وضعِ جسمی و روحی پرویز کامبخش خوب نیست

ایرج ادیب‌زاده

۲۲ ژانویه ۲۰۰۸‌، نزدیک به سه ماه پیش، دادگاهی در مزار‌شریف در شمال افغانستان، پرویز کامبخش، روزنامه‌نگار جوان افغانی و همکار روزنامه محلی جهان نو را تحت فشارهای مقامات محلی ولایت بلخ و شورای علما، به اتهام واهی کفر‌گویی و توهین به اسلام به اعدام محکوم می‌کند. اتهام پرویز کامبخش این بود که نوشته‌ای پژوهشی با عنوان آیات زن‌ستیز قرآن را از یک سایت اینترنتی فارسی در اروپا بر گرفته است.

نزدیک به سه ماه از آن ماجرا می‌گذرد. پرویز کامبخش در زندان مرکزی مزار‌شریف در سلولی به سر می‌برد که جانیان، قاتلان، قاچاقچیان و بمب‌گذاران نیز در آنجا هستند. حالا برادر او یعقوب ابراهیمی که او نیز روزنامه‌نگار است در سفری اروپایی، خواستار حمایت و همبستگی مردم این کشورها است. او صبح روز سه‌شنبه در یک جلسه مطبوعاتی به دعوت سازمان گزارشگران بدون مرز حاضر بود و در گفتگوی ویژه برای زمانه از او درباره وضع کنونی این روزنامه‌نگار محکوم به اعدام، آن هم به دلیل کفر گویی می‌پرسم؟

پرویز کامبخش، فعلاً در زندان عمومی مزار‌شریف به سر می‌برد. در این زندان، اکثراً جنایتکاران و مخالفان جنایی محبوس هستند. تروریست‌ها محبوس هستند و همچنان در این زندان، حمله‌کنندگان انتحاری که بسیار وحشتناک هستند، با او در یکجا زندانی هستند. وضعیت روانی پرویز کامبخش مثل هر زندانی که محکوم به اعدام است، کاملاً نگران کننده است، همیشه به تشویش است، وزن خود را از دست داده و نسبت به آینده کاملاً نگران است. اگرچه اطمینان‌های بین‌المللی از طرف روزنامه‌نگاران دنیا وجود دارد‌، ما به او اطمینان دادیم که همچون چیزی ممکن نیست و تو مطمئن باش. ولی به عنوان یک جوانی که از داخل سلف دانشگاه او را بیرون کشیدند و بعد هم او را محکوم کردند و بعد هم در یک فضای کاملاً غیر انسانی نگهداری می‌شود؛ این برای او نگران کننده است. او هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی زیر فشار قرار دارد.

آنطور که شما در این جلسه هم گفتید،‌ پرویز کامبخش یک مطلبی را از روی یک سایت ایرانی دانلود کرده و بعد روی کامپیوتر خودش بوده، اما یک دانشجوی دیگر دیده و او را به مامورین امنیتی معرفی کرده است. مقاله‌ای که ایشان از یک سایت ایرانی خارج از کشور دانلود کرده، چه بوده است؟
موضوع کاملاً جنبه سیاسی به خود گرفته و این اتهام را وارد کردند و بیشتر هدف اصلی آنها، ما بودیم. در مجموع خود مقاله توسط یک نویسنده ایرانی نوشته شده که او، یک دانشجو در اروپا است و طی مصاحبه‌های مختلف هم صحبت کرده و گفته که پرویز کامبخش به ناحق گرفتار شده، درحالیکه نویسنده من هستم. عنوان این مقاله، آیات زن‌ستیز در قرآن است. یک مقاله تحقیقاتی درحدود ۱۱ تا ۱۲ صفحه است. این مقاله در حقیقت بیانگر این است که نویسنده خواسته ثابت کند که در اسلام، زنان از حقوق مساوی برخوردار نیستند و خواسته روشن سازد که زنان از نصف حقوق مردان در اسلام برخوردار هستند. و همچنان در این مقاله بعضی از آیات قرآن ذکر شده که نویسنده خواسته ثابت کند که این آیات قرآن با بعضی از مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر در تضاد قرار دارد و بنابراین این آیات، قابل قبول و قابل استفاده نیست.

سید یعقوب ابراهیمی، برادر پرویز کامبخش

ولی این را در روزنامه‌ای که کار می‌کرد، منتشر نکرده بود؟
هیچگاه آن را منتشر نکرد.

امروز گفتید که وضع آزادی بیان الان در افغانستان چونه است. محدودیت‌ها بیشتر از طرف دولت است یا واقعاً گروه‌های اسلام گرا؟
در افغانستان خوشبختانه رییس جمهورش بطور صادقانه طرفدار آزادی بیان است. و آزادی بیان را یکی از ارکان دموکراسی می‌داند. واقعاً برخوردی که خود رییس جمهور افغانستان با روزنامه‌نگاران دارد، برخوردی خوب است و به همین خاطر است که روزنامه‌نگاران، رییس جمهور را دوست دارند. ولی متاسفانه رییس جمهور افغانستان، تنهاست. رییس جمهور افغانستان به تنهایی نمی‌تواند کاری بکند. آن کسانی که طرفدار خفه ساختن آزادی بیان در افغانستان هستند، بسیار قدرتمند هستند. آنها جنگ سالارانی هستند که طی سال‌های متمادی در قدرت بودند و حالا قدرت خود را تا اندازه‌ای در دستگاه‌های دولتی از دست دادند، ولی در محلات هنوز حاکم هستند. در پارلمان افغانستان کاملاً نفوذ دارند و همچنین افراد مسلح در تمام ولایات دارند. اینها در حقیقت آزادی بیان را مخالف منافع خود می‌دانند و بر این اساس درصدد خفه کردن آن هستند.

واکنش مردم و روزنامه‌نگاران افغان درمورد حکم اعدام پرویز کامبخش و زندانی کردن او چه بوده است؟
خوشبختانه نخستین اعتراض علیه بازداشت پرویز کامبخش از شهری شروع شد که در آن شهر مسبوق روزنامه‌نگاری بود. یعنی شهر مزار‌شریف. و بعد هم این اعتراض در سراسر افغانستان گسترش پیدا کرد. تظاهراتی راه‌اندازی شد که در افغانستان کاملاً بی‌سابقه بود. تظاهراتی که توسط زن‌ها در افغانستان راه‌اندازی شد، بی‌سابقه بود. ولی به حمایت از پرویز کامبخش، زن‌ها و دختران دانشگاهی افغان، تظلهرات کردند و این حکم را کاملاً قرون وسطایی و ظالمانه توصیف کردند. موضع مردم افغانستان در این دوسیه کاملاً مشخص است. همه مخالف هستند به جز یک تعداد محدودی از بنیاد‌گراها.

پرویز کامبخش در زندان مزار شریف، عکس از: مونیکا بریبنی

چه انتظاری از این سفر خود دارید و فکر می‌کنید که چه کمک‌هایی باید و چه نوع حمایت‌هایی باید بشود؟
پیش از فرانسه در ایتالیا بودم. در آنجا روزنامه‌نگاران ایتالیا و همچنین دولت ایتالیا، حمایت خود را اعلام کردند و قرار شد طی نامه‌هایی از بان‌کی‌مون و همچنان از رییس جمهور افغانستان، خواهان رهایی او شوند. خوشبختانه در فرانسه هم روزنامه‌نگاران هم حمایت خود را اعلام کردند قبلاً، و حالا هم که آمدند به شکل زنده اعلام کردند و نیز با بعضی از مقامات دولتی فرانسه ملاقات‌هایی داریم که امیدوار هستیم که کمک آنها را هم جلب کنیم و بعد هم به بروکسل برویم که سازمان‌های بین‌المللی در آنجا حضور دارند و به هلند و بعضی کشورهای دیگر. در مجموع امیدواری ما این است که همانطور که دنیا از آزادی بیان حمایت می‌کند، از پرویز کامبخش هم به عنوان یکی از مدافعان جوان آزادی بیان در افغانستان حمایت خود را رسماً دریغ نکند.

رییس روزنامه‌نگاران آزاد افغانستان گفته بود که این اتهامی که به پرویز کامبخش زده شده، به خاطر مقالاتی بود که شما نوشتید درمورد حقوق بشر.
بله، مقالاتی که من داشتم، مشخصاً در مطبوعات بین‌المللی منتشر شده. این مقالات، گزارشاتی دررابطه با وضعیت اسفناک زندگی مردم افغانستان در تحت سلطه جنگ سالاران و حاکمان محلی بوده که اینها را استثمار می‌کنند. بیشتر روی مسایلی بوده که انسان توسط اینها با حیوان مبادله می‌شود. به این مفهوم که شما وقتی در یک ده زندگی می‌کنید؛ به جرم اینکه شما یک انسان هستید باید ماهانه تکس (مالیات) بدهید، یعنی تکس زندگی کردن. بنابراین زندگی تحت سلطه اینها غیر‌ممکن است. تکس عروسی. وقتی که شما می‌خواهید ازدواج کنید، مجبور هستید که حق‌الاجازه یا عوارض به آنها بدهید. در مجموع مقاله در رابطه با نقض حقوق بشر ونقض حقوق خانم‌ها که توسط افراد محلی‌ بود.

آیا به افغانستان برمی‌گردید؟
کاملاً. به خاطر اینکه در شرایط فعلی که من در افغانستان قرار دارم؛ ‌به هیچوجه از کشور خودم فرار نخواهم کرد. و به خاطر آنکه نشان بدهم کسانی سمبل آزادی بیان در افغانستان هستند، هیچگاه درمقابل بنیادگرایی عقب نشینی نمی‌کنم. و برای جلب نظر کسانی که با من هم عقیده هستند در دنیا آمدم، دفاع از آزادی بیان و دموکراسی در برابر بنیادگرایی. پس می‌روم.

آخرین پرسش من درمورد مطبوعات یا سایت‌ها یا رادیوها یا تلویزیون‌های فارسی زبان خارجی در افغانستان است.
در قدم اول در افغانستان یک موج فارسی‌ستیزی به وجود آمده است. بعضی از کسانی هستند که از گسترش زبان فارسی در افغانستان هراس دارند. روزنامه‌نگار را به اتهام کاربرد واژه دانشگاه و یا دانشجو، مجازات می‌کنند. تمام اینها نشان دهنده دیدگاه‌های شوونیستی در افغانستان است. و همچنین روزنامه‌نگارانی که مسوول کار هستند در افغانستان، شما از جواد احمد یاد کردید؛ بعد از سه ماه، فامیل او اطلاع پیدا کرد که او زندانی است. روزنامه‌نگاران مختلف دیگری هستند که برای کانال‌های مختلف فارسی کار می‌کنند و برخوردهای بسیار افراط‌گرایانه با آنها صورت می‌گیرد. و وضع آنها بسیار نگران کننده است.

آیا رادیوهای فارسی در آنجا شنونده دارد؟
کاملاً، کاملاً. رادیو فردا و رادیو زمانه با وسعت زیاد در افغانستان شنونده دارد. اگرچه دریافت رادیو زمانه، یک مقدار مشکل است ولی روی اینترنت همگی می‌شنوند و می‌خوانند. رادیو فارسی بی‌بی‌سی نیز شنونده دارد و تمام رادیوها، قشر عظیمی از فارسی زبانان افغانستان، علاقمند به آنها هستند.

آخرین خبر درباره پرویز کامبخش چیست؟
آخرین خبر که من امروز صبح با افغانستان تماس داشتم؛ طبق توافق، تبدیل محکمه او به مزار شریف موافقت شده و درحال بررسی مسائل اداری در حال محاکمه است که امیدوار هستیم بسیار زود ختم شود و پرویز به کابل منتقل شود.