درباره حقوق بشر «پاسخی ندارند که بدهند»

ایرج ادیب‌زاده

یک هیأت پارلمانی ایران در سفری به پارلمان اروپا در مورد وضعیت حقوق بشر و اعدام افراد زیر ۱۸ سال در کشور توضیحاتی داده است.

درباره‌ی سفر این هیأت پارلمانی ایران به اروپا و توضیح درباره‌ی مسائل حقوق بشر با آقای عبدالکریم لاهیجی، رییس جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر ایران و نایب‌رییس کنفدراسیون جامعه‌های دفاع از حقوق بشر گفت و گو کردم.

عبدالکریم لاهیجی، رییس جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر ایران و نایب‌رییس کنفدراسیون جامعه‌های دفاع از حقوق بشر

درباره‌ی این سفر نمایندگان مجلس شورای اسلامی به پارلمان اروپا و گفت و گو‌های انجام‌شده، چه خبرهای بیشتری دارید؟

نخستین نکته‌ی سؤال‌برانگیز این است که چرا این هیأت این روزها به بروکسل اعزام شده است.

یادآوری می‌کنم که در حال حاضر، طرح قطعنامه‌ای که دولت کانادا و تعدادی از کشورهای اروپای غربی و کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، بر اساس گزارش‌هایی که ما به سازمان ملل و دبیر کل آن و اتحادیه‌ی اروپا داده‌ایم، در کمیته‌ی سوم سازمان ملل در دست رسیدگی است.

جمهوری اسلامی چون دو سال گذشته تلاش می‌کند از طرح قطعنامه جلوگیری کند و به دستاویزی متوسل شود که سال‌ها چین در کمیسیون حقوق بشر متوسل می‌شد. یعنی طرح قطعنامه را درخواست می‌کردند؛ بدون این‌که موضوع قطعنامه مورد رأی قرار بگیرد.

در ابتدا این را که «آیا اساساً چنین قطعنامه‌ای می‌تواند در کمیته‌ی سوم مطرح شود یا خیر» به رأی بگذارند و شاید به این صورت طرح قطعنامه از دستور شورا خارج شود.

ما دیدیم که خوشبختانه در دو سال گذشته این ترفند جمهوری اسلامی کارساز نشد.

بنابراین به این دلیل است که این روزها ایران به اتحادیه‌ی اروپا، به قولی چراغ سبز نشان می‌دهد و به پارلمان اروپا یک هیأت می‌فرستند، به این علت است که به اتحادیه‌ی اروپا بگویند که ما هم‌چنان آمادگی گفت و گو درباره‌ی حقوق بشر در ایران را داریم.

ما در زمان ریاست‌جمهوری خاتمی دیده‌ایم. به همین دلیل اشاره می‌کنم که در همین سال‌ها که کمیته‌ی سیاست خارجی پارلمان اروپا مطرح کرده است، نشان می‌دهد که اتحادیه‌ی اروپا در جریان وضعیت حقوق بشر در ایران هست؛ چه درباره‌ی اقلیت‌های قومی و مذهبی و چه درباره‌ی اعدام نوجوانان.

خیلی جالب است که یکی از نمایندگان ایران درباره‌ی پرسش‌ها می‌گوید؛ ولی از پاسخی که خودشان داده‌اند، چیزی به رسانه‌های خبری نمی‌گوید. چون پاسخی ندارند که بدهند.

آقای کاظم جلالی گفته است که مقامات اروپایی در دیدار با این هیأت، از بخشنامه‌ی جدید قوه‌ی قضاییه در تخفیف اعدام کودکان و افراد زیر ۱۸ سال ابراز خرسندی کرده‌اند. در حالی که هم‌زمان یک نوجوان را در اصفهان که در ۱۷ سالگی مرتکب قتل شده بود، اعدام کردند. به نظر شما آیا پارلمان اروپا از همه‌ی حقایق اطلاع دقیقی ندارد؟

به اعتقاد من نه فقط اطلاع دارند، که این اظهار خشنودی هم اگر درست باشد، یعنی جمهوری اسلامی بر خلاف همیشه که می‌گفت ما نمی‌توانیم در اصول شریعت تجدید نظر کنیم و هم‌چنان بر مساله‌ی حقوق بشر اسلامی تأکید می‌کرد، حساسیت نشان می‌دهد.

ولی این مانع از آن نیست که پارلمان اروپا و اتحادیه‌ی اروپا به یاد نداشته باشند که چند سال گذشته نظیر چنین بخشنامه‌ای درباره‌ی سنگسار از سوی همین رییس قوه‌ی قضاییه صادر شد و با وجود آن بخشنامه، مردی را در تاکستان قزوین سنگسار کردند.

بنابراین اتحادیه‌ی اروپا و کمیته‌ی سیاست خارجی پارلمان اروپا خوب می‌‌دانند که بخشنامه جایگزین قانون نمی‌شود.

آنان می‌دانند تا زمانی که قوانین جزایی ایران تغییر نکند، وضع به همین منوال است.

متأسفانه طبق این قانون دختر ۹ ساله و پسر ۱۵ ساله بالغ تلقی می‌شوند و بنابراین می‌توانند آن‌ها را اعدام کنند.

صدور چنین بخشنامه‌هایی هرچند می‌تواند نشان‌دهنده‌ی این باشد که جمهوری اسلامی کم‌کم مشغول نشان دادن حساسیت زیر فشارهای بین‌المللی است و از این نظر مثبت تلقی می‌شود، ولی کافی نیست.

به خصوص این‌که اعدام جوانان ادامه دارد و هم‌چنین دیدیم که ترفند دیگری که دادگستری جمهوری اسلامی و کلاً جمهوری اسلامی زده‌اند و می‌زنند، در مورد قصاص است.

تنها چند روز پس از صدور بخشنامه، سخنگوی قوه‌ی قضاییه اعلام کرد که قصاص غیر از اعدام است.

با توجه به این که بیشتر جوانانی که در ایران محکوم به اعدام شده‌اند، متأسفانه متهم به قتل هستند و قتل از موارد قصاص است، بنابراین اکثریت قریب به اتفاق این محکومیت‌ها را از حوزه و شمول این بخشنامه‌ی قضایی هم خارج کرده‌اند و دیدیم که متأسفانه یک مورد اعدام هم چند روز گذشته در مورد یکی از این جوانان اعمال شد.

به مسأله‌ی حقوق بشر اسلامی اشاره کردید. آقای کاظم جلالی گفته است که هیأت اعزامی جمهوری اسلامی هم در مذاکرات خودش با اعضای کمیته‌ی سیاست خارجی پارلمان اروپا، تأکید کرده است که ایران و اروپا باید در چهارچوب مشخص حقوق بشر را تعریف دیگری کنند. به نظر شما که سال‌ها فعال حقوق بشر هستید، آیا حقوق بشر چهارچوب مشخصی دارد؟

خیلی جالب است که باز هم به پاسخ هیأت مذاکره‌کننده اشاره‌ای نمی‌کنند؛ برای این که پاسخی وجود ندارد.

پاسخ مسأله و اصل جهان‌شمول بودن حقوق بشر است که ما در شصتمین سالگرد تصویب اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر هستیم و اگر این ادعا یا این گفتار مقامات جمهوری اسلامی تأثیر داشت، طی سه دهه‌ی گذشته بارها و بارها جمهوری اسلامی در مجامع بین‌المللی به دلیل نقض حقوق بشر محکوم نمی‌شد.

همان طور که گفتم طرح قطعنامه‌ای درباره‌ی وضعیت وخیم حقوق بشر در ایران در سازمان ملل مطرح است.

نمایندگان ما تلاش و کوشش دارند که طی روزها و هفته‌های آینده این قطعنامه را با اکثریت بزرگ‌تر و بیشتری از سال گذشته، در مجمع عمومی به تصویب برسد و ایران یک بار دیگر خواهد فهمید که با این سخن‌پراکنی‌ها و با این مغالطه‌ها، کار به جایی نخواهند برد و باید به حقوق مردم ایران احترام بگذارند.