Mar 2009

چرخش از اقتصاد به فرهنگ در روش تاريخ‌نگاری

يکی از جالب‌ترين چرخش‌های تاريخ‌نگاران مارکسيست به سمت فرهنگ، توجه روزافزون آنها به زبان است. آن عده از تاريخ‌نگاران مکتب فرانسوی آنال نيز که به پژوهش در رفتار و کردارهای فرهنگی روی آورده اند، تحت تأثير ميشل فوکو و انتقادات او از مفروضات بنيادي‌ی تاريخ‌نگاری اجتماعی قرار گرفتند. فوکو علاقه‌ای به يافتن علت‌های «زيرساختی و تعيين‌کننده» ی شکل‌بندی‌های گفتاری (ديسکورسيو) نداشت، بلکه می‌خواست بداند، از لحاظ تاريخی، چگونه اثراتی که دلالتگر وجود حقيقت‌ها می‌شوند در درون گفتارها توليد می‌شود، ديسکورس‌هايی که به خودی خود نه حقيقت و نه کذب را در خود داشتند.

يک مکتب فرانسوی در تاريخنگاری

فرنان برودل، چهره‌ی اصلي‌ی مکتب آنال در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم، در کتابهايی که راجع به سرزمين های حوزه‌ی مديترانه نوشته، سـه سطح تحليلی را از يکديگر متمايز می‌کند، اين سطوح منطبق‌اند با سه واحد زمانی مجزا: «ساختار» يا «دراز مدت» که متأثر از محيط اقليمی و جغرافيايی است؛ «برهه» يا «ميان‌ـ مدت» که معطوف به زندگی اجتماعی است؛ و «رخداد» گذرا که شامل سياست روز و همه‌ی مسايل مربوط به فرد در جامعه می شود. ساختار يا دراز مدت دارای تقدم است، در حاليکه رخداده‌ها شبيه خاشاک يا کف روی دريا هستند.

درباره‌ی روش در تاريخنگاری معاصر

در سالهای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ تاريخ نويسان توجه شان را از تاريخ نگاری سـنتی که درباره‌ی رهبران سياسی و نهادهای سياسی بود به سمت تحقيقاتی در زمينه‌ی ترکيب اجتماعي‌ی زندگي‌ی روزانه‌ی کارگران، خدمتگاران، زنان، گروههای قومی، و نظير اينها معطوف کردند.

حماسه‌ی فائزه

آن سالها، ما در تهران «لوليتا» نمی‌خوانديم، بلکه به تسخير لانه‌ی جاسوسي‌ی آمريکا می‌رفتيم. هدف اين بود كه به قول حضرت امام هيبت آمريكا شكسته شود كه همين طور هم شد چون همراه با تسخير لانه جاسوسی حركت‌های ضد آمريكايی در دنيا كم‌كم اوج گرفت. لباس اطو كشيده‌ی حقوق بشر امريكا، ليبراليسم، و غول ابر قدرتی آمريكا شكسته شد. دستور کار بايد، نه احيای سوبژکتيويته‌ای غربی برای زن مسلمان، بلکه نابودی تمامی پروژه‌ی سکولاريسم روشنگرانه و گفتمان حقوق بشر باشد.