نجوم

طولانی‌ترین خورشیدگرفتگی قرن

کسوف ۳۱ تیرماه، طولانی‌ترین خورشیدگرفتگی‌ای است که در قرن بیست و یکم رخ می‌دهد و تا ۲۴ خرداد سال ۱۵۱۱ خورشیدی چنین خورشیدگرفتگی کاملی اتفاق نخواهد افتاد. گرفت کامل این خورشیدگرفتگی، شش دقیقه و ۳۹ ثانیه به طول خواهد انجامید که در منطقه‌ای از اقیانوس آرام در ۱۰۰ کیلومتری جنوب جزایر بانین در جنوب ژاپن و زمان ۲:۳۵:۲۱ به وقت مبداً جهانی روی می‌دهد.

نوزدهمین بهار هابل در سال جهانی نجوم

نوزدهمین سالگرد پرتاب تلسکوپ فضایی هابل در سال جهانی نجوم گرامی داشته شد. تلسکوپ فضایی هابل که در ۲۰ آوریل ۱۹۹۰ میلادی به فضا پرتاب شد، نقطه عطفی در تاریخ کشفیات اخترشناسی و رصد آسمان است. تلسکوپ فضایی هابل بهترین و پیشرفته‌ترین ابزار فضایی رصدی ساخت بشر، استوانه‌ای با ۱۴ متر مربع طول، حدود یازده تن وزن و آینه‌ای به قطر دو و چهاردهم متر مربع است. طرح تلسکوپ فضایی هابل به سال ۱۹۶۲ میلادی، یعنی هنگامی که پیشنهاد ساخت تلسکوپی فضایی و غول‌پیکر داده شد، باز‌می‌گردد.

کمربندهای سیارکی در منظومه‌ی همسایه

مشاهدات جدید تلسکوپ فضایی اسپیتزر سازمان فضایی آمریکا نشان می‌دهد که نزدیک‌ترین سیستم سیاره‌ای به منظومه‌ی خورشیدی ما دارای دو کمربند سیارکی است. این در حالی است که منظومه‌ی خورشیدی، تنها یک کمربند سیارکی را میزبانی می‌کند. ستاره‌ی مرکز این منظومه، که اپسیلون اریدانی نام دارد، جوان‌تر، اندکی سرد‌تر و کمرنگ‌تر از خورشید است. تلسکوپ فضایی اسپیتزر وجود کمربند سیارکی دوگانه را در این منظومه تشخیص داده است.

اول ماه اوت، آخرین خورشیدگرفتگی امسال

دومین و آخرین خورشیدگرفتگی سال ۲۰۰۸ میلادی، جمعه اول ماه اوت به وقوع می‌پیوندد. در ظهر روز جمعه ۱۱ مردادماه ۱۳۸۷ شمال کانادا، روسیه، مغولستان و چین شاهد خورشید گرفتگی به‌صورت کلی خواهند بود و در ایران نیز این گرفت به صورت جزئی قابل رویت است. کشور ایران تا ۲۵ سال آینده، یعنی تا روز اول فروردین ۱۴۱۲ شاهد خورشیدگرفتگی کلی نخواهد بود.

تازیانه‌ای در آسمان

تلسکوپ فضایی هابل تصویری از نوار نازک گازی به همراه ستارگان را ارائه کرد. این نوار تازیانه‌مانند، در کهکشان راه شیری معلق است. در حقیقت این نوار بسیار نازک، مقطعی از باقی‌مانده‌ی انفجار ستاره‌ای است که یکم ماه می سال ۱۰۰۶ پس از میلاد، رصدگرانی از آفریقا تا اروپا و خاور دور شاهد و ثبت‌کننده‌ی آن بودند. نوری که در حال حاضر «SN 1006» نامیده می‌شود و به سبب انفجار ستاره‌ای مهیبی بود که توسط یک کوتوله‌ی سفید در فاصله‌ی هفت هزار سال نوری از زمین ایجاد شده بود.

آغاز فصلی نو در کاوش سیاره‌ی سرخ

مریخ‌نورد ققنوس (Phoenix) بامداد دوشنبه ششم خرداد بر سطح سیاره‌ی سرخ با موفقیت فرود آمد. نسل سوم مریخ‌نوردها درساعت ۴:۲۳ دقیقه‌ی بامداد در منطقه‌ی دره‌ی سبز (Green Valley) واقع در شمالگان مریخ با ۵۰ کیلومتر طول و ۲۵۰ متر عمق فرود آمد. این منطقه از ساختارهای چند ضلعی تشکیل شده است و برای اولین بار است که مریخ‌نشینی در آن فرود می‌آید. منطقه‌ی دره‌ی سبز مریخ احتمالاً مملو از یخ آب است و این مریخ‌نورد گام بزرگی در بررسی نشانه‌های آب بر خواهد داشت.

افتتاح رادیو نجوم در روز جهانی نجوم

رادیو نجوم با رویکردی ترویجی در جهت اشاعه فراگیر علم ستاره‌شناسی و فضا تأسیس شده است و با بهره‌گیری از فضای اینترنت در نظر دارد تا با تحویل مناسب برنامه‌های خبری و تحليلی و گزارش‌های مختلف به مخاطبان علاقمند به نجوم و فضا، به جایگاه صدا در اطلاع‌رسانی اين حوزه‌های علم تثبيت و تحكيم بخشد. اين راديو قصد دارد تا با همراه‌كردن گزارشگران آماتور در سراسر ايران به تكميل اطلاع‌رسانی علمی در عرصه نجوم و فضا بپردازد.

احتمالاً زمین امن است

خبر بد این است که ۲۱ سال دیگر، یعنی سال ۲۰۲۹ ممکن است سیارک آپوفیس با زمین برخورد کند. خبر بد دیگر این است که هفت سال بعد، یعنی سال ۲۰۳۶ هم دوباره ممکن است زمین مورد اصابت این سیارک قرار بگیرد. خبر بد سوم این که انرژی حاصل از این برخورد، برابر با انرژی حاصل از انفجار ۸۸۰ میلیون تن تی‌ان‌تی خواهد بود. خبر خوب هم این‌که احتمال این برخورد، فقط «یک در ۴۵ هزار» برآورد شده است.

انسلادوس و سوپ حیات

فضاپیمای کاسینی در گذر دوازدهم مارس خود از سطح قمر انسلادوس سیاره‌ی زحل، مواد آلی ضروری برای تشکیل حیات را کشف کرد. محققان احتمال می‌دهند ذخایری از آب مایع در زیر پوسته و مکان‌هایی که چشمه‌ها و بخار از آن‌ها خارج می‌شود وجود داشته باشد. دانشمندان امیدوارند با این کشف بتوانند وجود آب مایع در انسلادوس را به اثبات برسانند.

قمر حلقه بر دوش

فضاپیمای کاسینی شواهدی دال بر وجود حلقه‌ی‌ مواد در گردش به دور دومین قمر بزرگ زحل، ری‌آ (Rhea) به دست آورده است. این اولین‌بار است که به دور یک قمر، حلقه یافت می‌شود. یک صفحه‌ی پهن از غبار و حداقل یک حلقه توسط ابزارهای فضاپیمای کاسینی مربوط به مطالعات جوّ و مواد اطراف زحل و اقمارش پرده‌برداری شده است.

اولین خسوف ۲۰۰۸، آخرین خسوف ۱۳۸۶

بامداد پنج‌شنبه دوم اسفند ماه برابر با ۲۱ فوریه، آخرین ماه‌ گرفتگی سال جاری خورشیدی و اولین ماه گرفتگی سال جاری میلادی و اولین ماه گرفتگی کلی سال ۲۰۰۸ روی خواهد داد. این خسوف در تمام نقاط ایران خصوصاً مناطق غربی قابل رویت است. ماه از ساعت ۵:۰۸ دقیقه‌ی بامداد وارد نیم‌سایه‌ی زمین شده و در ساعت ۶:۱۳ دقیقه قرص ماه بطور کامل در نیم‌سایه قرار خواهد داشت.

عطارد آب می‌رود

اولین تصاویر از قسمت‌های تاکنون دیده نشده‌ی سیاره عطارد (Mercury) چین و چروک‌های این سیاره‌ی کهنسال به همراه برجستگی‌ها و زخم‌های ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی و منطقه‌ای عنکبوت شکل را بدست می‌دهد.

حومه‌ی کیهان، مکانی مناسب برای تولد ستارگان

هادی ناصری: برای دیدن چنین اجرامی، اخترشناسان به ابزارهایی نیازمندند که بتوانند قسمت بزرگی از آسمان را ترسیم کنند و همچنین حساسیت آن‌ها به حدی باشد که توانایی تشخیص کهکشان‌های انفرادی را نیز داشته باشند.

احتمال برخورد یک سیارک با مریخ

یک سیارک تازه کشف شده به احتمال بسیار زیاد در سی‌ام ژانویه‌ یعنی تا کمتر از یک ماه و نیم دیگر به مریخ، سیاره‌ی سرخ برخورد خواهد کرد. اگر این سیارک به مریخ برخورد کند دانشمندان و اخترشناسان فرصت بی‌سابقه‌ای را برای رصد یک دهانه‌ی برخوردی تازه تشکیل و حتی خود برخورد را خواهند داشت.

یک عمر با آرتور سی کلارک

سر آرتور چارلز کلارک مخترع، دانشمند، متفکر و نویسنده، شانزدهم دسامبر سال ۱۹۱۷ میلادی در منطقه‌ی ماین‌هد واقع در سامرست انگلستان متولد شد. او فردا، نودمین زادروز خود را در سریلانکا جشن خواهد گرفت. «آرتور سی کلارک» علاوه بر نوشتن داستان‌های علمی - تخیلی مشهوری نظیر «۲۰۰۱ یک اودیسه‌ی فضایی» دست توانایی در نوشتن مقالات و کتاب‌های علمی دارد. ایده‌ی ماهواره‌های مخابراتی اولین بار توسط او مطرح شد.

سلام زمینی!

«آیا ما تنها هستیم؟» این سؤالی است که از سالیان پیش، ذهن دانشمندان را مشغول کرده است. برای این سؤال پاسخ قطعی یافت نشده؛ اما فرضیات و نظریه‌های گوناگونی ارائه شده است که بخشی از این پرسش را پاسخ می‌دهند. اما مهم‌ترین فعالیت در این زمینه، پروژه‌ی «ستی» یا «جستجوی هوشمندان فرازمینی» است. ستی به طور ساده، طرح جستجوی هوشمندان فرازمینی توسط گوش دادن به امواج رادیویی احتمالی رسیده از آن‌ها تعریف می‌شود.

راه اندازی وب‌گاه دانشنامه‌ی فضایی ایران

سازمان فضایی ایران به مناسبت هفته ی جهانی فضا وبگاهی را به نام "دانشنامه ی فضایی ایران" راه اندازی کرد. این دانشنامه با هدف ایجاد پایگاهی معتبر به منظور استفاده‌ی اساتید، محققان، دانشجویان و دانش‌آموزان علاقمند به دانش و فناوری فضایی راه‌اندازی شده است.

عالم هستی سبک‌تر شد

پژوهشگران دانشگاه آلاباما که با کشف قسمت عمده‌ی «جرم گم‌شده» فرضیه‌ی آن را پایه‌گذاری کردند، اکنون دریافته‌اند که احتمالاً مقداری اشعه ایکس که تصور می‌شد از گازهای داغ موجود در ابرهای میان کهکشانی ساتع می‌شوند، ناشی از الکترون‌ها است؛ الکترون‌هایی سبک‌وزن که نسبت به اتم‌ها جرم ناچیزی دارند. دکتر ماکس بنامنت از گروه فیزیک دانشگاه کشف این الکترون‌ها را همانند «پیدا کردن نوک کوه یخ» می‌داند.

«تصویر روز نجوم» فارسی شد

«تصویر روز نجوم» نامی آشنا برای منجمان و علاقمندان نجوم است. این پایگاه اینترنتی، هر روز تصویری جدید از دنیای نجوم به همراه توضیحات کوتاهی از اخترشناسان حرفه‌ای در مورد آن تصویر را به نمایش می‌گذارد. حال به همّت «ماهنامه‌ی نجوم» و با موافقت و همکاری رسمی مدیران اين سايت، نسخه فارسی آن نيز ارائه گردیده است.

مریخ‌نورد «فرصت» در گودال ویکتوریا

اواخر وقت سه‌شنبه، مریخ‌نورد «فرصت» (Opportunity) به اولین هدف مشخص شده توسط تیم علمی هدایت‌گر خود در دهانه‌ی «ویکتوریا» رسید. «روح» و «فرصت» دو مریخ‌نورد مشهور ناسا در تابستان سال ۱۳۸۲ که مقارن با نزدیک‌ترین ملاقات زمین و مریخ در چند دهه‌ی اخیر بود، به سوی سیاره‌ی سرخ پرتاب شدند و در زمستان همان سال به مریخ رسیدند.