هادی ناصری

طولانی‌ترین خورشیدگرفتگی قرن

کسوف ۳۱ تیرماه، طولانی‌ترین خورشیدگرفتگی‌ای است که در قرن بیست و یکم رخ می‌دهد و تا ۲۴ خرداد سال ۱۵۱۱ خورشیدی چنین خورشیدگرفتگی کاملی اتفاق نخواهد افتاد. گرفت کامل این خورشیدگرفتگی، شش دقیقه و ۳۹ ثانیه به طول خواهد انجامید که در منطقه‌ای از اقیانوس آرام در ۱۰۰ کیلومتری جنوب جزایر بانین در جنوب ژاپن و زمان ۲:۳۵:۲۱ به وقت مبداً جهانی روی می‌دهد.

سرطان، پایان زندگی نیست

درمان سرطان عوارضی دارد. از عوارض شیمی درمانی می‌توان به حالت تهوع و استفراغ، عوارض سیستم ایمنی و خونی، عوارض پوستی، بی‌اشتهایی، خستگی، ریزش مو، درد، عفونت، مشکلات عصبی، مشکلات انعقادی خون، عوارض دهان، اسهال، یبوست،اختلالات کلیوی، اختلالات جنسی اشاره کرد. باید این نکته را در نظر داشت که داروهای شیمی درمانی بسیار سمّی هستند و علاوه بر نابود کردن سلول‌های سرطانی بر سلول‌های طبیعی بدن هم اثر می‌گذارند. علاوه بر این در شیمی درمانی معمولاً از چند داروی مخلتف استفاده می‌شود که خود اثرات سمی این روش را افزایش می‌دهد.

سماجت کلافه‌ای از کرم

در میان انگل‌ها، کرم‌ها از گذشته تا به امروز نقش خود را در ضربه زدن به پیشرفت جوامع انسانی، بی‌نقص ایفا کرده‌اند. بر طبق بررسی‌های محققان تنها تعداد مبتلایان به انواع کرم‌های انگلی در جهان بالغ بر چهار و نیم میلیارد نفر تخمین زده شده است. بر خلاف تصور عموم که ایالات متحده را عاری از این انگل‌ها می دانند، تعداد کودکان مبتلا به انواع کرم‌ها در این کشور ۵۵ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. با این اوصاف و در نظر گرفتن دیگر عوامل به راحتی می‌توان دریافت که چرا هر ساله ۱۵ میلیون نفر بر اثر عفونت‌های روده‌ای (عمدتاً انگلی) از بین می‌روند.

نوزدهمین بهار هابل در سال جهانی نجوم

نوزدهمین سالگرد پرتاب تلسکوپ فضایی هابل در سال جهانی نجوم گرامی داشته شد. تلسکوپ فضایی هابل که در ۲۰ آوریل ۱۹۹۰ میلادی به فضا پرتاب شد، نقطه عطفی در تاریخ کشفیات اخترشناسی و رصد آسمان است. تلسکوپ فضایی هابل بهترین و پیشرفته‌ترین ابزار فضایی رصدی ساخت بشر، استوانه‌ای با ۱۴ متر مربع طول، حدود یازده تن وزن و آینه‌ای به قطر دو و چهاردهم متر مربع است. طرح تلسکوپ فضایی هابل به سال ۱۹۶۲ میلادی، یعنی هنگامی که پیشنهاد ساخت تلسکوپی فضایی و غول‌پیکر داده شد، باز‌می‌گردد.

تب کریمه- کنگو

از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام که کمتر شناخته شده است «تب خونریزی دهنده‌ی کریمه- کنگو» یا CCHF است. بیماری تب خونریزی دهنده‌ی کریمه- کنگو یک بیماری خطرناک حاد و یروسی همراه با تب و خونریزی‌های وسیع است که مرگ و میر آن تا ۵۰ درصد می‌رسد. از علایم بیماری می‌توان به تب، سردرد، تهوع و استفراغ، خونریزی‌های عمومی و شدید، کاهش فشار خون اشاره کرد که در صورت عدم درمان به موقع به مرگ فرد منجر می‌شود.

سرطان خون

سرطان خون، یکی از مهم‌ترین سرطان‌هایی است که جامعه‌ی بشری را به خود درگیر کرده است. در حقیقت سرطان خون به سرطانی شدن گلبول‌های سفید خون اطلاق می‌شود. سالانه بیش از سی هزار مورد جدید سرطان خون در ایالات متحده تشخیص داده می‌شود که از این تعداد حدود بیست و دو هزار نفر به کام مرگ می‌روند. برخی کارشناسان معتقدند که در ایران همه‌گیری این سرطان در حال وقوع است. سرطان خون تقسیم‌بندی‌های متفاوت و پیچیده‌ای دارد که به بحث‌های فراوانی میان متخصصین می‌انجامد. در حقیقت سرطان خون بیش از ۳۰ نوع بدخیمی را دربر دارد.

سرطان حنجره

حنجره مابین بخش تحتانی حلق و نای واقع شده است. در حقیقت حنجره جعبه‌ای غضروفی-عضلانی است که با هوای بازدم به تولید صدا می‌پردازد. سرطان حنجره که حدود ٢ درصد از کل بدخیمی‌ها را تشکیل می‌دهد به دنبال سوء مصرف الکل و استعمال دخانیات و برخی عوامل دیگر به وجود می‌آید. سنین پس از ٣٥سال معمول‌ترین اوقات برای بروز این سرطان است. در دهه‌ی ٥٠ میلادی بروز سرطان حنجره در مردان نسبت به زنان ١٥ برابر بود که در سال ٢٠٠٠ میلادی این رقم به ٥ برابر رسید که نشانگر افزایش رخداد سرطان حنجره در زنان است.

سرطان لوزالمعده

لوزالمعده یا پانکراس همانند کبد یکی از غدد ضمیمه دستگاه گوارش است که در انحنای ابتدای روده کوچک یا دوازدهه قرار گرفته است. این غده دارای دو بخش‌ درون‌ریز برای ترشح هورمون و برون‌ریز برای ترشح آنزیم‌ها و مواد لازم برای هضم غذا است. سرطان لوزالمعده از جمله کشنده‌ترین سرطان‌هاست. «قاتل خاموش» لقبی است که به این سرطان داده‌اند به این دلیل که نود درصد مبتلایان تا یک سال پس از تشخیص فوت می‌کنند. سرطان لوزالمعده در مردان بیشتر از زنان و در سیاه‌پوستان بیشتر از بقیه شایع است.

سرطان گردن رحم

سرطان گردن رحم (Cervical Cancer) سرطان شایعی در بین زنان محسوب می‌شود. سالیانه در حدود ۵۰۰هزار مورد سرطان گردن رحم در سرتاسر جهان به ثبت می‌رسد که نزدیک به ۳۰۰هزار مورد از آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند. در بخش‌های پیشین درآمدی بر سرطان از سیستم تولید مثل و اهمیت و نقش آن در بقاء موجود زنده صحبت شد و به دو سرطان مهم دستگاه تناسلی مذکر یعنی سرطان بیضه و پروستات اشاره کردیم. اکنون و در این قسمت به دستگاه تناسلی جنس ماده پرداخته و یکی از بدخیمی‌های مهم آن را تشریح می‌کنیم.

سرطان معده

سرطان معده، سرطان شایعی در سرتاسر جهان است که میزان آن در برخی کشورها چون ایران به مراتب بالاتر از متوسط جهانی است. ژاپن، کره جنوبی، چین، شیلی و کاستاریکا میزان بالایی از مبتلایان را به خود اختصاص داده‌اند. محققان علت این امر را عادات و روش‌های غلط زندگی عنوان می‌کنند. سرطان معده، چهارمین سرطان شایع دنیا و یکی از کشنده‌ترین سرطان‌ها محسوب می‌شود. در سال ۲۰۰۲ حدود ۹۳۰ هزار مورد جدید در سرتاسر دنیا شناسایی شد که از این میزان نزدیک به ۷۰۰ هزار نفر به کام مرگ رفته‌اند.

سرطان پوست

سرطان پوست با سرعت در جهان در حال گسترش است و در ایالات متحده نسبت به دیگر سرطان‌ها با سرعت بیشتری در حال رشد می‌باشد. در سراسر جهان حدود ۱۶۰ هزار مورد جدید سالیانه تشخیص داده می‌شود که بیشتر آن را مردان و به خصوص سفیدپوستان تشکیل می‌دهند. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی سالیانه حدود ۴۸ هزار نفر در اثر ابتلا به «ملانوم» (کشنده‌ترین نوع سرطان پوست) جان خود را از دست می‌دهند.

سرطان مری

مری یک مجرای عضلانی است که بخشی از دستگاه گوارش را تشکیل می‌دهد. مری از حلق شروع شده و تا معده ادامه دارد، ۱۱ تا ۱۸ سانتی‌متر طول دارد و با حرکات دودی خود غذا و مایعات را به معده انتقال می‌دهد. مری هم مانند دیگر بافت‌ها و ارگان‌های بدن دارای انواع بیماری‌ها و سرطان است. سرطان مری از کشنده‌ترین سرطان‌های شناخته شده است چرا که در مراحل اولیه که برای درمان زمان طلایی محسوب می‌شود، بدون علامت خاصی است و علایم هنگامی ظاهر می‌شوند که بیماری در مراحل پیشرفته باشد.

کمربندهای سیارکی در منظومه‌ی همسایه

مشاهدات جدید تلسکوپ فضایی اسپیتزر سازمان فضایی آمریکا نشان می‌دهد که نزدیک‌ترین سیستم سیاره‌ای به منظومه‌ی خورشیدی ما دارای دو کمربند سیارکی است. این در حالی است که منظومه‌ی خورشیدی، تنها یک کمربند سیارکی را میزبانی می‌کند. ستاره‌ی مرکز این منظومه، که اپسیلون اریدانی نام دارد، جوان‌تر، اندکی سرد‌تر و کمرنگ‌تر از خورشید است. تلسکوپ فضایی اسپیتزر وجود کمربند سیارکی دوگانه را در این منظومه تشخیص داده است.

سرطان استخوان

استخوان بر خلاف باور غلط عمومی، بافتی زنده است و از اعصاب و عروق خونی و سلول‌ها تشکیل شده است. در مرکز استخوان مغز استخوان قرار دارد که وظیفه‌ی حیاتی خونسازی را بر عهده دارد. خارج از استخوان و چسبیده به آن لایه‌ای قرار گرفته است که آن راضریع می‌نامند. همه ساله در حدود ۲۶۰۰ مورد جدید در ایالات متحده تشخیص داده می‌شود که از این تعداد حدود ۴۰۰ مورد در افراد زیر ۲۰ سال اتفاق می‌افتد. در این بین سالانه ۳۰۰ نفر نیز جان خود را از دست می‌دهند.

سرطان کبد

سرطان کبد یا کارسینوم سلول کبدی یا در اصلاح عامیانه «جگر سیاه» که به اشتباه «هپاتوما» نیز نامیده می‌شود، حدود شش درصد سرطان‌های سراسر جهان را دربر می‌گیرد. اما بروز آن در مناطق مختلف جهان بسیار متفاوت است. کبد یکی از مقاوم‌ترین و سازگارترین اعضای بدن بوده که در شدیدترین آسیب‌ها تا هنگامی که بتواند با تکه‌ی کوچکی از خود (۱۰ تا ۱۵ درصد) انجام وظیفه کند، شخص متوجه آسیب نمی‌شود.

سرطان مثانه

سیگار، بزرگترین عامل خطر در ابتلا به سرطان مثانه، کشیدن سیگار است. افراد سیگاری دو برابر بیشتر از افرد غیرسیگاری در معرض ابتلا به سرطان مثانه قرار دارند. سیگار کشیدن دلیل نیمی از مرگ و میر مردان در اثر ابتلا به سرطان مثانه و نیز بیش از یک سوم در زنان است. بعضی از مواد شیمیایی سرطان‌زای موجود در سیگار، توسط ریه‌ها جذب شده و در داخل خون رها می‌شوند. سپس به وسیله‌ی کلیه‌ها تصفیه شده و در ادرار جمع می‌شوند. این مواد شیمیایی درون ادرار به سلول‌های بافت انتقالی، آسیب وارد می‌نمایند که این آسیب احتمال ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می‌دهد.

«ما دانشجو هستیم، فرار نمی‌کنیم»

مدتی قبل بحث‌ها بر سر عملکرد دانشگاه آزاد تبریز و مسئله‌ی شهریه، سروصدای زیادی برپا کرد، اما این دانشگاه از چندی پیش قانونی را به اجرا گذاشته است که کار انتخاب واحد و گذراندن دوره‌های تحصیلی را برای دانشجویان مشکل‌تر می‌کند. در این باره با برخی از دانشجویان دانشگاه آزاد تبریز گفت و گو کردم. آن‌ها مشکلات‌شان را برای رادیو زمانه گفتند.

بیماری فقیر و غنی

در گذشته بیماری‌هایی وجود داشته‌اند که گاه با همه‌گیری خود و نبود امکانات بهداشتی در آن زمان، قربانیان بسیاری می‌گرفتند. یکی از این بیماری‌های با‌سابقه، وبا (Cholera) است که در طول تاریخ هفت‌بار همه‌گیری جهانی داشته است. اکنون و با گذر از نیمه‌ی فصل گرم تابستان و با سابقه‌ی طولانی‌مدت وبا در ایران و اکثر کشورها و با توجه به شیوع وبا در مرزهای غربی ایران در سالیان گذشته به بررسی خلاصه‌وار این بیماری می‌پردازیم.

اول ماه اوت، آخرین خورشیدگرفتگی امسال

دومین و آخرین خورشیدگرفتگی سال ۲۰۰۸ میلادی، جمعه اول ماه اوت به وقوع می‌پیوندد. در ظهر روز جمعه ۱۱ مردادماه ۱۳۸۷ شمال کانادا، روسیه، مغولستان و چین شاهد خورشید گرفتگی به‌صورت کلی خواهند بود و در ایران نیز این گرفت به صورت جزئی قابل رویت است. کشور ایران تا ۲۵ سال آینده، یعنی تا روز اول فروردین ۱۴۱۲ شاهد خورشیدگرفتگی کلی نخواهد بود.

تازیانه‌ای در آسمان

تلسکوپ فضایی هابل تصویری از نوار نازک گازی به همراه ستارگان را ارائه کرد. این نوار تازیانه‌مانند، در کهکشان راه شیری معلق است. در حقیقت این نوار بسیار نازک، مقطعی از باقی‌مانده‌ی انفجار ستاره‌ای است که یکم ماه می سال ۱۰۰۶ پس از میلاد، رصدگرانی از آفریقا تا اروپا و خاور دور شاهد و ثبت‌کننده‌ی آن بودند. نوری که در حال حاضر «SN 1006» نامیده می‌شود و به سبب انفجار ستاره‌ای مهیبی بود که توسط یک کوتوله‌ی سفید در فاصله‌ی هفت هزار سال نوری از زمین ایجاد شده بود.