کپی‌برداری ناشیانه!

آرش پارسا

نویسنده: حسین مثقالی، شعله نیک‌روش؛ کارگردان: محمد بانکی؛ مدیرفیلمبرداری: غلام‌رضا آزادی؛ تدوین: مستانه مهاجر؛ طراح گریم: رضا شیرازی؛ تهیه‌کننده: محمد بانکی؛ موسیقی: پیروز ارجمند؛ منشی صحنه: ستاره جلالی‌فر؛ بازیگران: نیکی کریمی، محمدرضا گلزار، الناز شاکردوست، حامد کمیلی، ارژنگ امیرفضلی، بهنوش بختیاری.

سینماهای نمایش‌دهنده: قدس، مرکزی، آزادی، اریکه ایرانیان و ...

نیکی کریمی و محمدرضا گلزار، در فیلم دو خواهر

یکی از سیاست‌هایی که در دهه‌ی هفتاد در معاونت امور سینمایی در دستور کار مدیران قرار داشت این بود که هیچ فیلم‌سازی اجازه‌ی بازسازی آثار غیرایرانی را ندارد و اگر چنین اتفاقی در سینمای ایران روی دهد فیلم فوق توقیف می‌شود. نمونه‌ی بارز این اتفاق در زمان اکران فیلم «قرمز» ساخته‌ی فریدون جیرانی روی داد.

شباهتی که فیلم جیرانی به فیلم «ماتیک» داشت باعث شد تا مسوولین از دادن مجوز اکران به فیلم وی خودداری کنند؛ اما با توضیحات تهیه‌کننده فیلم و روشن‌شدن تفاوت‌های دو فیلم، «قرمز» مجوز اکران دریافت کرد.

این در حالی‌ست که هم‌اکنون فیلمی بر پرده‌ی سینماهای کشور در حال اکران است که کپی کاملی از یک فیلم هالیوودی است. گویا مدیران سینمایی هم همانند مسوولان رده‌ی بالای کشور چندان به قانون‌های نوشته‌شده توجه‌ای ندارند.

«دو خواهر» درحالی روی پرده‌ی سینماهای کشور رفته است که کارگردان آن اولین گام جدی خود را در عرصه‌ی فیلم‌سازی برداشته است. محمد بانکی پیش از روی‌آوردن به کارگردانی، تهیه‌کنندگی آثاری هم‌چون: علف‌های هرز، حامی، شاهین طلایی و ... را بر عهده داشته است.

بانکی در اولین تجربه‌اش در مقام کارگردان، سوژه‌ای را دست‌مایه‌ی کار خود قرار داده است که دیگر برای مخاطب ایرانی ناآشنا نیست. پرداختن به سوژه‌ی خواهران دوقلو دیگر به مضمونی تکراری در سینمای ایران بدل شده است.

«خواهران غریب»، «نصف مال من، نصف مال تو» و ... از جمله‌ی فیلم‌هایی هستند که در یک دهه‌ی گذشته بر اساس همین مضمون ساخته شده‌اند. اما بانکی در پرداخت این مضمون چندان موفق عمل نمی‌کند زیرا فیلم کپی‌برداری ناشیانه‌ای از فیلم «دوتا هم زیاده» ساخته‌ی فرناندوترویا است.

کارگردان و نویسندگان فیلم‌نامه‌ به‌جای آن‌که به چهارچوب فرآیند اقتباس وفادار باشند اقدام به کپی‌برداری نما به نمای فیلم فوق کرده‌اند. در فیلم اصلی ماجرای کلاه‌برداری با بازی آنتونیو باندراس روایت می‌شود که در جریان یکی از کلاه‌برداری‌های‌اش، با دو خواهر روبررو می‌شود و به یکی از آن‌ها علاقه پیدا می‌کند و ... .

حال در نسخه‌ی ایرانی، نویسندگان برای طراحی ساختمان فیلم‌نامه هیچ فکر خلاقانه و نگاه جدیدی به این داستان نکرده‌اند. روایت با تصادف اتومبیل مینا و امیر آغاز می‌شود. این سکانس شباهت زیادی به سکانس آغازین فیلم اصلی دارد.

نویسندگان اثر، در طرح‌ریزی اتفاقات بعدی داستان گامی فراتر از اتفاقات نسخه‌ی هالیوودی فیلم برنمی‌دارند، تنها به بازسازی ناشیانه‌ای از سکانس‌های فیلم اصلی می‌پردازند. به عنوان مثال، طراحی شخصیت امیر (با بازی محمدرضا گلزار) بدون هیچ کم وکاستی همانند شخصیت ایفاشده توسط آنتونیو باندراس است. این اتفاق در ارتباط با شخصیت‌های فرعی فیلم‌نامه هم رخ می‌دهد.

محمد بانکی و گلزار، سر صحنه‌ی فیلم دو خواهر

در بخش کارگردانی، مخاطب با یک دکوپاژ خلاقانه روبرو نمی‌شود. استفاده از پلان‌های ثابت، عدم توجه به زیبایی بصری قاب‌ها، عدم هدایت صحیح بازی‌گران، عدم انطباق ریتم درون قاب با ریتم بیرون قاب، استفاده بیش از حد از میزانسن‌های خطی و ... از جمله‌ی مواردی‌ست که کارگردان توجه‌ی چندانی به آن‌ها نمی‌کند.

این اتفاق در بخش طراحی اثر هم به‌روشنی قابل مشاهده است. طراحی لباس شخصیت‌ها هم کپی‌برداری ناشیانه‌ای از فیلم اصلی است. در بخش بازی‌گری مخاطب با ترکیبی غیرهماهنگ مواجه می‌شود. ترکیب «گلزار، کریمی، شاکردوست» می‌تواند برای هر مخاطب ایرانی جذاب باشد، اما در اثر فوق هیچ هماهنگی مناسبی میان این گروه وجود ندارد.

ارژنگ امیرفضلی و گلزار، در فیلم دو خواهر

یکی از دلایل بارز این اتفاق، به اختلافی بازمی‌گردد که کریمی و گلزار در زمان فیلم‌برداری با یک‌دیگر پیدا کردند. این اختلاف به‌قدری شدت گرفت که کریمی محل فیلم‌برداری را ترک کرد و حاضر به ادامه‌ی هم‌کاری با گروه نشد اما در نهایت با وساطت فیلم‌بردار به گروه پیوست.

به‌وجود‌آمدن چنین اتفاقی هم یکی دیگر از نقاط ضعف بانکی در زمینه‌ی کارگردانی‌ست که به بخش بازی‌گری اثر ضربه وارد کرده است. در واقع مخاطب با کمدی کم‌مایه و سطحی‌ای مواجه می‌شود که درون‌مایه و مضمونی قوی‌ای برای او ندارد.