«قیمت نفت ممکن است به زیر ۱۰۰ دلار هم برسد»

ایرج ادیب‌زاده

«سقوط قیمت نفت، تسکینی برای اقتصاد جهانی» این تیتر مهم امروز فیگارو، روزنامه بزرگ صبح فرانسه است. روزنامه ادامه می‌دهد در مدت کمتر از سه هفته، قیمت نفت در بازارهای جهانی در هر بشکه ۳۰ دلار سقوط کرده و حالا به ۱۲۰ دلار رسیده است.

در این رابطه با دکتر جمشید اسدی، استاد استراتژی اقتصاد در پاریس گفت و گو کردم و نخست از وی پرسیدم چرا قیمت طلای سیاه در این مدت کم، این قدر سقوط کرده است؟

معامله‌گران بازار نفت نیویورک

دو دلیل می‌شود ذکر کرد. دلیل اول اقتصادی است و آن این است که متأسفانه امروز در کشورهای پیشرفته مثل آمریکا و نیز اروپا ما با یک آهستگی روند اقتصادی مواجه هستیم که این در نتیجه‌ی احتیاج و نیاز این کشورها را به سوخت و به‌ویژه به نفت کم می‌کند.

دلیل دوم دلیل سیاسی است. به عنوان مثال در دوران تابستان بسیاری از ناظرین بین‌المللی نگران حوادثی هستند که در خاورمیانه، یعنی منطقه‌ی نفت‌خیز جهان معمولاً می‌افتد. مثلاً چند سال پیش جنگ بسیار سختی که بین حزب‌الله لبنان و اسراییل در گرفت. این منطقه نفت‌خیز است و اگر که جنگ‌ها و تنش‌ها وجود داشته باشد، امکان این‌که تحویل نفت به خطر بیفتد، وجود دارد و در نتیجه یک نگرانی و دلهره‌ی روانی باعث می‌شود که قیمت‌ها بالا برود.

از قرار، از یک سو رکود اقتصادی نیز - که البته هنوز نمی‌شود اسم ان را رکود گذاشت؛ ولیکن اهنگ رشد اقتصادی بسیار آهسته شده است - و از سوی دیگر این‌که ناظران و معامله‌گران نفتی، امنیت بیشتری احساس می‌کنند، باعث شده که قیمت نفت سقوط کند.

مسأله‌ی قابل توجه این است که وقتی در اوایل ماه ژوییه ایران یکی از موشک‌های خودش را آزمایش کرد. همین مسأله قیمت نفت را اندکی افزایش داد؛ چون ناظرین نگران بودند که این یعنی جنگ در منطقه.

اما با وجودی که چند روز پیش، ایران موشک دیگری را آزمایش کرد و گفت که ما به این وسیله می‌توانیم هر نفتکشی را در خلیج فارس بزنیم، این موضوع باعث نگرانی‌های روانی در بازارهای نفتی نشد و قیمت نفت به سطح ۱۲۰ دلار رسید.

تیتر درشت همین روزنامه فیگارو شرح می‌دهد که سقوط بهای نفت، تسکین برای اقتصاد جهانی است. چه اثری بر اقتصاد جهانی خواهد داشت؟

مادامی که اهنگ رشد اقتصادی کند است، قیمت نفت پایین است و وقتی قیمت نفت پایین می‌آید، بلافاصله در زندگی مردم تأثیر خواهد گذاشت. مثلاً برای حمل و نقل، آمد و شد و گرم کردن منازل و این‌ها هزینه‌ی کمتری می‌دهند که این به نفع‌شان است.

شاید این پایین آمدن قیمت‌ها باعث بشود که اقتصاد دوباره رشدی کند و حرکت به جلو داشته باشد. اما آن طوری که مورد بررسی و برآوردهای بسیاری از صاحب نظران اقتصاد نفت است، در شرایطی که اقتصاد جهانی رشد پویایی داشته باشد، حتی قیمت نفت ممکن است تا سطح ۲۰۰ دلار برسد.

اما در شرایط کنونی پیش‌بینی‌های دیگری می‌گوید قیمت نفت به عللی که ذکر کردم، به خصوص کند شدن رشد اقتصادی، ممکن است تا ۱۰۰ دلار و زیر ۱۰۰ دلار هم کاهش پیدا کند.

پایین آمدن قیمت نفت بر کشورهای تولیدکننده، به‌ویژه ایران چه تأثیری خواهد داشت؟

بین کشورهای نفتی باید به دو دسته کشور توجه کرد. یک دسته کشورهایی هستند مثل حتی مثل کویت و قطر و حتی تا اندازه‌ای عربستان سعودی که این‌ها درآمدهای نفتی خودشان را بلافاصله سرمایه‌گذاری یا پس‌انداز کردند. الان پس‌اندازها و سرمایه‌گذاری‌های این‌ها ممکن است به اندازه‌ی گذشته رشد نکند، ولی در خزانه خودشان پول دارند.

متأسفانه کشورهای دیگری مثل کشور ما ایران از حساب ذخیره‌ی ارزی بسیار برداشت کرده است و کمتر پول را ذخیره کردند و کنار گذاشتند. اگر به همین طریق این کاهش قیمت نفت تا مدتی ادامه پیدا کند و اگر حساب ذخیره ارزی پول کمتری داشته باشد، من متأسفانه تنش‌های بسیاری در کشور پیش‌بینی می‌کنم که حتی ممکن است به آشوب‌های اجتماعی پراکنده برسد.

چون اگر پول به اندازه کافی نباشد که یارانه به بسیاری از مایحتاج و نیازهای مردم برسد و قیمت‌ها افزایش پیدا کند، در حالی که قیمت‌ها به طور مرتب افزایش پیدا کرده و بیکاری رشد کرده است، به طریقی که به تصدیق آمار رسمی کشور ما در حدود ۲۰ درصد زیر خط فقر داریم، وقتی یارانه پرداخت نشود، به این دلیل که پولی دیگر در حساب ذخیره ارزی نیست امکان این‌که این‌ها به آشوبی بینجامد، بسیار است.

آیا به نظر شما سراشیبی بهای نفت هم‌چنان ادامه خواهد داشت؟

مادامی که دوباره رشد اقتصادی راه نیفتاده است، قیمت نفت نمی‌تواند افزایش پیدا بکند؛ مگر اتفاق سیاسی جنگ و تنشی صورت بگیرد که معامله‌گران نفتی را در مورد تأمین سوخت و نفت نگران کند. اما فعلاً از نشانه‌ها آن طور برنمی‌آید که در کوتاه‌مدت، یعنی در سه ماه یا شش ماه، رشد اقتصادی شدیدی صورت بگیرد که باعث شود تقاضای نفت به شدت بالا برود.

پس اگر اتفاق سیاسی خاصی نیفتد، فعلاً انتظار نمی‌رود که قیمت نفت بالاتر برود. گفتم که طبق برآوردهایی در شرایطی قیمت نفت را حدود ۱۰۰ دلار تخمین زده‌اند.

البته اگر به جهاتی رشد اقتصادی صورت بگیرد و یا اتفاق ناگوار سیاسی بیفتد، خب در آن صورت امکان دارد که قیمت نفت دوباره افزایش پیدا کند.

از این سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی مصرف‌کننده‌های اروپایی و آمریکایی هم می‌توانند سود ببرند؟

صد درصد. این اتفاقی است که به طور مرتب در کشورهای پیشرفته صورت می‌گیرد و آن این است که با توجه به قیمت نفت، به خصوص وقتی قیمت نفت سقوط می‌کند، آن‌ها هم مالیات‌هایی را که بر نفت بسته شده، بالا و پایین می‌برند که همیشه یک سودی به مصرف‌کننده برسد. کما این‌که در فرانسه این اتفاق افتاده و بلافاصله قیمت بنزین مصرفی برای خودروها اندکی کاهش یافت.