاطر که جایزه به گروهی داده شده که درگیر فعالیت اجتماعی برای به‏دست آوردن حقوق برابر در کشورشان هستند…

این نوآوری نیز وجود دارد که در این زمینه ما پیوسته در ارتباط با کشورهایی قرار می‏گیریم که مردم و فعالان اجتماعی و فرهنگی آن، از جمله همین فعالان جنبش زنان ایران، برای آزادی و حقوق بشر تلاش می‏کنند. ما همواره به این فعالیت‏ها توجه کرده‏ایم و در کنار آن‏ها هستیم».

سپس خانم سیمین بهبهانی ضمن تشکر از مسئولان بنیاد سیمون دوبوار، خاطر نشان کرد که:

«به خواسته‏ی زنان عضو کمپین یک میلیون امضا، با کمال شادمانی جایزه‏ی افتخاری آن‏‏ها را می‏پذیرد، اما جایزه‏ی نقدی ‏آن را به بنیاد می‏دهد تا در راه هدف‏های این بنیاد مصرف شود».

در پایان در گفت‏گوی ویژه‏ی رادیو زمانه با خانم سیمین بهبهانی، احساس ایشان را از گرفتن این جایزه، آن هم در مکانی که همیشه محل گفت‏گو و ارتباط شاعران‏، نویسندگان و فعالان فرهنگی فرانسه بوده است را پرسیدم:

احساس‏ام، خیلی خیلی شادی است. برای این که زن‏های کشورم دارای جایزه‏ای می‏شوند که تا کنون نداشتند در حالی که خیلی مستحق و لایق بودند که جایزه‏ای داشته باشند اما کسی به آن‏ها توجه نکرده بود.

الان من از شدت خوشحالی اشک در چشم‏هایم دارم و امیدوارم هم زن‏ها موفق باشند و هم تشکر من را نهاد فرهنگی سیمون دوبوار بپذیرد.

فکر می‏کنید، این جایزه چه تاثیری در روند فعالیت بیشتر زنانی که در این کمپین کار می‏کنند، دارد؟

ماهیت جایزه اساسا برای تشویق و بهتر کار کردن است. مطمئن هستم که این جایزه‏ها زنان کشورم را امیدوار می‏کند و آن‏ها را در برابر کسانی که مخالفشان هستند، سربلند نگاه می‏دارد و نشان می‏دهد کسانی در دنیا هستند که به ‏آن‏ها توجه دارند.

کمپین یک میلیون امضا بارها روی سایت‏اش اعلام کرده که یک نهاد غیرقانونی نیست، با نظام مخالفتی ندارد و اپوزیسیون نیست. با این وجود فعالین این کمپین مرتب بازداشت می‏شوند، سایت کمپین فیلتر می‏شود و حتی خبرهای این کمپین در روزنامه‏های ایران سانسور می‏شود. نظر شما چیست؟

این روش تازه‏ای نیست. از قدیم هم معمول بوده. در ظرف این سی سال، زن‏های ما خیلی مورد ظلم و جور قرار گرفته‏اند؛ در خیابان‏ها کتک خورده‏اند، مجامعی که برای سخنرانی و هم‏دلی تشکیل می‏داده‏اند، به‏هم خورده، فعالان کمپین بارها و بارها دستگیر شده‏اند، بارها از خروج زنانی که می‏خواستند برای گرفتن جایزه به خارج از ایران سفر کنند (از قبیل پروین اردلان، منصوره شجاعی) و یا سایر زنانی که می‏خواستند بیایند فعالیت کنند یا دنیا را ببینند و یا ببینند زنان دیگر دنیا چه می‏کنند، جلوگیری شده است.

انواع توهین و تحقیر را متحمل شده‏اند. اما در قبال آن، کارهای بسیاری انجام داده‏اند. در مقابل ظلم و زور و حجاب اجباری سخت وسنگین ایستادگی کرده‏اند.

الان هم موفق هستند. نزدیک‏ترین موفقیت آن‏ها، ماده‏ی ۲۳ "لایحه‏ی حمایت خانواده" بود که با همت همین خانم‏ها توانستیم آن لایحه را از قید فوریت بیرون بکشیم، در تجدیدنظر بگذاریم و در این زمینه که قسمت ظالمانه‏ی این ماده برطرف شود، موفقیتی داشته باشیم.

جایزه‏ی نقدی بنیاد سیمین دوبوار در حدود ۳۰هزار یورو است و نظرات مختلفی در داخل خود کمپین هست که آیا این جایزه را بپذیرند یا به نهادهای دیگر بدهند. نظر شما در این مورد چیست؟

امروز، طی تماس تلفنی نتیجه‏ی مذاکرات‏شان را به من اطلاع دادند. (توسط خانم شهلا شفیق، رابط بین کمپین و بنیاد سیمون دوبوار) زنان کمپین تصمیم گرفتند قسمت معنوی این جایزه را با کمال افتخار که برای ‏آن‏ها ارزش ثروت‏های گران دنیا را دارد، قبول کنند ولی قسمت مادی آن را در اختیار خود نهاد سیمون دوبوار بگذارند تا به هرشکلی که صلاح می‏دانند، آن را صرف امور خیر و عام‏المنفعه کنند.

بعد از صحبت‏های خانم سیمین بهبهانی، نظر چند تن از ایرانیان حاضر را در باره‏ی این مراسم می‏پرسم:
فکر می‏کنم، یک بار دیگر جامعه‏ی بین‏المللی قدردانی خود را از این کمپین و ارزشی را که چنین ابتکاری در سطح بین‏المللی و در تاریخ حرکت‏های حقوق زنان دارد، با این جایزه اعلام می‏کند. برای دوستان و خواهران ما در ایران این امر مهمی است که از نظر روحی و اخلاقی این‏طور در سطح بین‏المللی حمایت شوند و از آن‏ها قدردانی شود، در شرایطی که در ایران سخت تحت فشار و سرکوب هستند.

از آقای احمد احرار، روزنامه‏نگار قدیمی و سردبیر کنونی کیهان لندن، نظرش در مورد این جایزه و تعلق آن به کمپین یک میلیون امضا، تغییر برای برابری زنان ایران، می‏پرسم:

احساسی که الان من دارم و اشک‏ام را درمی‏‏‏‏‏‏آورد، این است که این‏جا در دوماگو، از سیمون به سیمین. سیمون دوبوار، قهرمان مبارزه برای ‏‏‏آزادی و حیثیت زن؛ و این زنی که این‏جا نشسته است، واقعا وارث به‏حق اوست (همراه با بغض).

ازآقای مهندس اشراق، از چهر‏ه‏های فرهنگی پاریس هم که در این مراسم شرکت دارد، نظرشان را می‏پرسم:
واقعا کار قشنگی کردند. این هم‏بستگی و اتحاد ایرانی‏ها بود که این امضاها را جمع کردند تا بگویند ما یک وجودی هستیم و به اعتقادات جمع احترام می‏گذاریم.

خانم شهلا شفیق، امروز روز بزرگی برای زنان ایران و زنان فعال فرانسوی است که این جایزه را به کمپین یک میلیون امضا داد‏ه‏اند. نظر شما را که خود در جریان روند این کار بوده‏اید، می‏خواستم بپرسم:

برای ما باعث غرور و خوشحالی است و جای همه‏ی دوستان در این‏جا خیلی خالی است. تمام مراسم این جایزه در سنت دوبوار انجام می‏شود. محله‏ای را انتخاب کرده‏اند که دوبوار در آن‏جا خیلی رفت‏وآمد می‏کرده، حتی در جاهای مختلف ‏آن زندگی ‏کرده. کافه‏ای که در ‏آن هستیم، کافه‏ای است که دوبوار در آن‏جا می‏نوشته است. مراسم هم در کمال سادگی برگزار خواهد شد. ولی تمام شخصیت‏های عالی‏رتبه‏ی فرهنگی و دولتی اظهار علاقه کردند برای این که سیمون دوبوار یک جور سرمایه‏ی ملی هم حساب می‏شود.

وقتی کسی از کاخ الیزه به این مراسم می‏آید، به معنی سیاسی کردن مراسم نیست. بلکه مراسمی کاملا فرهنگی است. ولی برخلاف رسم رایج مملکت ما که فرهنگ در آن بی‏ارزش است‏ و پایمال می‏شود، این‏جا افراد عالی‏رتبه‏ی سیاسی هم به این مسایل توجه دارند و سعی می‏کنند این توجه‏شان را نسبت به خاطره‏ی دوبوار که حتی می‏تواند در آن زمان در نقش مخالف بوده باشد، نشان بدهند. چون فرهنگ مبارزه برای ‏آزادی در دمکراسی‏ها چیزی بالاتر از منافع مشخص لحظه‏ای است.

نکته‏ی دیگر، این که خانم دوبوار یکی از فمینیست‏ها و نظریه ‏پردازهای فعال حقوق زنان بوده و کسی که برای دریافت این جایزه آمده، خود یک شاعر فمینیست است.

بله‏، کاملا. این نکته هم جالب است که خانم جولیا کریستوا، بنیان‏گذار این جایزه، در بسیاری از مسایل می‏توانستند با دوبوار اختلاف نظری داشته باشد، ولی بازهم بر سر مبارزه‏ی زنان و امر زنان با هم هم‏نظر هستند. در نتیجه، ایشان به خاطر احترام به دوبوار این جایزه را پایه‏گذاری کرد.

برای ما هم‏چنین جای خیلی خوشحالی است که خانم بهبهانی، شاعری که در راه حقوق زنان مبارزه می‏کنند، این‏جا هستند. این تصادف که در حقیقت تصادف هم نیست، بلکه انتخاب دوستان ایران است که انتخاب بسیار پرمعنایی هم هست را به فال نیک بگیریم و امیدوار باشیم جنبش زنان در ایران و جامعه‏ی مدنی هرچه بیشتر جلو برود و خواست آزادی و برابری بیشتر و بیشتر مطرح شود.

خانم سیمین بهبهانی گفتند که قرار است جایزه‏ی نقدی را نگیرند و در اختیار خود این بنیاد بگذارند. شما اطلاع بیشتری در این مورد دارید؟

بله، فعالان کمپین در ایران تصمیم گرفتند در عین قبول افتخار معنوی این جایزه که حتما برای‏شان شادی‏آفرین و غرورانگیز است‏، چون مبنای کمپین این است که کمکی از جایی دریافت نکند، جایزه‏ی نقدی را در اختیار بنیاد سیمون دوبوار بگذارند.

هرچند بر سر این مسایل می‏شود بحث کرد که چگونه در جامعه‏ی ما چنین شرایطی به وجود آمده که جنبش‏های مدنی برای حرکت‏های خودشان به ناگزیر مجبورند چهارچوب‏هایی را بگذارند. اما حرف آن‏ها درست و حجت است که بر همین اساس خانم بهبهانی هم ‏آن را بیان خواهند کرد