May 2007

سرنوشت میدان‌ها

بررسی نقش میدان‌های اصلی در دوره‌های مختلف تاریخی، بخشی از اندیشه‌های شهری این دوران را توضیح می‌دهد. نقش جهان اصفهان و توپخانه‌ی تهران دو میدانی هستند که در این برنامه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

از ارگ تا بازار؛ نقاط عطف در شهر قدیم

با بررسی ساختار شهرهای متفاوت که در دوره‌های مشابه تاریخی و یا شرایط تولیدی و اقتصادی مشابهی رشد و گسترش یافته‌اند متوجه حضور عناصر کمابیش یکسانی در ساختار آنها می‌شویم. این عناصر اصلی در شهرهای ایرانی سده‌های میانی عبارتند از ارگ حکومتی، بازار، محلات مسکونی و مسجد جامع.

شکوه ایران در رم

موزه‌ی ملی هنرهای شرقی شهر رم، نمایشگاهی با عنوان «شکوه ایران» برگزار کرده است که در آن آثار تمدن ایرانی و میانرودان (بین النهرین) از شش‌هزار سال پیش تا دوران قاجار به نمایش گذاشته شده‌اند. بخش عمده‌ای از این جواهرات و اشياء طلایی، نقره ای و برنزی برای اولین بار است که به روی عموم مردم، علاقه‌مندان و پژوهشگران آثار فرهنگی و هنری گشوده می‌شود.

«دور و نزدیک‌های» جشنواره ادبیات رم

ششمین دوره جشنواره بین‌المللی ادبیات رم، امسال با عنوان «دور و نزدیک» در ایتالیا آغاز شد. در جهانی که مهاجرت‌های گسترده زمینه انتقال یا جدایی موضوعات انسانی و هنری را فراهم آورده، دورها به ما نزدیک‌تر شده‌اند و امور آشنا از ما فاصله می‌گیرند. در این جشنواره ایزابل آلنده نویسنده شیلیایی حضور داشت.

پشت به چهارباغ

تهران در زمان ناصری چندبار نقشه برداری شد. این امر نشان آنست که فکر کردن به شکل شهر برای اداره کنندگان آن مهم شده بود. با این حال چرا برای گسترش تهران، ناصرالدین شاه پاریس را مورد توجه قرار داد و به میراث شهرسازی صفوی در اصفهان بی اعتنا ماند؟

حصارهای پایتخت

بار اول که پادشاهی تصمیم گرفت شکل تهران را مشخص و معین کند، شاه طهماسب صفوی بود که دور این شهر کوچک را حصار کشید و برای آن برج و دروازه ساخت. دو دلیل عمده را باعث توجه شاه صفوی به تهران ذکر کرده‌اند: یکی وجود شکارگاه‌های وسیع و دیگری نزدیکی آن به ری.

شمس‌العماره٬ برجی برای دیدن رعیت

معمولا سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا را سفرهای پرخرج و بی‌حاصل برای کشور به حساب می‌آورند. اگرچه این سفرها هزینه‌های زیادی را به دربار ایران تحمیل کردند ولی چندان هم خالی از نتیجه نبودند. مدرسه دارالفنون و ساختمان شمس‌العماره را بگذارید به حساب فواید همین دید و بازدیدهای فرنگستان.

در راه گذار

تأثیر معماری اروپا بر معماری ایران در زبان بسیاری از مورخان به «معماری کارت پستالی» معروف شد. این اصطلاح کارت پستالی بودن در ابتدا به قصد ریشخند یا ناچیز شمردن این معماری به کار نمی‌رفت، بلکه اصطلاحی بود که از درون خود این معماری و نحوه‌ی اجرای آن برآمده بود.

پوسته‌ای از فردیت

عدم احساس تعلق به یک مکان یا به یک شهر، یا حس غریبگی در آن می‌تواند خود را به این صورت نشان دهد که ساکنان نه تنها نیازی به فکر کردن به شهر خود و هماهنگ بودن با آن نداشته باشند بلکه از هر راه ممکن بکوشند تا خود را از آن جدا و متمایز کنند. و این را در بافت معماری می‌توان دید.

انعکاس آبگیری سیوند در ایتالیا

روزنامه ایتالیایی "لا ریپوبلیکا" در گزارش جامعی با عنوان "آخرین یورش به کوروش کبیر" می‌نویسد: "سد سیوند که آبگیری آن به تازگی آغاز شده است بیش از ١٣٠محوطه باستان‌شناسی در تنگه بلاغی را در آب غرق خواهد کرد". این روزنامه در ادامه گزارش خود به اعتراضات گسترده دانشجویان در این زمینه اشاره می‌کند و می‌نویسد پروژه سیوند پروژه‌ای است پانزده ساله اما در این اواخر ناگهان شتاب فراوانی به خود گرفت.

در دو سمت خیابان

در تاریخ معماری می‌بینیم چه طور معماری ایرانی در هر دوره‌ای با معماری سایر فرهنگ‌ها تعامل پویا داشته است. اما در حال حاضر وقتی که مساله اصلی یک مساله دو قطبی است، در هر طرف این قطب، گرایشات افراطی رشد می‌کنند. گرایشاتی که اغلب نتایج تاسف بار و رقت آوری به همراه دارند.