Jun 2007

چريک تنها

«رفيق سرخ» نام مستعار چريک مبارزي بود که در سال ۱۳۵۴ (۳۹ سالگي) در مبارزهء مسلحانه با پليس شاهي به شهادت رسيد. او از نخستين نسل انقلابيان جواني بود که در نيمهء دوم دههء چهل شمسي ، همچون پويان ، احمدزاده ، جزني ، حميد مؤمني ، و حميد اشرف ، به بلوغ سياسي ـ انديشگي رسيدند. ميان سال ۱۳۴۷ و سال شهادتش ، شعاعيان سه کتاب و چندين مقاله ، بالغ بر بيش از سه هزار صفحه مطلب ، نوشت که در ايران پخش عمومي نيافت.

نخستين آموزگار

شروع کار روشنگرانهء بهرنگی در زمينهء فرهنگ، عبارت بود از دردشناسی نظام آموزشی و تربيت معلم در ايران. او اين کار را نه به گونه‌ای آکادميک، بلکه در ارتباط با پسزمينهء اجتماعی و طبقاتی جامعه روستايی و شهرستانهای ايران، و تنش‌های آن با تحولات بورژوايی نهادهای شهری، انجام داد.

بدبينی تلخ ريچارد رورتی پيش از مرگ

در يکي از آخرين مقالاتي که از او به چاپ رسيد ، ريچارد رورتي نوشت: «بيشتر کساني که به آرمان هاي عصر روشنگري دل بسته بودند ، بديهي مي پنداشتندکه تمدن غرب در پديد آوردن آزادي ، برابري ، و برادري ، کماکان سرکردگي درازمدت خود را بر ساير نقاط اين سياره حفظ خواهد کرد. اما آن سرکردگي به پايان رسيد. غرب ديگر از اين فراتر نخواهد رفت؛ همين حد از ثروت و قدرت، نهايتي است که به آن رسيده است. حتا ايالات متحدهء آمريکا ، تنها با ريسک ورشکستگي مي تواند نيروي نظامي اش را به کارگيرد. قرن آمريکا تمام شد» ــ اين گفته ها براي متفکري که به فيلسوف اميد اجتماعي شهرت داشت ، بسيار تلخ و بدبينانه است ؛ چه چيز باعث اين تحول بزرگ در ديدگاه او شده بود؟

فلسطينی ها و اسراييلی ها : چهل سال پس از جنگ شش روزه

اين هفته چهلمين سالگرد جنگ شش روزه ميان ارتش اسرائيل و سه کشور مصر ، اردن ، و سوريه است که طي آن دولت اسراييل موفق شد سرزمين هاي فلسطين و بخش هايي از خاک سه کشور عرب را ضميمهء خود کند. جدال اسراييل و فلسطين ، نبردي نيست که ميان حق عليه باطل صورت گرفته باشد ، بلکه يک تراژدي باستاني [يوناني] به معناي دقيق اين کلمه است ، يعني جدال حق با حق؛ جدال ميان يک دعوي بسيار قدرتمند ، عميق ، و متقاعد کننده، و دعويِ ديگري که به همان اندازه قابل قبول ، قدرتمند ، و انساني است.

منتقد کجا می‌ايستد؟

عبدی کلانتری معتقد است که فرد مؤمن ليبرال يا سکولار يا عقلی يا دموکرات کسی است که از «حق زيست و بيان» ولتر، کسروی، سلمان رشدی، ايان هرسی علی، تسليمه نسرين و فريدون فرخزاد به صراحت دفاع کند. چنين فردی اگر نتواند اين کار را بکند، «ذهنيت متجاوز هنوز بر او غلبه دارد». البته بايد از عبدی کلانتری پرسيد مقصودش از «متجاوز» چيست؟

فیلسوفان اسلامی و میزان تعصب دینی

چند روز پيش به دعوت جمعی از ايرانيان و پژوهشگران دانشگاه «ام آی تی»، آرامش دوستدار متفکر ايرانی مقيم آلمان برای يک سخنرانی به آمريکا آمد. عبدی کلانتری از سوی راديو زمانه با او مصاحبه‌ای کرد که در برنامه نيلگون می‌شنويد.