عقب‌نشینی چین در آستانه المپیک

ایرج ادیب‌زاده

پنج روز به مراسم گشایش بازی‌های المپیک پکن باقی است. به دنبال انتقادهای فزاینده‌ی جهانی در مورد سانسورهای اینترنتی و محدودیت کاری روزنامه‌نگاران خارجی، دولت چین یک گام عقب نشست و سایت‌های اینترنتی سازمان عفو بین‌الملل، سازمان گزارش‌گران بدون مرز، سایت چینی بی‌بی‌سی و دانش‌نامه ویکی‌پدیا به زبان چینی را که بسته بود، قابل دسترسی کرد.

با وجود این، سایت‌های متعلق به شخصیت‌های ناراضی و منتقد دولت چین و هواداران تبت‌، هم‌چنان مسدود است.

چینی‌ها، هفت سال پیش برای گرفتن میزبانی بازی‌ها قول داده بودند که آزادی کامل برای روزنامه‌نگاران خارجی و سایت‌های اینترنتی را فراهم کنند.

در این رابطه با رضا معینی، عضو سازمان گزارش‌گران بدون مرز در پاریس گفت و گو کردم و در ابتدا از وی پرسیدم: آیا آخرین خبر از وضعیت سایت‌های اینترنتی و پوشش خبری بازی‌های المپیک، تغییرات مثبتی را نشان می‌دهد؟

بله، در همین آغاز سال نو، دولت چین تأکید کرده بود که خبرگزاران خارجی هیچ گونه محدودیتی ندارند. این‌که عقب‌نشینی کرده‌اند، طبعاً به معنای همان حرف‌هایی است که زدند. اما این بار با فشار و تبلیغات و مجموعه‌ی افشاگری‌هایی که سازمان‌های مدافع حقوق بشر انجام دادند، مجبور به پذیرش آن شدند.

سایت گزارش‌گران بدون مرز و مجموعه‌ی سایت‌هایی که شما گفتید، باز است. در رابطه با ما، سایت گزارش‌گران بدون مرز به زبان چینی هم‌چنان مسدود است. یعنی امکان دسترسی به آن نیست.

سؤالی که ما طرح کرده‌ایم، این است که آیا این یک تصمیم موقت است و آیا ۲۵۳ میلیون کاربر اینترنتی که در چین هستند، می‌توانند در درازمدت از این آزادی بیشتر استفاده کنند؟

به نظر می‌رسد که حقوق بشر جزو ارزش‌های جهانی دولت چین نیست و مشکلات سازمان‌های دفاع از حقوق بشر با این دولت هم‌چنان ادامه خواهد داشت. این طور نیست؟

بله. برای همین تصمیماتی را که گرفتیم بر سر آن‌ها مصر هستیم. ما در فرانسه و در اغلب پایتخت‌های دنیا هشتم ماه اوت دعوت به تظاهرات کردیم.

من اگر اجازه بدهید فقط با چند عدد خدمت شما بخواهم وضعیت چین را بگویم. در چین امروز ۵۰ وب‌نگار معترض و ۲۹ روزنامه‌نگار در زندان هستند. از آغاز سال میلادی ۲۰۰۸ تا امروز، ۲۶ روزنامه‌نگار مجدداً دستگیر شده‌اند. هم‌چنین۱۸۰ گزارش‌گر روزنامه‌های خارجی در طی این مدت و به ویژه در سال ۲۰۰۷ مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. از این تعداد، ۸۰ نفر را از چین اخراج کردند.

از ماه مه یا اردیبهشت، برای بیش از ۲۰ روزنامه‌نگار چینی که در خارج زندگی می‌کنند و در خارج گزارش‌گر بودند، محدودیت به وجود آمده است. در اصل اگر بخواهیم بگوییم امروز ۴۰ هزار پلیس اینترنت، مشغول بازرسی و کنترل همان ۲۵۳ میلیون کاربر اینترنتی هستند.

اگر دولت چین در آستانه‌ی بزرگ‌ترین جشن روی کره زمین یعنی بازی‌های المپیک که همه‌ی نگاه‌های جهانیان به آن دوخته می‌شود، عقب‌نشینی کرده، اما به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی ایران هم‌چنان به کار بستن سایت‌ها و بازداشت روزنامه‌نگاران ادامه می‌دهد و عقب‌نشینی هم نکرده است. سه ماه و یک روز زندان برای مسعود حیدری، روزنامه‌نگار و مدیر پیشین خبرگزاری ایلنأ مسدود شدن سایت «انتخاب» نزدیک به اصول‌گرایان، از جمله تازه‌ترین خبرها در این باره هستند. سازمان شما گزارش‌گران بدون مرز این سانسورهای تازه‌ی اینترنتی در ایران را آماده‌سازی برای انتخابات ریاست جمهوری توصیف کرده است. چرا؟

این سؤال شما را تعداد دیگری از کاربران اینترنت و مجموعه‌ی کسانی که اطلاعیه‌های ما را می‌بینند، از ما کرده‌اند. همان گونه که ما در رابطه با چین این اقدام را انجام می‌دهیم، در رابطه با دیگر کشورها و مجموعه کشورهایی که آن‌ها را دشمنان اینترنت می‌دانیم، یعنی کشورهایی که سانسور اینترنت از «حد متعارفی» که هست، خیلی بیشتر است و عملاً به سانسور همه‌جانبه گرایش دارد. ایران مانند چین، از جمله‌ی این کشورها است.

در این رابطه ما مراقبت نزدیک‌تری داریم. یعنی تمام اقداماتی را که این دولت‌ها در رابطه با نوع سانسور انجام می‌دهند، بررسی می‌کنیم. در ایران واقعیت این است که یک اتفاق مهمی که شاید بتوانیم بگوییم که مسأله‌ی بسیار مهم‌تری بعد از این ماجرای اتمی باشد و در داخل بیشتر این مسأله مهم است، مسأله‌ی انتخابات ریاست جمهوری در سال آینده است.

با توجه به مجموعه اقدامات و اختلافاتی که در درون خود حاکمیت جمهوری اسلامی هست، اثرات این اختلافات و این درگیری‌ها و از آن جایی که یک حکومت دموکراتیک نیست و برای موازین و معیارهای دموکراتیک احترام قائل نیست، طبعاً به جنگ و گریز‌ها و جنگ و دعواهای گروهی و جناحی تبدیل می‌شود.

در این رابطه شکل شفاف حرکت برای انتخابات را ما نمی‌بینیم. برعکس، نوعی حذف و کنار نهادن نیروهای رقیب حاکمیت را می‌بینیم. آقای احمدی‌نژاد بدون شک کاندیدا هستند. آقای احمدی‌نژاد برای دور دوم با اقداماتی که دارند انجام می‌دهند، دارند پیش می‌روند و در کنار این، نوع سانسوری که در طی ماه‌های گذشته حداقل انجام شده بیشتر در چهارچوب همان چیزی است که ما می‌گوییم آماده‌سازی انتخابات ریاست جمهوری.

به عنوان مثال در مورد سایت «انتخاب» شما صحبت کردید. «انتخاب» سایتی است که خودش را در مجموعه‌ی اصول‌گرایان معرفی می‌کند. این سایت از دو سال پیش، بیش از پنج بار فیلتر شده است. همان گونه که آقای فقیهی، مدیر مسئول سایت گفتند هر باری که صحبت به حامیان مذهبی و روحانی آقای احمدی‌نژاد، مانند آیت‌الله مصباح می‌رسد، این سانسور شدید می‌شود.

در مجموعه‌ی خودش هم اگر بخواهیم ایلنا را ربط بدهیم، طبعاً خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری دست و پای یک حکومت محسوب می‌شوند. همان گونه که ما شاهد بودیم که ایرنا و ایسنا دچار تغییراتی شدند و مسئولین آن‌ها، برای ایرنا حتی چندین بار عوض شد تا به هر صورت آن مهره‌ی خاص خودشان را که می‌خواهند آن‌جا قرار بدهند.

دولت جمهوری اسلامی در رابطه با ایلنا هم همین شکل پیش رفت و آقای مسعود حیدری را که از روزنامه‌نگاران بنام و خوب ایران بودند، برکنار کردند و بعد با شکایت‌هایی که همیشه آماده است، ایشان را محکوم به زندان و با کمال تأسف محکوم به شلاق هم کردند.