«نه دختر حاضر به ازدواج است و نه پسر»

ایرج ادیب‌زاده

رییس سازمان ملی جوانان نسبت به بحران در پیش روی ازدواج نکردن جوانان در ایران هشدار داده است.

این موضوع را با دکتر حسین لاجوردی، جامعه‌شناس و رییس انجمن پژوهشگران پاریس در میان گذاشتم و ابتدا پرسیدم که چه پیش آمده است که جوانان ایرانی میل به ازدواج ندارند؟

عواملی که باعث شده است مسأله‌ی ازدواج با این شکل بسیار گسترده‌اش، امروز در جمهوری اسلامی مطرح شود، از سه دهه پیش به این طرف شکل گرفته است.

از زمانی که رشد جمعیت در ایران به یک‌باره از دو و چند دهم درصد به یک‌باره به حدود ۴.۲ درصد رسید. یعنی جمعیت ایران در عرض ۲۳ سال، دو برابر شد.

به این معنا بعد از یک دوره بیست‌ساله، این جمعیت می‌تواند به سن ازدواج برسد.

نکته مهم در این‌جا این است که رییس سازمان ملی جوانان، سن جوانان برای پسران و دختران را (به ترتیب) ۲۳ و ۲۱ سال مطرح می‌کنند. در حالی که در سرشماری سال ۱۳۸۵، آمار مرکز آمار، سن ازدواج برای پسران را ۲۶.۲ سال (بیست و شش و دو دهم سال) و برای دختران، ۲۳.۲ سال نشان می‌دهد.

مهم‌ترین قسمت در این آمار این است که دختران روستایی ما سن ازدواجشان از این متوسط هم بالاتر رفته است و به ۲۳.۴ سال رسیده است.

به نظر شما از نظر اجتماعی این هم پدیده‌ای جدید در ایران است؟

بسیار جدید است. به این دلیل که در طول سه دهه، رسیدن متوسط سن ازدواج از ۱۹ سال به ۲۳.۴ سال، حرکتی بسیار آگاهی‌دهنده در میان دختران جوان و مخصوصاً دختران روستایی ماست.

ولی نکته‌ی مهم‌تر این است که چه عواملی باعث می‌شود که سن متوسط ازدواج بالا برود و جوانان مجرد تن به ازدواج ندهند.

من تصور مي‌کنم که اگر بخواهیم به طور مختصر به این‌ها اشاره کنیم، اولین آن این است که ما در طول سه دهه، در دهه‌ی اول تعداد زیادی از پسران جوانمان را از دست داده‌ایم. یعنی حدود یک میلیون و دویست هزار نفر که در جنگ ایران و عراق یا مسائل بعدی، جان خود را از دست داده‌اند یا معلول شده‌اند که متجاوز از ۷۵۰ هزار‌ نفر کشته شده‌اند و بقیه به طور معلول باقی مانده‌اند.

دومین مورد بالاتر رفتن سن تحصیلات دختران است که ما شاهد این بودیم که در دو سه سال اخیر، ۶۳ درصد ورودی دانشگاه‌ها دختران بودند. به همین دلیل، این دختران حاضر نیستند با پسری که کم‌سوادتر از خودشان است، ازدواج بکنند.

مشکلات بیکاری و اقتصادی برای پسران بسیار گسترده است. به این معنا که بر اساس آمار جمهوری اسلامی، از هر چهار پسری که فارغ‌التحصیل می‌شود، متجاوز از دو نفرشان بیکار باقی می‌مانند.

به نکته‌ی دیگری هم اشاره کنم و آن این‌که رییس سازمان جوانان یک تعریف را مشخص نکردند و آن این است که درست است که این تعداد در این سن امروز مجرد هستند، ولی ما شاهد این هستیم که بر اساس آخرین آمار سرشماری، متجاوز از چهار ‌هزار دختر ۱۰ تا ۱۴ ساله طلاق گرفته و بیوه هستند و بعضی‌هایشان هم مادر هستند. این به آن معناست که سن ازدواج پایین هم آمده است.

حتی در بسیاری از موارد در احکام اسلامی در داخل جمهوری اسلامی ما می‌بینیم که حکم رشد وجود دارد. یعنی یک دختری که به طور شرعی در سن هشت سال و هفت ماهگی می‌تواند ازدواج کند، بعضی از مواقع دادگاه حق این را دارد که بگوید حکم رشد وجود دارد و این دختر زیر هشت سال و هفت ماه هم می‌تواند ازدواج کند.

به همین دلیل ما شاهد ازدواج بسیار گسترده‌ای در زمینه‌ی دختران، و حتی پسران ۱۵ تا ۱۹ ساله هستیم و این فاجعه‌ای است که جامعه‌ی ایران با آن مواجه است.

چه مشکلاتی از نظر اجتماعی برای ایران در سال‌های پیش رو پیش‌بینی می‌شود که رییس سازمان ملی جوانان گفته است که اگر تدابیر ویژه‌ای در نظر گرفته نشود، وارد شرایط بحرانی خواهیم شد؟ به نظر تدابیر ویژه‌ی مورد نظر ایشان کدام‌ها هستند؟

ببینید، ایشان در صحبت‌های خود در دو سه جا مطرح می‌کنند که برنامه‌های قبلی انجام نشده است؛ برنامه‌ریزی درست نبوده است و تقصیر مدیران ۳۰ سال گذشته است. ولی واقعیت چیز دیگر است.

چیزی که پیش روی جامعه‌ی جوان ایران است - چون جامعه‌ی ایران، بعد از اردن، جوان‌ترین جمعیت‌ دنیا را دارد - بزرگ‌ترین مشکلی که در جامعه‌ی امروز ایران وجود دارد، از هم گسیختگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.

در رابطه با مسائل اقتصادی آن باید گفته شود تا زمانی که مشکل بیکاری حل نشود و هر ساله این تعداد افزایش پیدا کند و به همراه آن تورم بالا برود و جوانان نتوانند به کار برسند، چون بیکاری مادر تمام آسیب‌های اجتماعی است، نه دختر حاضر به ازدواج است و نه پسر حاضر به ازدواج است.

بعضی از مواقع می‌بینیم که امروز بسیاری از دختران، سنشان هنگام ازدواج از پسران بیشتر است؛ به دلیل این‌که توانایی‌های دختران بیشتر است و این دارد به یک نرم (الگو) در جامعه تبدیل می‌شود.