«جمهوری اسلامی جانشین شوروی سابق شده است»

گفتگو با دکتر شاهین فاطمی را از این‌جا بشنوید.

‌ ‌

رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا، روز جمعه خواستار ایجاد یک سیستم دفاعی موشکی هوایی در خلیج فارس برای آن‌چه وی «مقابله با تهدیدهای ایران» توصیف می‌کند، شد. آقای گیتس با شبکه‌ی خبری ­ ماهواره‌ای عربی‌زبان آمریکا سخن می‌گفت و اصرار داشت ایران هر زمان می‌تواند برنامه‌ی ساخت بمب اتمی خود را از سر بگیرد و افزود: «فشار بر ایران باید تا کنار گذاردن تولید سلاح اتمی از سوی این کشور ادامه یابد.»

از آقای دکتر شاهین فاطمی رییس دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس می‌پرسم آیا تهدیدهای موشکی ایران، شهاب۳ و موشک عاشورا، که روس‌ها در مورد برد آن ابراز تردید کرده‌اند، این قدر خطرناک بوده که این سپر موشکی را در سراسر خلیج فارس توجیه کند؟

رابرت گیتس و جرج بوش، وزیر دفاع و رییس‌جمهور آمریکا

من فاقد اطلاع کافی فنی هستم که در این مورد اظهار نظر فنی کنم. اما می‌توانم بگویم که آمریکایی‌ها و غربی‌ها، به طور کلی از هر فرصتی برای فروش سلاح‌های خودشان استفاده می‌کنند و الان هم که این چنین پول نفت از غرب به طرف آن قسمت از دنیا سرازیر شده است (تخمین زده‌اند در حدود ۵۰۰ میلیارد دلار در سال) این‌ها بیشتر دنبال این هستند که به هر نحوی شده، بخشی از این پول را برگردانند.

حالا، مسلماً رفتار و گفتار جمهوری اسلامی در این مورد آن قدر تحریک‌آمیز است که این کشورهای منطقه را محتاج به چنین رفتارهایی بکند که آمریکایی‌ها بتوانند به آن‌ها اسلحه بفروشند. یعنی در واقع جمهوری اسلامی امروز جانشین شوروی سابق شده است. آن موقع غربی‌ها، آمریکایی‌ها، انگلیسی‌ها و حتی فرانسوی‌ها با ترساندن آن منطقه از روسیه و از کمونیسم، اسلحه می‌فروختند؛ امروز جمهوری اسلامی جانشین آن شده است.

بنابراین بازنده‌ی اصلی در این معامله، مردم بدبخت خاورمیانه هستند که حالا هم که فرصت کوتاهی در تاریخ این کشورها به وجود آمده است که آن‌ها بتوانند از منابع سرشار برای توسعه‌ی مداوم استفاده بکنند و راه‌هایی پیدا بکنند که وقتی نفت تمام شد، این‌ها باز بتوانند اقتصاد خوبی داشته باشند، این پول هم متأسفانه صرف تسلیحات می‌شود و به جیب اسلحه‌سازها و اسلحه‌فروش‌های آمریکایی و اروپایی می‌رود.

با ایجاد این سپر موشکی در خلیج فارس آیا می‌توان گفت، بعد از سپر ضدموشکی اروپا، حالا سپر موشکی در خلیج فارس به‌نوعی شمال و جنوب ایران را هدف قرار می‌دهد؟

مذاکرات الان در جریان است. روس‌ها هیچ وقت نگفته‌اند که به این سپر موشکی اعتقاد ندارند؛ منتها گفته‌اند بیایید از آن وسایلی که از جنگ سرد باقی مانده و در آذربایجان سابق شوروی و جمهوری آذربایجان امروز هست، استفاده بکنیم. چون در روسیه آن گروهی که ارتشی و صنعتی هستند، معتقدند که آمریکا در واقع می‌خواهد روسیه را تحت فشار قرار بدهد و این سپر ضدموشکی در واقع به علت جمهوری اسلامی نیست؛ بلکه این هم یکی دیگر از آن وسایلی است که به وسیله‌ی آن، جنگ سرد را غربی‌ها شروع کرده‌اند و بنابراین روس‌ها مقاومت می‌کنند.

مثلاً ببینید در عرض بیست و چند سال گذشته، چه تفاوت‌های شایان توجهی از نظر امنیتی برای روسیه به وجود آمده است. کشورهایی که تا دیروز زیر نفوذ روسیه بودند، امروز جزو اتحادیه اروپا شده‌اند و اکثراً به ناتو پیوسته‌اند.

بنابراین این مسأله‌ی شمال ایران و مسأله‌ی این‌که آیا واقعاً آمریکایی‌ها نگران موشک‌های ایرانی هستند، ولی روس‌ها مسأله را طور دیگری استنباط می‌کنند، تا حدود زیادی پیچیده شده است. شخصاً معتقدم آمریکایی‌ها از این کار منصرف نخواهند شد و لااقل طی یک سال و چندین ماهی که از حکومت بوش مانده است، روی این مسأله تأکید می‌کنند. حالا در حکومت بعدی اگر جمهوری‌خواهان ببازند و دموکرات‌ها سر کار بیایند، شاید این سیاست عوض بشود.

اما آن طور که امروز می‌شود پیش‌بینی کرد، روسیه در مسیری قدم گذاشته و می‌گذارد که دیر یا زود این اصطکاکش با آمریکا تشدید خواهد شد. مسأله‌ای که ما می‌دانیم آن موقع هم یک عده‌ای فکر می‌کردند ایدئولوژیک است و کمونیسم و کاپیتالیسم است، به‌هیچ‌وجه این طور نبود. دو قدرت بزرگ بین‌المللی، شاید بشود گفت ابرقدرت، این‌ها از نظر نظامی، و حالا از نظر اقتصادی روسیه، بنیه‌شان بسیار قوی‌تر شده است.

این‌ها در خاورمیانه بر روی مسأله‌ی نفت و روی منابع نفتی با هم رقابت خواهند داشت و همان طور که قبلاً گفتم، متأسفانه هزینه‌ی این رقابت‌ها را ملت‌های خاورمیانه می‌دهند. چون هنوز این قدر شعورشان به جایی نرسیده که اختلافات را کنار بگذارند و بتوانند منافع خودشان را در مقابل ابرقدرت‌های خارج از منطقه حفظ بکنند.

با چشم‌انداز این‌که قدرت‌های بزرگ قصد گسترش قدرت در خلیج فارس را دارند، هر کس که حوزه‌های نفتی را در اختیار داشته باشد، برنده‌ی اصلی خواهد بود!

بله؛ همان طور که مطلع هستید، باید یک بازیگر دیگر هم به این صحنه اضافه بکنیم و آن هم چین است که چین هم در خاورمیانه و هم در آفریقا با غرب و حتی با روسیه به رقابت برخاسته و در درازمدت آن‌ها هم به احتمال زیاد نگران تهیه‌ی انرژی برای خودشان هستند.

آن طوری که از ظواهر امر پیداست، در آینده‌ای نزدیک، این منطقه روی آرامش و صلح و صفا به خودش نخواهد دید؛ چون این کشمکش‌ها بسیار زیاد است و یکی از مسایل بزرگی که وجود دارد، این است که متأسفانه قدرت‌های منطقه‌ای آن قدر به همدیگر مظنون هستند که نمی‌توانند یک جبهه‌ واحد در مقابل این تجاوزات کشورهای خارج از منطقه به وجود بیاورند.

این مسخره‌بازی شیعه و سنی، باعث شده است که امروز کشورهای عربی، نه تنها احساس نزدیکی با ایران نکنند، بلکه آن قدر از ایران نگران باشند که علیه ایران حتی حاضر به سازش با اسراییل بشوند. یعنی امروز کشورهای عربی نشان داده‌اند که با جمع شدن در کنفرانس آناپولیس، وحشت آن‌ها از جمهوری اسلامی بیشتر از اسراییل است.