حومه‌ی کیهان، مکانی مناسب برای تولد ستارگان

هادی ناصری

خوشه‌ی کهکشانی Abell 1763 به همراه رشته‌ها. نقاط آبی رنگ کهکشان‌های فعال در زایش ستاره‌ای را نشان می‌دهد

مشاهدات جدید از تلسکوپ فضایی اسپیتزر (Spitzer) ناسا نشان می‌دهد که کهکشان‌ها در حومه‌ی کیهان در فرآیند تولد ستاره‌ای فعال‌ترند تا در نقاط پر تراکم.

کهکشان‌ها در سرتاسر عالم در مجموعه‌های کیهانی کوچک و بزرگ مستقر هستند. مجموعه‌ها و دسته‌های کهکشانی بزرگ، پرجمعیت و متراکم را "خوشه‌های کهکشانی" می‌نامند.

همانند شهرهای بزرگ در زمین، خوشه‌های کهکشانی در تمام عالم هستی پراکنده‌اند و با شبکه‌های شبه بزرگراهی از گاز و غبار به نام "رشته" یا "فیلامان" (Filament) باهم در ارتباط هستند.

در حالتی که هزاران کهکشان با محدودیت‌های یک خوشه در کنار هم قرار دارند، مجموعه‌های کوچک کهکشانی در طول رشته‌ها گسترده شده و حومه‌ی کیهان را پدید می‌آورند.

علاوه بر این دانشمندان احتمال می‌دهند که تمام کهکشان‌های حومه‌ی کیهان، مسیر خود را با کمک رشته‌ها به سمت خوشه‌های کهکشانی معین می‌کنند.

برای نخستین بار تلسکوپ اسپیتزر یک مشاهده‌ی کوتاه در زمینه‌ی فرو سرخ از چندین کهکشان که در مسیر رشته‌ای خود به سمت یکی از این خوشه‌ها به نام "Abell 1763" حرکت می‌کنند، انجام داده است.

داریو فادا (Dario Fadda) از مرکز علمی هرشل واقع در انستیتو تکنولوژی کالیفرنیا می‌گوید: این برای اولین بار است که ما یک رشته را در نور فرو سرخ مشاهده می‌کنیم که به درون یک خوشه کهکشانی نفوذ می‌کند.

فادا اضافه می‌کند: مشاهدات ما نشان می‌دهد که جمعیت کهکشان‌های زاینده‌ی ستاره در رشته‌ها بیش از دوبرابر جمعیت آن‌ها درون خوشه‌هاست. خوشه‌های کهکشانی و رشته‌های متصل کننده آن‌ها از جمله‌ی بزرگترین ساختارهای کیهانی هستند.

برای دیدن چنین اجرامی، اخترشناسان به ابزارهایی نیازمندند که بتوانند قسمت بزرگی از آسمان را ترسیم کنند و همچنین حساسیت آن‌ها به حدی باشد که توانایی تشخیص کهکشان‌های انفرادی را نیز داشته باشند.

خوشبختانه تجهیزات تلسکوپ فضایی اسپیتزر قادر است هر دو وظیفه‌ی ذکر شده را انجام دهد. فادا و همکارانش با استفاده از نورسنج تصویر بردار چند کاناله‌ی تلسکوپ توانستند ساختارهایی در محدوده‌ی 23 میلیون سال نوری را مشاهده کنند.

آنها از دوربین فرو سرخ تلسکوپ برای جمع آوری آمار تولد ستاره‌ای در هر کهکشان و همچنین از تلسکوپ رصدخانه ی کیت پیک (Kitt Peak) در آریزونا برای تشخیص اینکه کدام کهکشان‌ها به خوشه و کدام به رشته‌ها مربوطند، استفاده کردند.

در نهایت محققان دریافتند که کهکشان‌های درون رشته‌ها نسبت به همتایان درون خوشه‌ای خود بیشتر ستاره تولید می‌کنند.

اکتشافات جدید اسپیتزر به درک چگونگی رشد و حرکت کهکشان‌ها از اطراف کیهان به سمت مناطق پرتراکم همچون خوشه‌های کهکشانی کمک شایانی خواهد کرد.

برگرفته از : وبگاه آزمایشگاه جت ناسا